Ν. Σεβαστάκης(Καθηγητής Πολ. Επιστημών ΑΠΘ)/Δεν είναι μόνο το εκλογικό σύστημα: Ο καθοριστικός ρόλος της πολιτικής κουλτούρας

«Οι μήνες που έρχονται θα έχουν μεγάλες πολιτικές δυσκολίες», εκτιμά ο Νικόλας Σεβαστάκης. Όπως εξηγεί «από μια άποψη, η επιμονή του πρωθυπουργού στην αυτοδυναμία – και η πάση θυσία, ακόμα και με τριπλές εκλογές – επιδίωξή της φαίνεται προβληματική».

Από την άλλη πλευρά θεωρεί ότι «συγχρόνως είναι δύσκολο να παραβλέψουμε τους κινδύνους της απλής αναλογικής και τη διάσταση απόψεων και κυρίως πολιτικής κουλτούρας στον μη δεξιό χώρο». 

Όλα αυτά όπως είναι λογικό θα κρίνουν την ψήφο των πολιτών και το αποτέλεσμα της κάλπης. Και μέσω αυτών θα κριθεί και η κουλτούρα ή μη των συνεργασιών των κομμάτων. 

ΑΚΟΛΟΥΘΕΙ ΤΟ ΑΡΘΡΟ

Οι περισσότερες χώρες της Ευρώπης διαθέτουν μικρές και μεσαίες πολιτικές δυνάμεις. Ο κατακερματισμός στη δεξιά και στην αριστερά – αλλά και σε φιλελεύθερες δυνάμεις του Κέντρου – ενισχύεται από τη γενικότερη ρευστοποίηση του δημόσιου χώρου: νέοι παράγοντες όπως τα κοινά των social media, οι πολιτικές της ταυτότητας αλλά και σύγχρονα ταξικά και δημογραφικά ρήγματα συμβάλουν στην πολυδιάσπαση. 

Τα αναλογικά συστήματα αλλά και η «κουλτούρα των συνεργασιών» (περισσότερο για λόγους ανάγκης, αφού έτσι επιβάλλουν οι αριθμοί) οδηγούν σε πολύχρωμα ετερόκλητα κυβερνητικά σχήματα. 

Στην Ελλάδα, μπορούμε, θεωρητικά, να προβάλλουμε το ίδιο σχήμα. Εφόσον μέσα στα χρόνια των κρίσεων αναδύθηκε ένα σύστημα ισχνότερου δικομματισμού όπου, όπως φαίνεται, έχει προστεθεί και ένας φιλόδοξος τρίτος παίκτης (το ΠΑΣΟΚ), τίποτα δεν εμποδίζει καταρχάς το πέρασμα από την αυτοδυναμία σε  μορφές πολυκομματικών συμμαχικών κυβερνήσεων.

Ωστόσο, είναι διαφορετικό πράγμα οι θεωρητικές δυνατότητες από την πολιτική εμπειρία και τα όρια που φαίνεται να φέρνει μαζί της αυτή. Όντως, μια αυτοδυναμία οριακή και δίχως δυναμική δεν αρκεί για τη διακυβέρνηση σε συνθήκες κρίσεων που η μία πολλαπλασιάζει τις συνέπειες της άλλης.

• Την ίδια στιγμή, όμως, είναι πολύ σοβαρά τα ερωτήματα για εκδοχές που ανταποκρίνονται περισσότερο σε ευσεβείς πόθους: αναφέρομαι, κατά κύριο λόγο, στην περίφημη εκδοχή της «προοδευτικής κυβέρνησης» όπου μπορεί – λέγεται – να χωρέσουν ο ΣΥΡΙΖΑ, το ΠΑΣΟΚ, το ΜΕΡΑ 25 ή ακόμα και το ΚΚΕ (ως επιδίωξη των άλλων, το ίδιο δεν θέλει να ακούει).

Παρά το ότι η αναμέτρηση με απλή αναλογική μπορεί να φέρει κοντά μια τέτοια πιθανότητα, καλό είναι να αναρωτηθούμε για τη στοιχειώδη πολιτική συνοχή που μπορεί να έχει η σύμπραξη δυνάμεων που τις χωρίζουν πολύ σημαντικά θέματα. 

