Βία κατά των γυναικών: Το άρθρο 52 της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης – Ισχύει στην Ελλάδα;

Κλιμακώνονται οι αντιδράσεις φεμινιστικών συλλογικοτήτων καθώς με ανοιχτή επιστολή προς τους πολιτικούς αρχηγούς ζητούν άμεσα την παρέμβασή τους για την αντιμετώπιση του φαινομένου των γυναικοκτονιών.

Επισημαίνουν επίσης εμμέσως ότι παραμένει ανεφάρμοστο το άρθρο 52 της Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης (Ν. 4531/2018) για την ενδοοικογενειακή βία ζητώντας να “εφαρμοστούν επειγόντος όλα τα μέτρα προστασίας”.

ΑΝΑΛΥΤΙΚΑ Η ΕΠΙΣΤΟΛΗ

Αξιότιμοι αρχηγοί των πολιτικών κομμάτων του Ελληνικού Κοινοβουλίου,

Η ανελέητη σφαγιαστική βία κατά των γυναικών που εκδηλώνεται με έξαρση της τελευταίες ημέρες, μας δίνει το δικαίωμα  μεσούντος  του θέρους και με τον Αύγουστο μήνα γενικευμένων διακοπών, να  σας απευθυνθούμε επικαλούμενες  την πολιτική και προσωπική σας  ευαισθησία και να ζητήσουμε την άμεση παρέμβαση σας, προκειμένου  όχι μόνο ένα μήνυμα  σεβασμού της γυναικείας  οντότητας και προστασίας των παιδιών   να ακουμπήσει τις ψυχές της ελληνικής κοινωνίας, αλλά και  να δρομολογηθούν επείγοντα μέτρα πρόληψης και αναχαίτισης του κακού.

Επείγει να τεθούν σε εφαρμογή ΟΛΑ τα μέτρα προστασίας θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας που προβλέπει η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης (Ν. 4531/2018) όπως, για παράδειγμα, το Άρ. 52, με βάση το οποίο οι Αρχές θα μπορούσαν να διατάσσουν την άμεση απομάκρυνση του δράστη από την οικογενειακή εστία και να του απαγορεύουν την προσέγγιση της οικίας και/ή των θυμάτων.    
Δε θα κουραστούμε να επιμένουμε πως η αναγνώριση  στον ποινικό κώδικα του εγκλήματος  εις βάρος των γυναικών ως «Γυναικοκτονία»,  αποτελεί και με το υπόδειγμα ξένων κρατών  ένα σοβαρό μέτρο  αποτροπής. 

Με τιμή,

Δίκτυο Γυναικών Συγγραφέων Κατά Της Έμφυλης Βίας και των Γυναικοκτονιών «Η φωνή της»

Ένωση Γυναικών Ελλάδας (Ε.Γ.Ε.)

Ευρωπαϊκό Δίκτυο κατά της Βίας (ΕΔκΒ)

ΜΗΤΕΡΑΣ ΕΡΓΟΝ Σύλλογος Πολύτεκνων Μητέρων

Οι μαμάδες Mother’s Wings Greece

Σύλλογος εργαζομένων Γενικής Γραμματείας Ισότητας των φύλων «Δώρα Κατσιβαρδάκου»  

Φεμινιστική Συλλογικότητα ΘΕΟΔΩΡΑ

ΤΙ ΑΝΑΦΕΡΕΙ Η ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΗΣ ΒΙΑΣ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

Η «Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας» υιοθετήθηκε από το Συμβούλιο Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης την 7/4/2011 και υπογράφηκε ένα μήνα μετά, την 11/5/2011 κατά την 121η συνεδρίαση του Συμβουλίου στην Κωνσταντινούπολη. Τέθηκε σε ισχύ μετά την 10η επικύρωση της από την Ανδόρα στις 22/4/2014. Στην Ελλάδα ενώ ψηφίστηκε το 2011, η κύρωση της έγινε το 2018.

Η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, όπως καθιερώθηκε να ονομάζεται, αποτελεί τη μοναδική διεθνή συμφωνία που έχει σχεδιαστεί για να σταματήσει η βία κατά των γυναικών και είναι  ένα σημαντικό βήμα στην μακρόχρονη και σταθερή προσπάθεια του Συμβουλίου της Ευρώπης να εξασφαλίσει τον σεβασμό των δικαιωμάτων των γυναικών.

Πράγματι, η βία κατά των γυναικών -και με την μορφή της ενδοοικογενειακής βίας- αποτελεί μια μείζονα παράμετρο περιορισμού και συχνά αποστέρησης θεμελιωδών δικαιωμάτων από τις γυναίκες. Από τις αρχές της δεκαετίας του 1990,  το Συμβούλιο της Ευρώπης ανέλαβε σημαντικές πρωτοβουλίες  προκειμένου τα κράτη να λάβουν νομοθετικά και άλλα μέτρα για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και η κοινή γνώμη να ευαισθητοποιηθεί σχετικά με τα προβλήματα που γεννώνται.

