Ρεύμα/Χειμώνας: Σχέδιο σοκ για νοικοκυριά και επιχειρήσεις με διακοπές τις ώρες αιχμής – Νέο σχήμα επιδοτήσεων με… αναδρομικές εκπτώσεις

Με τις τελικές ανακοινώσεις να αναμένονται την προσεχή εβδομάδα άρχισαν να διαρρέουν τα σενάρια για το νέο σχήμα των επιδοτήσεων στους λογαριασμούς ρεύματος. Το πιο πιθανό μιλάει για κλιμακωτό, με υψηλότερη ενίσχυση στις χαμηλές καταναλώσεις και έξτρα έκπτωση για όσους επιτυγχάνουν εξοικονόμηση ενέργειας τουλάχιστον 15% σε σχέση με την αντίστοιχη περυσινή περίοδο. Πηγές του ΥΠΕΝ προσδιορίζουν τις κλίμακες στις οποίες θα εφαρμοστούν οι επιδοτήσεις από τον επόμενο μήνα αρκετά πάνω από τα κλιμάκια που ίσχυσαν πέρυσι, κατά την πρώτη περίοδο εφαρμογής των επιδοτήσεων στο ρεύμα (ήταν 150-300 κιλοβατώρες το μήνα).

Στο μεσοδιάστημα βέβαια έχει αλλάξει ριζικά το τοπίο της ενεργειακής αγοράς με την εκτόξευση των τιμών του φυσικού αερίου και της ηλεκτρικής ενέργειας σε πρωτοφανή επίπεδα.

Δεδομένο είναι επίσης ότι θα εξακολουθήσουν να επιδοτούνται όλες οι κατηγορίες καταναλωτών (πχ και η δεύτερη κατοικία) όχι όμως ενιαία το σύνολο της κατανάλωσης όπως ισχύει σήμερα.

• Σε ό,τι αφορά την εξοικονόμηση, οι επιπλέον εκπτώσεις, ελλείψει «έξυπνων» μετρητών θα χορηγούνται αναδρομικά μετά την καταμέτρηση της κατανάλωσης η οποία πρέπει να γίνεται ανά τετράμηνο.

Τα ονομαστικά τιμολόγια του ρεύματος θα εξακολουθήσουν να ανακοινώνονται από τους προμηθευτές στα τέλη κάθε μήνα, όπως και οι κρατικές επιδοτήσεις (που θα είναι πλέον κλιμακωτές), από τις οποίες εξαρτάται η τελική χρέωση των καταναλωτών.

• Το σύστημα που εφαρμόζει η ελληνική κυβέρνηση από τον Ιούλιο (ανώτατες τιμές για τους ηλεκτροπαραγωγούς μέσω των οποίων εξασφαλίζεται η αποσύνδεση του κόστους του ρεύματος από την διεθνή τιμή του φυσικού αερίου και η ανάκτηση των υπερβολικών εσόδων των ηλεκτροπαραγωγών στην πηγή) υιοθετείται τώρα ουσιαστικά από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (με καθυστέρηση) ως λύση για τον περιορισμό των επιπτώσεων στους καταναλωτές όλης της ΕΕ.

Πηγές του ΥΠΕΝ ανέφεραν στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ότι το ελληνικό σύστημα, που επιβάλλει χαμηλότερες τιμές στους ηλεκτροπαραγωγούς από εκείνες που προτείνει η ΕΕ θα εξακολουθήσει να ισχύει, θα ληφθούν όμως υπόψη και οι προτάσεις της Κομισιόν. Σε κάθε περίπτωση οι τιμές που εισπράττουν οι ηλεκτροπαραγωγοί αναθεωρούνται κάθε μήνα από τη ΡΑΕ με βάση τη διακύμανση των στοιχείων κόστους (καύσιμα και δικαιώματα εκπομπής διοξειδίου του άνθρακα).

• Υπό διαμόρφωση είναι, τέλος, το σχήμα για την επίτευξη των στόχων εξοικονόμησης ενέργειας με βάση τις κατευθύνσεις που αναμένεται να οριστικοποιηθούν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Η πρόταση προβλέπει την υποχρέωση μείωσης της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας κατά τουλάχιστον 5% κατά τη διάρκεια επιλεγμένων ωρών αιχμής της ζήτησης οι οποίες – λόγω θέρμανσης με κλιματιστικά και ηλεκτρικές συσκευές – στη χώρα μας εμφανίζονται τις βραδινές ώρες του χειμώνα (οι αντίστοιχες θερινές αιχμές τα μεσημέρια λόγω χρήσης κλιματιστικών περιορίζονται εξαιτίας της διάσπαρτης παραγωγής των φωτοβολταϊκών).

