Π. Σταθόπουλος(Ιν. Δημοκρατίας Κων/νος Καραμανλής): Αυτοδύναμες κυβερνήσεις ή συνεργασίες κομμάτων;

«Δεν υπάρχει κανένας γενικός λόγος να θεωρούμε ότι η μία μορφή διακυβέρνησης υπερτερεί έναντι της άλλης», τονίζει ο Πάνος Σταθόπουλος απαντώντας στο ερώτημα για τη βιωσιμότητα και την αποτελεσματικότητα των  κυβερνήσεων που είναι αποτέλεσμα συνεργασιών ή είναι αυτοδύναμες.

Και επισημαίνει: «Στη δημοκρατία, λέγεται, δεν υπάρχουν αδιέξοδα. Οι πολίτες βρίσκουν τον δρόμο με την ψήφο τους να ξεπεραστούν τα εμπόδια».

Γι’ αυτό άλλωστε θα βρεθεί απάντηση στις εκλογές που θα γίνουν με πλειοψηφικό σύστημα. 

ΑΚΟΛΟΥΘΕΙ ΟΛΟΚΛΗΡΟ ΤΟ ΑΡΘΡΟ

Η συζήτηση του θέματος σχετικά με τη μορφή των κυβερνήσεων που αναλαμβάνουν τις τύχες μίας χώρας, αν είναι καλύτερα δηλαδή να είναι μονοκομματικές-αυτοδύναμες ή με συνεργασία περισσοτέρων του ενός κομμάτων, έχει στην ουσία δύο όψεις.

Η πρώτη, που απασχολεί κυρίως τις δημοσκοπήσεις και τους πολιτικούς αναλυτές, είναι η γενική άποψη. Ποιο από τα δύο θα προτιμούσαν άραγε οι ίδιοι οι κυβερνώμενοι πολίτες; Είναι η όψη που απασχολεί συνήθως τη συζήτηση παραγνωρίζοντας όμως το βασικό ερώτημα, τι είναι εφικτό να γίνει και με ποιες προϋποθέσεις. 

Είναι το ερώτημα που μας οδηγεί στη δεύτερη όψη, τη θεωρητική, που απασχολεί κυρίως την πολιτική επιστήμη. Υπάρχουν μήπως συγκεκριμένα στοιχεία και δεδομένα που χαρακτηρίζουν μία χώρα και πρέπει να τα λάβουμε υπόψη πριν κρίνουμε και σχηματίσουμε γνώμη; 

• Σύμφωνα με πρόσφατη μέτρηση της εταιρείας MetronAnalysis, στην Ελλάδα σήμερα το 49% τίθεται υπέρ των αυτοδύναμων κυβερνήσεων και το 47% υπέρ των συνεργασιών.

Είναι μάλιστα σημαντικό ότι υπέρ των μονοκομματικών κυβερνήσεων δεν αθροίζονται μόνο 3 στους 4 ψηφοφόρους της ΝΔ, αλλά και πάνω από 1 στους 2 ψηφοφόρους του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ, όπως και περίπου 1 στους 3 ψηφοφόρους του ΣΥΡΙΖΑ και του ΚΚΕ. Το πιο σημαντικό όμως είναι ότι η προβολή αυτή που δίνει οριακό προβάδισμα στις απαντήσεις υπέρ των αυτοδυναμιών, καταγράφεται σχετικά πρόσφατα και σε αντίθεση με ότι αποτυπωνόταν παλαιότερα. Από διαχρονικά στοιχεία της τελευταίας δεκαετίας που παρουσίασε η εταιρεία προκύπτει ότι παλαιότερα πλειοψηφούσαν γενικά οι απαντήσεις υπέρ των συνεργασιών με ακραίο παράδειγμα το 2011 που συγκέντρωναν 74%. 