Η Σύμβαση στοχεύει στην εναρμόνιση των εθνικών νομοθεσιών, αλλά και στην ανάπτυξη διοικητικών πρακτικών που αποσκοπούν στην πρόληψη και καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας, ώστε τα θύματα της βίας να απολαμβάνουν ίσης προστασίας σε όλα τα κράτη-μέλη του Συμβουλίου.

Οι ρυθμίσεις της εκκινούν από την παραδοχή ότι το κοινωνικό φύλο αποτελεί την βάση ανάπτυξης προσβλητικών, επιθετικών και βίαιων συμπεριφορών, που απομειώνουν την κοινωνική παράσταση των θυμάτων, θίγουν την προσωπικότητά τους και συχνά επιφέρουν σοβαρές ψυχοσωματικές βλάβες, ακόμη και θάνατο. Για τον λόγο αυτό, παρότι τα κράτη μέλη παρωθούνται να λάβουν μέτρα προστασίας όλων των θυμάτων της ενδοοικογενειακής βίας, οι δεσμεύσεις που απορρέουν από αυτή αφορούν κατά κύριο λόγο τις γυναίκες.

Χαρακτηριστικό της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης είναι η έμφαση που αποδίδει στην πρόληψη. Ενδεικτικά, στην Σύμβαση προβλέπεται η υποχρέωση των συμβαλλόμενων κρατών να εξασφαλίσουν την κατάρτιση επαγγελματιών που ασχολούνται με τα θύματα της βίας, την υλοποίηση θεραπευτικών προγραμμάτων για τους δράστες εγκλημάτων ενδοοικογενειακής βίας και προσβολών της γενετήσιας ελευθερίας καθώς και να διοργανώνουν δράσεις δημοσιότητας για την κατάργηση των στερεοτύπων και την εξασφάλιση του σεβασμού της διαφορετικότητας.

Επίσης,  περιέχονται σημαντικές προβλέψεις για την προστασία των θυμάτων οι οποίες επιβάλλουν στα κράτη-μέλη να ενισχύσουν την μέριμνα που λαμβάνουν για την στήριξή τους, όπως είναι η δυνατότητα απομάκρυνσης του θύματος από τον δράστη, ο οποίος μπορεί να υποχρεωθεί να εγκαταλείψει την κατοικία του, η υποχρέωση ίδρυσης κέντρων υποδοχής των θυμάτων σε όλη την επικράτεια, η ιδιαίτερη πρόβλεψη για την έκδοση ή ανανέωση της άδειας παραμονής των αλλοδαπών γυναικών-θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας.

Η προστασία των θυμάτων ολοκληρώνεται με μια δέσμη κανόνων που υποχρεώνουν τα κράτη είτε να ποινικοποιήσουν  συμπεριφορές που μέχρι σήμερα διέφευγαν του ποινικού ενδιαφέροντος της πολιτείας, όπως για παράδειγμα τον εξαναγκασμό σε σύναψη γάμου, την σεξουαλική παρενόχληση και το stalking  είτε να προβλέψουν την αποζημίωση των θυμάτων.

Αξιοσημείωτες είναι οι παρεμβάσεις που προωθούνται από την Σύμβαση και σε επίπεδο δικονομικού δικαίου, ώστε το θύμα να προστατεύεται τόσο στην ποινική όσο και στην αστική δίκη.

Τέλος, καινοτομία της Σύμβασης συνιστά η ίδρυση μηχανισμού παρακολούθησης. Σε αυτόν περιλαμβάνεται η GREVIO ανεξάρτητο όργανο, που συγκροτείται από τεχνοκράτες και είναι επιφορτισμένο με την παρακολούθηση της εφαρμογής της Σύμβασης από τα κράτη-μέλη που την έχουν υπογράψει, να εκπονεί και δημοσιεύει Εκθέσεις στις οποίες αξιολογεί τα νομοθετικά και άλλα μέτρα που λαμβάνει καθένα συμβαλλόμενο μέρος για να εξασφαλίσει τον σεβασμό των ορισμών της Σύμβασης. Σε περιπτώσεις όπου διαπιστώνεται σοβαρή ή εκτεταμένη ή επαναλαμβανόμενη βία η GREVIO μπορεί να διενεργήσει ειδική έρευνα, ενώ επίσης μπορεί να εκδίδει συστάσεις.

