Ανάλυση Bruegel: Η ατζέντα της κοινής δράσης των “27” για τον μακρύ ενεργειακό χειμώνα- Μπορεί να επιτύχει το πλαφόν;- Ο κίνδυνος κατάρρευσης ενεργειακών κολοσσών

Η επιβολή κάποιου είδους πλαφόν στην τιμή του φυσικού αερίου είναι στα θέματα που έθεσε η τσεχική προεδρία στην ατζέντα του έκτακτου συμβουλίου υπουργών Ενέργειας των 27, μεθαύριο, Παρασκευή. Η ατζέντα περιλαμβάνει άλλα τέσσερα θέματα: Αύξηση της ρευστότητας στα Χρηματιστήρια Ενέργειας, συντονισμένα μέτρα μείωσης της ζήτησης για ηλεκτρική ενέργεια, προσωρινό περιορισμό των «υπερεσόδων» (μια παραλλαγή του ελληνικού μοντέλου) και αξιοποίηση του Ευρωπαϊκού Χρηματιστηρίου Ρύπων για την αποκλιμάκωση των τιμών ηλεκτρισμού.

Οι συζητήσεις δεν θα είναι εύκολες και οι αποφάσεις δεν θα είναι άμεσες, θα καθυστερήσουν έως τη σύνοδο κορυφής του Οκτωβρίου. Κάθε χώρα έχει και τις δικές της προτεραιότητες, όλες όμως φοβούνται την κατάρρευση εταιρειών ενέργειας, από μικρές έως γιγάντιες όπως η γερμανική Uniper, σύμφωνα με εκτιμήσεις τα ευρωπαϊκά νοικοκυριά θα πρέπει να επιδοτηθούν με 376 δισ. ευρώ για να βγάλουν τον φετινό χειμώνα (εδώ), και κάθε χώρα κάνει ό,τι νομίζει κι ό,τι μπορεί.

H ατζέντα των υπουργών ενέργειας την Παρασκευή

Η  τσεχική προεδρία της ΕΕ έθεσε το κάδρο των συζητήσεων, καθώς σύμφωνα με εσωτερικό έγγραφο που κυκλοφόρησε οι επιλογές που θα εξεταστούν στο πλαίσιο της κυοφορούμενης ευρωπαϊκής λύσης κινούνται σε πέντε άξονες:

1. Διάρρηξη της σχέσης μεταξύ χονδρεμπορικών τιμών ηλεκτρισμού-τιμών φυσικού αερίου, μέσω επιβολής  κάποιου είδους πλαφόν στο αέριο. Επί τάπητος και ο προσωρινός «αποκλεισμός» της ηλεκτροπαραγωγής από φυσικό αέριο από τον μηχανισμό καθορισμό των τιμών στις αγορές ηλεκτρισμού

2.Αύξηση της ρευστότητας στα Χρηματιστήρια Ενέργειας, μέσω πιστωτικών γραμμών σε συμμετέχοντες που αντιμετωπίζουν πολύ υψηλά margin calls λόγω των θέσεων που έχουν πάρει στις προθεσμιακές αγορές. Υψηλόβαθμο στέλεχος της νορβηγικής Equinor υπολόγισε ότι το ποσό που απαιτείται για να καλυφθεί η έκθεση των ενεργειακών ομίλων της ΕΕ στις υψηλές τιμές φυσικού αερίου ανέρχεται σε 1,5 τρισ. ευρώ.

3.Συντονισμένα μέτρα μείωσης της ζήτησης για ηλεκτρική ενέργεια, αντίστοιχα με αυτά που αποφασίστηκαν τον Ιούλιο για τη μείωση κατά 15% της κατανάλωσης φυσικού αερίου στην ΕΕ.

4. Προσωρινός περιορισμός των «υπερεσόδων» των ηλεκτροπαραγωγών, με την εξαίρεση αυτών του φυσικού αερίου (που καθορίζουν τις οριακές τιμές). Πρόκειται για μια παραλλαγή του ελληνικού μοντέλου με την επιβολή πλαφόν ανά τεχνολογία για την αποζημίωση των ηλεκτροπαραγωγών στη χονδρεμπορική αγορά ηλεκτρισμού

5. Αξιοποίηση του Ευρωπαϊκού Χρηματιστηρίου Ρύπων για την αποκλιμάκωση των τιμών ηλεκτρισμού

Η όποια μελλοντική παρέμβαση που θα σχεδιαστεί στη βάση αυτών των αξόνων θα πρέπει γίνεται στη βάση πέντε προϋποθέσεων:

1. Να μην θέτει σε κίνδυνο την ασφάλεια εφοδιασμού της ΕΕ σε ηλεκτρισμό και φυσικό αέριο

2. Να μην υπονομεύει τα οφέλη της ενιαίας αγοράς

3. Να μην οδηγεί σε αύξηση της κατανάλωσης φυσικού αερίου

4. Να οδηγεί σε ελάφρυνση των λογαριασμών ενέργειας των καταναλωτών και

5. Να είναι συμβατή με τους στόχους και την υλοποίηση της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας.