Το «πακέτο» των μέτρων θα περιλαμβάνει καμπάνια ενημέρωσης των καταναλωτών και πιθανώς περικοπές έναντι ανταλλάγματος για τους μεγάλους βιομηχανικούς καταναλωτές. Δεδομένου ότι οι μονάδες φυσικού αερίου είναι οι ακριβότερες και μπαίνουν τελευταίες στο σύστημα, κάθε μεγαβατώρα εξοικονόμησης περιορίζει την εισαγωγή και χρήση φυσικού αερίου.

Σύμφωνα με πληροφορίες των «ΝΕΩΝ», το νέο μοντέλο επιχορήγησης των τιμολογίων ρεύματος για νοικοκυριά κι επιχειρήσεις θα προβλέπει τα ακόλουθα:

• Συνέχιση της χορήγησης επιδοτήσεων σε όλους τους καταναλωτές

Η εξαγγελθείσα κυβερνητική πολιτική στήριξης όλων των πολιτών τόσο από τον Πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη όσο και από τον υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας θα εξακολουθεί να υλοποιείται. Θα επιχορηγούνται όλοι οι λογαριασμοί, αλλά με κίνητρα – αντικίνητρα για εξοικονόμηση ενέργειας.

• Καθιέρωση τριών μηνιαίων κλιμακίων κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας

Το νέο μοντέλο προβλέπει τη διαμόρφωση τριών κλιμακίων κατανάλωσης ρεύματος. Αυτά θα ξεκινούν από τη χαμηλότερη δυνατή κατανάλωση (πρώτο), το δεύτερο θα περιλαμβάνει ένα εύρος ενδιάμεσης κατανάλωσης και το τρίτο τις υπόλοιπες κιλοβατώρες υψηλότερης κατανάλωσης.

• Χορήγηση κλιμακωτών επιδοτήσεων

Κάθε μήνα θα ανακοινώνονται τρεις κλιμακωτές επιδοτήσεις που θα αντιστοιχούν στις προαναφερόμενες τρεις κατηγορίες κατανάλωσης. Η υψηλότερη ενίσχυση θα δίνεται στο χαμηλότερο κλιμάκιο (πρώτο), η δεύτερη θα είναι λίγο πιο χαμηλή στο δεύτερο κλιμάκιο και ακόμη πιο μικρή επιδότηση θα παρέχεται στο τρίτο κλιμάκιο κατανάλωσης με τις περισσότερες κιλοβατώρες.

• Παροχή έξτρα επιδότησης με μείωση κατά 15% της κατανάλωσης ρεύματος

Οσοι καταναλωτές ανήκουν στο κλιμάκιο (τρίτο) της υψηλότερης κατανάλωσης ρεύματος και κάψουν κατά 15% λιγότερες κιλοβατώρες από πέρυσι θα παίρνουν έξτρα επιδότηση. Τέτοια ώστε να φτάνουν στο ύψος του δεύτερου κλιμακίου. Εκείνοι που ανήκουν στο δεύτερο κλιμάκιο κατανάλωσης και εξοικονομήσουν ενέργεια επίσης κατά 15% θα πάρουν ενίσχυση ώστε να απολαύσουν το ύψος της επιδότησης του πρώτου κλιμακίου. 

Αναφορικά με τον τρόπο επιχορήγησης των νοικοκυριών που για πρώτη φορά καταναλώνουν ρεύμα και δεν υπάρχουν ιστορικά στοιχεία κατανάλωσης, οι πληροφορίες θέλουν το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας να τους επιδοτεί με βάση τις πρώτες κιλοβατώρες που θα καταγράψουν οι μετρητές.

Η κυβέρνηση με το νέο μοντέλο επιδότησης επιδιώκει αφενός να πετύχει εξοικονόμηση ενέργειας για τη δύσκολη χειμερινή περίοδο και αφετέρου να αποταμιεύσει όσο το δυνατό περισσότερους πόρους για την οικονομική στήριξη όλων των καταναλωτών. Το κίνητρο είναι η παροχή έξτρα επιδότησης και το αντικίνητρο η παραμονή στο ανακοινωθέν ύψος ενίσχυσης με βάση το κλιμάκιο κατανάλωσης όπου ανήκουν.