Επίσης στον μηχανισμό παρακολούθησης της Σύμβασης περιλαμβάνεται και το Συμβούλιο των συμβαλλόμενων μερών, που απαρτίζεται από εκπροσώπους των κρατών-μελών που υπέγραψαν την Σύμβαση. Είναι ο πρώτος αποδέκτης των Εκθέσεων της GREVIO και μπορεί με βάση τα πορίσματά τους, να εκδίδει Συστάσεις για συγκεκριμένα κράτη που υπολείπονται στην εκπλήρωση των υποχρεώσεων τους.

Η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης διαρρυθμίζει ένα ικανοποιητικό σύστημα νομοθετικών μέτρων, διοικητικών διαδικασιών και συνεργιών του δημόσιου τομέα με ΜΚΟ, προκειμένου να καταπολεμηθεί η βία κατά των γυναικών και η ενδοοικογενειακή βία. Η κύρωσή της και οι προτεινόμενες τροποποιήσεις του εθνικού νομικού πλαισίου σε συμμόρφωση με όσα αυτή επιτάσσει, συμβάλλουν στην εφαρμογή των αρχών της ισότητας και της ισότητας των φύλων και μπορεί να αποτελέσουν το όχημα για την εξάλειψη των κοινωνικών στερεοτύπων και την σταδιακή ανατροπή των σχέσεων εξουσίας στις οποίες υπάγονται κυρίως οι γυναίκες.

Επιπλέον,  τα κράτη-μέλη που υπογράφουν την Σύμβαση ενθαρρύνονται να εφαρμόσουν τις προβλέψεις της και στην περίπτωση που θύμα της βίας είναι άνδρας ή αγόρι. Πρόκειται για μια σημαντική πρόβλεψη, δεδομένου ότι οι κοινωνικές δομές και πρακτικές πλαισιώνουν την καταστατική κατάσταση υποτέλειας των γυναικών, ωστόσο σχέσεις εξουσίασης αναπτύσσονται και σε βάρος των ανδρών, συνήθως των παιδιών και εφήβων.

Πότε κυρώθηκε στην Ελλάδα – Τι προβλέπεται  στο ν.4531/18

Η κύρωση της «Σύμβασης του Συμβουλίου της Ευρώπης για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας» (Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης) από το ελληνικό κοινοβούλιο το 2018, επισφράγισε τις πολιτικές και τις δράσεις για την ουσιαστική ισότητα των φύλων της  κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ. Η εναρμόνιση της εθνικής μας νομοθεσίας στο νομικό πλαίσιο της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης, έγινε με την ψήφιση του νόμου  του ν.4531/18, ικανοποίησε ένα  πάγιο αίτημα των γυναικών και του φεμινιστικού κινήματος, και αποτέλεσε ένα σημαντικό κομμάτι των πολιτικών που εφαρμόσαμε στη Γενική Γραμματεία Ισότητας των Φύλων (ΓΓΙΦ) προκειμένου να αντιμετωπίσουμε τις έμφυλες διακρίσεις και – στη συγκεκριμένη περίπτωση-  την έμφυλη βία.

Στον ελληνικό εφαρμοστικό νόμο 4531/18 οι τροποποιήσεις των διατάξεων του Ποινικού Κώδικα και συγκεκριμένων νόμων, συμπεριλαμβάνουν τα εξής:

• Τα έθιμα, οι παραδόσεις και η θρησκεία του δράστη, δεν μειώνουν την ποινή του.
• Προβλέπεται αναστολή παραγραφής και των εγκλημάτων ενδοοικογενειακής βίας μέχρι την ενηλικίωση του θύματος και για ένα έτος μετά εφόσον πρόκειται για πλημμέλημα, και για τρία έτη μετά, εφόσον πρόκειται για κακούργημα.
• Ο εξαναγκασμός της γυναίκας σε πράξη ακρωτηριασμού η αυτοακρωτηριασμού τιμωρείται με φυλάκιση
• Ο εξαναγκαστικός γάμος συμπεριλαμβάνεται ως σκοπός στο ποινικό αδίκημα της εμπορίας των ανθρώπων – Δεν επιτρέπεται πλέον ο βιαστής να παντρευτεί το θύμα και να γλυτώσει την ποινή.
• Προβλέπεται νέα διάταξη για το λεγόμενο stalking (εξακολουθητική περενοχλητική συμπεριφορά)
• Στην έννοια της οικογένειας για την ενδοοικογενειακή βία,  συμπεριλαμβάνονται και τα πρόσωπα που συνδέονται  ή συνδέονταν με σύμφωνο συμβίωσης.
• Αν ο δράστης δεν ολοκληρώσει το ειδικό συμβουλευτικό – θεραπευτικό πρόγραμμα για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας σε δημόσιο φορέα, σε όποιον τόπο και για όσο χρονικό διάστημα κρίνεται τούτο αναγκαίο από τους αρμόδιους θεραπευτές,  η υπόθεση ανασύρεται από το αρχείο και συνεχίζεται η ποινική διαδικασία κατά του δράστη.
• Προβλέπει ελληνική αρχή αποζημίωσης θυμάτων βίας και διεύρυνση της έννοιας της αποζημίωσης και επιτάχυνση διαδικασίας.
• Απαγορεύεται η άδεια οπλοφορίας του δράστη.