Και αναφέρομαι σε ζητήματα όπως η κατεύθυνση και οι δεσμεύσεις της εξωτερικής πολιτικής στη σύγκρουση βάθους της Δύσης με τη Ρωσία και αύριο με τη Κίνα, η αμυντική θωράκιση και η αντιμετώπιση της ερντογανικής απειλής, η στάση στα πανεπιστήμια  και ευρύτερα την εκπαίδευση, ο τρόπος που βλέπει κανείς τα δημόσια οικονομικά και την αντιμετώπιση του κοινωνικού ζητήματος. Όλα αυτά δεν είναι δευτερεύουσες αντιθέσεις. Ακόμα και θέματα της αστικής καθημερινότητας όπως ο σταθμός του μετρό στα Εξάρχεια μετατρέπονται σε ‘ταυτοτικές΄ μάχες, κυρίως με ευθύνη του χώρου της αξιωματικής αντιπολίτευσης.

Υπάρχει όμως και ένα ακόμα χαρακτηριστικό που δημιουργεί ερωτήματα ιδίως για τη βιωσιμότητα της ‘συνάντησης’  του αντιδεξιού ή μη δεξιού χώρου.

Εκτός ίσως από τη Γαλλία, πουθενά αλλού δεν συναντά κανείς μια τόσο επιθετική, εριστική και «εμφυλιακή» κουλτούρα να καλλιεργείται και να ενθαρρύνεται στην κοινωνική βάση. Έχει γίνει πολύς λόγος για το αντισύριζα μέτωπο και τις αδυναμίες του ή τα όριά του.

Υπάρχουν όμως και μέσα στα στελέχη και στον λαό της αξιωματικής αντιπολίτευσης παρά πολλοί που θεωρούσαν (και συνεχίζουν) τη θεσμική σοσιαλδημοκρατία ως περίπου σύμμαχο της ακροδεξιάς ενώ βλέπουν την κυβέρνηση Μητσοτάκη όχι ως έναν αντίπαλο αλλά  ως  καθεστώς  αντιδημοκρατικής εκτροπής και εγκληματική συμμορία. Δεν είναι κάτι περιθωριακό και μεμονωμένο αυτό. Με ποιους όρους λοιπόν μπορεί να «σβήσει» αυτή η διαρκής τοξική παράμετρος και να δώσει τη θέση της σε προγραμματικές λογικές;

• Δεν θέλω να είμαι απαισιόδοξος πιστεύω όμως πως οι μήνες που έρχονται θα  έχουν μεγάλες  πολιτικές  δυσκολίες. Από μια άποψη, η επιμονή του πρωθυπουργού στην αυτοδυναμία – και η πάση θυσία, ακόμα και με τριπλές εκλογές- επιδίωξή της φαίνεται προβληματική. Οι πολίτες στις πρόσφατες έρευνες δείχνουν πως δεν θα ήθελαν μια κούρσα εκλογικών αναμετρήσεων, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την οικονομική και κοινωνική ζωή. 

Συγχρόνως όμως είναι δύσκολο να παραβλέψουμετους κινδύνους της απλής αναλογικής και τη διάσταση απόψεων και κυρίως πολιτικής κουλτούρας στον μη δεξιό χώρο. Στην απλή αναλογική έρχεται εξάλλου να σερφάρει και η ακροδεξιά και διάφορες «μεταπαραδοσιακές», γραφικές  ή εξτρεμιστικές ταυτότητες,  υποψηφιότητες των social media και των ψηφιακώνόχλων. Δεν είναι επομένως βέβαιο πως μια γόνιμη κουλτούρα συνεργασιών περνάει από την αστάθεια ή την πρόχειρη συγκόλληση θέσεων για μια κυβερνητική εναλλαγή.

Τελικά, η εύλογη προσδοκία να μάθουμε επιτέλους να συνεργαζόμαστε πολιτικά, δεν είναι αρκετή για να περάσουμε σε μια άλλη πολιτική λογική.

---