• Στο ερώτημα για την επιδότηση των περίπου 700.000 καταναλωτών φυσικού αερίου, οι πληροφορίες θέλουν την κυβέρνηση να ακολουθεί το ίδιο μοντέλο επιχορήγησης με εκείνο των λογαριασμών ηλεκτρικής ενέργειας.

Διακοπές τις ώρες αιχμής το χειμώνα

Aκολουθώντας τον δεσμευτικό κανονισμό της Κομισιόν, η Ελλάδα θα πρέπει να προχωρήσει σε υποχρεωτική μείωση της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας κατά 5% τις ώρες αιχμής, μετά την 1η Νοεμβρίου.

• Αυτό σημαίνει ότι τις ώρες αιχμής κατά τη χειμερινή περίοδο θα έχουμε περικοπές ενέργειας. Σύμφωνα με την επεξεργασία των ιστορικών στοιχείων οι ώρες αιχμής είναι κοντά στη δύση του ηλίου, 6-9 ή 7-10 το βράδυ. Ωστόσο, δεν αποκλείεται η ζώνη των περικοπών φορτίων να επεκταθεί και τις πρωινές ώρες το διάστημα 9 με 10.

Αν υπολογίσουμε και έναν πρόσθετο ενδεικτικό και μη δεσμευτικό στόχο που θέλει μείωση της κατανάλωσης κατά 10%, σε σχέση με τον αντίστοιχο μήνα του 2022, μέχρι τον Μάρτιο του 2023, θα είχε ως αποτέλεσμα την μείωση των τιμών και θα οδηγούσε και σε μείωση κατανάλωσης φυσικού αερίου στην ηλεκτροπαραγωγή κατά 3,8%.

Η συνδρομή των νοικοκυριών στον στόχο εξοικονόμησης θα επιδιωχθεί μέσω κινήτρων και συγκεκριμένα αυξημένης επιδότησης του λογαριασμού ρεύματος όταν περιορίζουν την κατανάλωση κατά 15% σε σχέση με τον αντίστοιχο περσινό μήνα.

Τα μέτρα της… φον ντερ Λάιεν

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει παρουσιάσει τις προτάσεις της για την αντιμετώπιση της εκτόξευσης των τιμών του φυσικού αερίου και του ηλεκτρικού ρεύματος, κυρίως μέσω του περιορισμού των «υπερκερδών» των ενεργειακών ομίλων και με την περικοπή της κατανάλωσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης τις ώρες αιχμής.

• Πλαφόν στα έσοδα

Στην ευρωπαϊκή αγορά της ηλεκτρικής ενέργειας, η τιμή κόστους της τελευταίας πηγής ηλεκτρικού ρεύματος που χρησιμοποιείται για την αντιμετώπιση της ζήτησης – συχνά ένα σταθμός φυσικού αερίου για την παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος – καθορίζει την τιμή που επιβάλλεται σε όλους τους διαχειριστές: η χονδρική τιμή ηλεκτρικού ρεύματος έχει εκτιναχθεί ακολουθώντας την εκτόξευση των τιμών του φυσικού αερίου, συνεπεία του πολέμου στην Ουκρανία.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει την επιβολή πλαφόν στα έσοδα των παραγωγών ηλεκτρικού ρεύματος μέσω της πυρηνικής ενέργειας, του λιγνίτη και των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (αιολική, ηλιακή, υδροηλεκτρική), από τις οποίες απορρέουν υπερβάλλοντα κέρδη με την πώληση της παραγωγής του σε τιμή πολύ υψηλότερη του κόστους παραγωγής.

Σύμφωνα με το σχετικό κείμενο, η Κομισιόν προτείνει τον καθορισμό του πλαφόν των 180 ευρώ/μεγαβατώρα. Η διαφορά ανάμεσα στο επίπεδο των εισοδημάτων και της χονδρικής τιμής της αγοράς θα αποδίδεται στα κράτη της ΕΕ για να ανακατανεμηθεί στα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις. Ο άνθρακας και το μεθάνιο έχουν αποκλεισθεί από τον μηχανισμό αυτόν.

Η επιβολή πλαφόν θα απέδιδε περισσότερα των 140 δισεκατομμυρίων ευρώ, διαβεβαίωσε η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν. Πέραν της παρούσας ενεργειακής κρίσης, υπόσχεται μία εις βάθος μεταρρύθμιση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας.

Το πακέτο αυτό διαφέρει πολύ από χώρα σε χώρα, ανάλογα με το ενεργειακό μίγμα που χρησιμοποιείται σε κάθε χώρα και είναι ποικίλο.