Σήμερα η πλήρης εφαρμογή της Σύμβασης καθυστερεί παντού.

Είναι χαρακτηριστικό, όπως επισημαίνουν πολλές οργανώσεις,  ότι η σημερινή κυβέρνηση,  δεν την παίρνει καθόλου υπόψη της στο νέο νομοσχέδιο για την αναγκαστική συνεπειμέλεια κάτι το οποίο θα έχει τραγικές συνέπειες για τη μητέρα και το παιδί από έναν κακοποιητή πατέρα. Αυτός είναι ένα σοβαρός λόγος που έχει προκαλέσει την  έντονη κοινωνική διαμαρτυρία και γι αυτό το νομοσχέδιο δεν πρέπει να ψηφιστεί.

Επιπλέον η κυβέρνηση πρέπει να προχωρήσει στην πλήρη εφαρμογή των νόμων  ν.4531/2018 (Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης) και ν.4604/2019 για τη μονιμότητα, την αναβάθμιση και την επέκταση του Δικτύου των Δομών σε όλη την Ελλάδα με ενίσχυση τω εργαζομένων, τη δημιουργία  δομών  για τη ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα και που ήδη εμείς σχεδιάζαμε, την υλοποίηση  ειδικών  θεραπευτικών  προγραμμάτων  για τους θύτες.

Η προσπάθεια για την αντιμετώπιση και  καταπολέμηση της έμφυλης βίας πρέπει να είναι καθημερινή και ειλικρινής κι όχι να αποτελεί  πεδίο κυβερνητικών επικοινωνιακών διακηρύξεων.
Αποτελεί υποκρισία και μελανό σημείο για την κυβέρνηση,  η προχθεσινή  προσαγωγή στο αστυνομικό τμήμα των 7 φεμινιστριών που έκαναν μια συμβολική διαμαρτυρία στην Τούρκικη πρεσβεία  για την αποχώρηση της από τη Σύμβαση.

Σήμερα, σε περίοδο πανδημίας, της οποίας οι επιπτώσεις είναι μεγαλύτερες στις γυναίκες και στα δικαιώματα τους καθώς η βία κατά των γυναικών έχει αυξηθεί δραματικά παγκόσμια, η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης έχει βοηθήσει τον αγώνα των γυναικών κατά της έμφυλης βίας, όχι μόνο στην Τουρκία αλλά και στις χώρες που την έχουν νομοθετήσει.
Η απόσυρση του Ερντογάν από τη Σύμβαση, δεν αποτελεί μόνο οπισθοδρομικό βήμα για την Τουρκία, αλλά μπορεί να ενθαρρύνει ακροδεξιές κυβερνήσεις να καταστρατηγήσουν περαιτέρω τα δικαιώματα των γυναικών σε χώρες όπως η Πολωνία, που πρόσφατα απαγόρευσε τις αμβλώσεις.

Οι γυναίκες στη Τουρκία πρέπει να νικήσουν αυτό τον πόλεμο, πρώτα απ’ όλα για να προστατέψουν τις ίδιες τις ζωές τους και να μην «αφήνονται να δολοφονούνται». Θα είναι όμως και μια νίκη για όλες τις γυναίκες σε όλο τον κόσμο που αγωνίζονται για  τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη χειραφέτηση τους.

Ο αγώνας τους είναι και δικός μας αγώνας και δε μπορούμε να σιωπούμε αλλά να δυναμώσουμε την αλληλεγγύη μας και να απαιτήσουμε άμεσα να πάρει πίσω η κυβέρνηση της Τουρκίας την εγκληματική της απόφαση και να παραμείνει συμβαλλόμενο μέρος στη Διεθνή Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, να σταματήσει κάθε καθυστέρηση και να γίνει η Σύμβαση νόμος της ίδιας της Ε.Ε. (όπως έχει αποφασίσει) και να κυρωθεί από όλες τις ευρωπαϊκές χώρες και  η Ελλάδα και η Ε.Ε να πάρουν στιβαρά μέτρα κατά της κυβέρνησης της Τουρκίας εξίσου με τις άλλες παραβιάσεις.

Ο αγώνας αυτός όμως δε σταματάει εδώ. Θα συνεχίζεται μέχρι να χτίσουμε μια κοινωνία απαλλαγμένη από την πατριαρχία όπου τα δικαιώματα των γυναικών θα είναι απόλυτα κατοχυρωμένα και σεβαστά.

*Φωτεινής Κούβελα, πρ. Γενική Γραμματέα Ισότητας των Φύλων