Τι άλλο να πουν όμως οι άνθρωποι όταν, το 2011 διέβλεπαν τον «σεισμό» που ερχόταν στις εκλογές του 2012 με την κατάρρευση του υπάρχοντος τότε κομματικού συστήματος, ενώ σήμερα διαβλέπουν επίσης το αδιέξοδο που έχει προετοιμάσει η εφαρμογή αναλογικής. Στην πραγματικότητα, όσο κι αν «πιστεύουν» κάτι οι πολίτες, η γνώμη τους δεν είναι ποτέ «μόνιμη» ούτε άσχετη από τη συγκυρία. Είναι η λεγόμενη «σοφία» της κοινής γνώμης που συνταυτίζεται ουσιαστικά με τις ρεαλιστικές προσεγγίσεις της σχετικής επιστημονικής θεωρίας. Ας το καταλάβουμε, γιατί συζητάμε συνήθως χωρίς να το λαμβάνουμε υπόψη. Κάθε χώρα έχει χαρακτηριστικά που την προσδιορίζουν, ενώ είναι τα πρώτα που θα έπρεπε να λάβουμε υπόψη.

Στην επιστημονική βιβλιογραφία είναι κοινός τόπος ότι δεν υπάρχει κανένας γενικός λόγος να θεωρούμε ότι η μία μορφή διακυβέρνησης υπερτερεί έναντι της άλλης. Ο καλύτερος τρόπος είναι αυτός που ταιριάζει καλύτερα σε κάθε χώρα, ανάλογα με το κομματικό της σύστημα και την παράδοση της πολιτική της κουλτούρας, ενώ όλα αυτά συνδέονται φυσικά και με το εκλογικό σύστημα που εφαρμόζεται. Σε ένα πολυκομματικό σύστημα είναι λογικό να εφαρμόζεται αναλογική και να υπάρχουν κυβερνήσεις συνεργασίας. Σε ένα τέτοιο πολιτικό σύστημα ούτε κόμματα του 40% υπάρχουν, ούτε ψάχνει κανείς αυτοδυναμίες.

• Σε ένα ολιγάριθμο όμως σύστημα κομμάτων θα ήταν παράλογο να εφαρμόζεται αναλογική και να εκβιάζονται οι συνεργασίες σε, έτσι ή αλλιώς, λίγα και ανταγωνιζόμενα κόμματα που είναι απρόθυμα να συνεργαστούν. Το πιο λογικό θα ήταν να εφαρμόζεται ένα εκλογικό σύστημα πλειοψηφικής κλίσης που θα έδινε δυνατότητα και στις αυτοδυναμίες.

• Στη διεθνή εμπειρία άλλωστε οι μονοκομματικές κυβερνήσεις αποδεικνύονται στην πράξη συνήθως πολύ πιο σταθερές και ουσιαστικές γι’ αυτό και τα πλειοψηφικής κλίσης εκλογικά συστήματα είναι επίσης πολύ πιο διαδεδομένα από τα αναλογικά.

Σε τελευταία ανάλυση, η πολυδιάσπαση ενός κομματικού συστήματος δεν είναι ποτέ καλός οιωνός αλλά, όταν εκ των πραγμάτων υπάρχει, η αναλογική και οι συνεργασίες είναι η πιο λογική εφαρμογή. Η Ελλάδα όμως δεν είναι τέτοια περίπτωση.

Το κομματικό μας σύστημα διαρθρώνεται με βάση τις τρεις παραδοσιακές πολιτικές οικογένειες (δεξιά, κέντρο αριστερά), χωρίς άλλες διαιρετικές τομές που να δικαιολογούν την παρουσία μόνιμων κομμάτων. 

Συγκυριακές μόνο και προσωρινές διασπάσεις των σταθερών χώρων έχουμε γνωρίσει, εκτός φυσικά από την απορρύθμιση του συστήματος στην εποχή των μνημονίων, το οποίο όμως φαίνεται να επανέρχεται πλέον στην κλασική του μορφή. Σε ένα περιορισμένο σύστημα δηλαδή λίγων κομμάτων, με έντονα χαρακτηριστικά πόλωσης και ακραίας μεταξύ τους αντιπαλότητας. 

Στη δημοκρατία, λέγεται, δεν υπάρχουν αδιέξοδα. Οι πολίτες βρίσκουν τον δρόμο με την ψήφο τους να ξεπεραστούν τα εμπόδια. Άλλωστε και με το ήπιο σύστημα πλειοψηφικής κλίσης που θα διεξαχθούν οι δεύτερες συνεχόμενες εκλογές μετά την αναλογική, θα έχουν τη δυνατότητα να «απαντήσουν» αν θα ήθελαν αυτοδύναμη κυβέρνηση ή θα προτιμούσαν να επιβάλουν κάποιου τύπου συνεργασία.  

---