• «Συμβολή» των ομίλων πετρελαίου και φυσικού αερίου

Οι Βρυξέλλες επιδιώκουν «προσωρινή συμβολή αλληλεγγύης» από τους παραγωγούς και διανομείς φυσικού αερίου, άνθρακα και πετρελαίου, που εξασφαλίζουν γιγάντια κέρδη χάρη στην εκτόξευση των τιμών. «Αυτές οι μεγάλες εταιρείες θα πρέπει να πληρώσουν ένα δίκαιο μέρος, να καταβάλουν μία συμβολή στην κρίση», εξήγησε η πρόεδρος της Κομισιόν.

Σύμφωνα με το κείμενο των προτάσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η συμβολή αυτή θα ορισθεί στο 33% των υπερκερδών (κέρδη κατά 20% μεγαλύτερα σε σχέση με τον μέσο όρο των ετών 2019-2021). Οι Βρυξέλλες φροντίζουν να μην κάνουν λόγο για «φόρο», διότι οποιοδήποτε φορολογικού χαρακτήρα μέτρο απαιτεί ομοφωνία μεταξύ των 27, μία διαδικασία πολύπλοκη και με ρίσκα σε σχέση με μία λήψη απόφασης με ειδική πλειοψηφία.

• Περιορισμός της ζήτησης στις ώρες αιχμής

Σύμφωνα με το σχέδιο, η Κομισιόν θέλει να ορίσει στα κράτη έναν δεσμευτικό στόχο μείωσης της κατανάλωσης ηλεκτρικού ρεύματος «κατά τουλάχιστον 5% στις καθορισμένες ώρες αιχμής κατά την διάρκεια των οποίων το ηλεκτρικό ρεύμα θα είναι ακριβότερο. Σύμφωνα με τις Βρυξέλλες, αυτό θα επέτρεπε την μείωση κατά 3,8% της κατανάλωσης φυσικού αερίου στην παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος.

Η Κομισιόν καλεί επίσης τους 27 να μειώσουν τη γενική κατανάλωση ηλεκτρικού ρεύματος κατά τουλάχιστον 10% έως τις 31 Μαρτίου 2023, στόχος που θεωρείται ενδεικτικός.

Κάθε χώρα θα επιλέξει η ίδια τον τρόπο για να επιτύχει τον στόχο, για παράδειγμα «μέσω συστημάτων πλειστηριασμών» που θα προσφέρει χρηματικές αποζημιώσεις στις βιομηχανίες με αντάλλαγμα την μείωση της κατανάλωσής τους.

• Υποστήριξη των παρόχων με έλλειψη ρευστότητας

Οι Βρυξέλλες θέλουν να υποστηρίξουν τους παρόχους ενέργειας που δοκιμάζονται από σοβαρή έλλειψη ρευστότητας λόγω της διακύμανσης των τιμών, με την άμβλυνση του ρυθμιστικού πλαισίου και με την θέσπιση μηχανισμών κατά της κερδοσκοπίας για τον περιορισμό των διακυμάνσεων των αγορών.

«Θα μεταβάλουμε το προσωρινό πλαίσιο ρυθμίσεων για τις κρατικές επιδοτήσεις τον Οκτώβριο, για να επιτραπεί η χορήγηση κρατικών εγγυήσεων», ανακοίνωσε σήμερα η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν.

• Πλαφόν στις τιμές του φυσικού αερίου;

Στις αρχικές προτάσεις, η Κομισιόν σχεδίαζε την επιβολή πλαφόν των τιμών με τις οποίες πληρώνεται η Ρωσία για τις παραδόσεις φυσικού αερίου στην Ευρωπαϊκή Ενωση, ώστε να μειωθούν τα έσοδα του Κρεμλίνου, μία ιδέα προς την οποία είναι αντίθετες οι χώρες της ανατολικής Ευρώπης, που είναι ακόμη πολύ εξαρτημένες από τους ρωσικούς υδρογονάνθρακες.

Αντίθετα, οι υπουργοί των 27 ζήτησαν την Παρασκευή στις Βρυξέλλες την μελέτη της πιθανότητας επιβολής πλαφόν στο σύνολο των εισαγωγών φυσικού αερίου στην ΕΕ, όποια και αν είναι η προέλευσή του , περιλαμβανομένου του υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG), το οποίο η Ευρώπη πληρώνει σε τιμή πολύ υψηλότερη σε σχέση με την Ασία.