Μπορούν να γίνουν όλα αυτά μαζί ; Δύσκολο.  Οι αγορές τελούν εν αναμονή των «χρησμών» των Βρυξελλών και οι κινήσεις τους υποδηλώνουν έντονη νευρικότητα.

Οι προβλέψεις του Ινστιτούτου Bruegel

Όπως αναφέρει σε εκτενή ανάλυσή του το Ινστιτούτο Bruegel, το ενεργειακό σύστημα της Ευρώπης αντιμετωπίζει πρωτοφανή φυσική και θεσμική πίεση. Η πολιτική απάντηση μέχρι στιγμής ήταν υπερβολικά επικεντρωμένη σε εθνικό επίπεδο και θα μπορούσε να υπονομεύσει τους στόχους της ηρεμίας των αγορών ενέργειας τους επόμενους 18 μήνες και της επίτευξης φιλόδοξων στόχων απαλλαγής από τις ανθρακούχες εκπομπές. Στη βάση της κρίσης βρίσκεται μια παγκόσμια ενεργειακή ανισορροπία μετά την πανδημία COVID-19. Ενώ η ζήτηση ανέκαμψε γρήγορα καθώς οι οικονομίες άνοιξαν ξανά, η προσφορά δεν το έκανε. Μια ιδιαίτερη πρόκληση είναι ότι η μείωση της προσφοράς ορυκτών καυσίμων σύμφωνα με τους κλιματικούς στόχους δεν έχει συνδυαστεί με ανάλογη μείωση της ζήτησης ορυκτών καυσίμων. Η ρωσική χειραγώγηση των ευρωπαϊκών αγορών φυσικού αερίου από το καλοκαίρι του 2021, εκμεταλλευόμενη τη σημαντική ισχύ της στην αγορά, έχει επιδεινώσει την κρίση. Τέλος, γεγονότα, συμπεριλαμβανομένης της ασθενούς γαλλικής πυρηνικής παραγωγής και της συνεχιζόμενης ξηρασίας, η οποία έχει μειώσει την παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας, έχουν κλιμακώσει περαιτέρω την κατάσταση. Ανταποκρινόμενες στις υψηλές και ασταθείς τιμές και στην αναγκαστική μείωση της ζήτησης, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις τείνουν να επιλέγουν στενά και ασυντόνιστα μέτρα που δίνουν προτεραιότητα στην εθνική ασφάλεια του εφοδιασμού και την οικονομική προσιτότητα έναντι μιας ολοκληρωμένης ευρωπαϊκής προσέγγισης. Η επιδότηση της κατανάλωσης ενέργειας αντί της μείωσης της ζήτησης ήταν μια κοινή και άστοχη προσέγγιση. Οι κυβερνήσεις διατρέχουν τον κίνδυνο οι επιδοτήσεις της κατανάλωσης ενέργειας να καταστούν μη βιώσιμες, διαβρώνοντας την εμπιστοσύνη στις αγορές ενέργειας, επιβραδύνοντας τη δράση για την επιβολή κυρώσεων στη Ρωσία και αυξάνοντας το κόστος της μετάβασης σε μηδενικές καθαρές εκπομπές. Μια ολοκληρωμένη ευρωπαϊκή προσέγγιση και ένα συντονισμένο σχέδιο είναι απαραίτητα για την αντιμετώπιση της κρίσης. Οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης πρέπει να καταλήξουν σε μια μεγάλη συμφωνία για την ενέργεια με βάση τέσσερις ευρείες αρχές: (i) όλες οι χώρες να προτείνουν κάθε διαθέσιμη ευελιξία από την πλευρά της προσφοράς, (ii) όλες οι χώρες πρέπει να λάβουν εμπροσθοβαρή και ευέλικτα μέτρα δημιουργίας αποθεμάτων και διαθεσιμότητας, (iii) απαιτείται πολιτική δέσμευση για την διευκόλυνση των ενεργειακών αγορών και της ροής μεταξύ των συνόρων, (iv) μέτρα για τους πιο ευάλωτους καταναλωτές. Αυτά θα μπορούσαν να είναι ένα πρώτο βήμα για μία ενιαία ενεργειακή πολιτική της Ε.Ε

Πηγή: K-Report, Bruegel, FT