Ωστόσο, η Ευρωπαϊκή Ενωση πρέπει να παραμείνει αρκετά ελκυστική αγορά για τους προμηθευτές του LNG, που μπορούν εύκολα να βρουν άλλους πελάτες αλλού, προειδοποίησε η Κομισιόν, η οποία τηρεί επιφυλακτική στάση ως προς αυτό το θέμα που διαιρεί τα κράτη μέλη.

• Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν: Η ΕΕ πρέπει να βρει αξιόπιστους προμηθευτές

Την ανάγκη να απαλλαγεί πλήρως η ΕΕ από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα, υπογράμμισε η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν κατά τη διάρκεια της ομιλίας της για την κατάσταση της Ένωσης που εκφώνησε από την Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στο Στρασβούργο.

«Η εξάρτηση από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα έχει πολύ μεγάλο τίμημα», τόνισε η Πρόεδρος της Επιτροπής, ενώ πρόσθεσε ότι «η Ρωσία συνεχίζει να προσπαθεί να χειραγωγήσει την αγορά ενέργειας» και γι’ αυτό η ΕΕ πρέπει να βρει διαφορετικούς τρόπους να αντλήσει ενέργεια, όχι από αναξιόπιστους προμηθευτές όπως η Ρωσία, αλλά από αξιόπιστους φίλους, όπως η Νορβηγία, οι ΗΠΑ, η Αλγερία, κ.α. Σημείωσε, επίσης, ότι το ρωσικό αέριο πέρυσι αντιπροσώπευε το 40% στην ΕΕ, ενώ σήμερα έχει μειωθεί στο 9%.

Παράλληλα, η Πρόεδρος της Επιτροπής αναφέρθηκε στο καθημερινό άγχος των νοικοκυριών να ανταποκριθούν στους λογαριασμούς της ενέργειας, σημειώνοντας ότι οι τιμές έχουν αυξηθεί 10 φορές σε σχέση με αυτές που ίσχυαν πριν την πανδημία.

«Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει άμεσα μέτρα προς τα κράτη-μέλη για να μειωθούν οι τιμές της ενέργειας», τόνισε η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν. Ειδικότερα, αναφέρθηκε στην πρόταση της Επιτροπής να μειωθεί η συνολική ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας, να μπει ένα πλαφόν στα έσοδα των εταιρειών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας χαμηλού κόστους, καθώς και ένα τέλος αλληλεγγύης για τους παραγωγούς ορυκτών καυσίμων.

Όπως είπε, είναι λάθος να έχουν υπερκέρδη και να επωφελούνται από τον πόλεμο. «Τα κέρδη αυτά πρέπει να διανεμηθούν σε αυτούς που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη», τόνισε, δηλαδή στους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις.

Συνεχίζοντας, η Πρόεδρος της Επιτορπής τόνισε ότι πρέπει να προσπαθήσουμε να κρατήσουμε χαμηλά τις τιμές του φυσικού αερίου. «Από τη μία χρειάζεται ασφάλεια στον εφοδιασμό και από την άλλη πρέπει να εξασφαλίσουμε ότι η ΕΕ παραμένει ανταγωνιστική σε διεθνές επίπεδο», ανέφερε, προσθέτοντας ότι το αέριο πρέπει να συνεχίσει να φτάνει στην ΕΕ.

Η φον ντερ Λάιεν πρόσθεσε ότι με τον πρωθυπουργό της Νορβηγίας Γιόνας Στέρε συμφώνησε να δημιουργηθεί μια Ομάδα Κρούσης (Τask Force) που θα στοχεύσει στη μείωση των τιμών του φυσικού αερίου.

«Το λεγόμενο TTF δεν έχει προσαρμοστεί στις μεταβολές της αγοράς αερίου», τόνισε η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, λέγοντας ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα δημιουργήσει δείκτες αξιολόγησης πιο αξιόπιστους για την εμπορία ηλεκτρικού ρεύματος, ώστε να μπορέσουμε να αντικατοπτρίσουμε τις αλλαγές στην αγορά.

Σημείωσε, τέλος, ότι «αυτή τη στιγμή η αγορά ηλεκτρικού ρεύματος, έτσι όπως έχει σχεδιαστεί, δεν ευσταθεί και δεν μπορεί να εξυπηρετήσει τις ανάγκες των καταναλωτών» και τόνισε ότι η Επιτροπή θα εργαστεί για να υπάρξει μια «βαθιά» μεταρρύθμιση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, ούτως ώστε να αποσυνδεθεί η τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας από αυτή του φυσικού αερίου.