Ντράγκι – Οι επιπτώσεις μιας πιθανής αποχώρησής του – Τι θα συμβεί στην πιο επισφαλή οικονομία της Ευρώπης, που απαγορεύεται να καταρρεύσει

Δεν πρέπει να θεωρούνται άνευ σημασίας και για την Ελλάδα οι επιπτώσεις μιας οριστικής παραίτησης του Μάριο Ντράγκι από την πρωθυπουργία της Ιταλίας.

Κανείς δεν είναι αναντικατάστατος. Και μετά… υπάρχει ο Μάριο Ντράγκι, έγραφε χαρακτηριστικά στις 30 Ιουνίου το Politico, όταν άρχισε να διαφαίνεται η πολιτική κρίση στην Ιταλία.

Πάνω που ο Ιταλός πρωθυπουργός και πρώην πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) πίστευε ότι είχε ξεφύγει από την τυραννία των spreads των ομολόγων και του «βρόγχου της καταστροφής», η παγκόσμια οικονομική καταιγίδα που μαζεύεται, τον επανέφερε στο διεθνές προσκήνιο.

Ως ηγέτης της πιο επισφαλούς οικονομίας της Ευρώπης, που είναι πολύ μεγάλη για να καταρρεύσει, ο Ντράγκι θεωρείται από πολλούς επενδυτές ως ο τελευταίος άνθρωπος που στέκεται ανάμεσα στην ευρωζώνη και την άβυσσο, τονίζει χαρακτηριστικά το Politico.

Μια αυξανόμενη ανησυχία στη Ρώμη, τις Βρυξέλλες και την Φρανκφούρτη είναι ότι η άβυσσος μπορεί να μην είναι τόσο μακριά, ότι η επίμονη καταστροφολογία για τα οικονομικά της Ιταλίας θα μπορούσε να γίνει αυτοεκπληρούμενη προφητεία.

«Βουνό» το δημόσιο χρέος της Ιταλίας

Με τους νευρικούς επενδυτές να έχουν εμμονή με το «βουνό» του δημόσιου χρέους της χώρας και τις θολές οικονομικές της προοπτικές, η παρουσία του Ντράγκι – στον οποίο πολλοί πιστώνουν ότι έσωσε το ευρώ από τη λήθη πριν από μια δεκαετία, δηλώνοντας ότι η ΕΚΤ θα κάνει «ό,τι χρειαστεί» για να διατηρήσει το ενιαίο νόμισμα – λειτούργησε ως αρωγός στις χρηματοπιστωτικές αγορές – προς το παρόν.

Η ικανότητα του Ντράγκι να αποτρέψει την καταστροφή, για άλλη μια φορά, τέθηκε υπό αμφισβήτηση το Μάιο, αφού τα ιταλικά spreads (η διαφορά στο κόστος δανεισμού μεταξύ του γερμανικού και του ιταλικού χρέους αναφοράς) διευρύνθηκαν στα υψηλότερα επίπεδα από την άνοιξη του 2020, όταν οι ανησυχίες για τις οικονομικές επιπτώσεις της πανδημίας δημιούργησαν παρόμοιες αμφιβολίες για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα της Ιταλίας.

Χρειάστηκε η υπόσχεση ενός μαζικού προγράμματος αγοράς ομολόγων από την ΕΚΤ, για να μειωθεί ξανά το κόστος δανεισμού της Ιταλίας την τελευταία φορά. Και οι τελευταίες δονήσεις ανάγκασαν την κεντρική τράπεζα να προετοιμάσει μια παρόμοια παρέμβαση, την οποία έχει ονομάσει «μέσο κατά του κατακερματισμού». Αν και η ΕΚΤ δεν έχει ακόμη ανακοινώσει τις πλήρεις λεπτομέρειες, ο σκοπός αυτού του νέου εργαλείου θα είναι να εμποδίσει τη διεύρυνση των spreads πέρα από αυτό που οι «μανδαρίνοι» της Κεντρικής Τράπεζας θεωρούν βιώσιμο.

Οι επιλογές της Λαγκάρντ και το σενάριο του Αρμαγεδδώνα

«Είναι το χρέος της Ιταλίας βιώσιμο; Αυτή η ερώτηση έχει μόνο μία απάντηση: Αν η ΕΚΤ λέει ότι το χρέος της Ιταλίας είναι βιώσιμο, τότε είναι βιώσιμο», δήλωσε η Sony Kapoor, οικονομολόγος που διευθύνει το Nordic Institute for Finance, Technology & Sustainability στο Όσλο. «Αν η ΕΚΤ αρνείται να το πει αυτό, τότε το ερώτημα θα συνεχίσει να τίθεται», προσέθεσε.

Οι επιλογές που έχει στη διάθεσή της η διάδοχος του Ντράγκι στην ΕΚΤ, η Κριστίν Λαγκάρντ, περιπλέκονται από την πολιτική πραγματικότητα στο βόρειο τμήμα της ευρωζώνης, όπου η αγορά ομολόγων από την κεντρική τράπεζα και άλλες πολιτικές έκτακτης ανάγκης παραμένουν αμφιλεγόμενες. Ακόμα κι έτσι, κάποιο είδος δράσης μοιάζει όλο και πιο αναπόφευκτο.

Το σενάριο του Αρμαγεδδώνα, το λεγόμενο «doom loop», είναι ότι μια ανεξέλεγκτη διεύρυνση των spreads συμπιέζει την αξία του τεράστιου αποθέματος ιταλικών κρατικών ομολόγων που κατέχουν οι τράπεζες της χώρας, σε τέτοιο βαθμό που δεν είναι πλέον σε θέση να δανείσουν, πυροδοτώντας μια ευρύτερη κρίση πανικού και χρεοκοπίας στον χρηματοπιστωτικό τομέα και στην ευρύτερη οικονομία της ευρωζώνης, που θα μπορούσε να επιταχύνει την κατάρρευση του ευρώ.

Ευτυχώς, αυτού του είδους η ξαφνική κατάρρευση φαίνεται απίθανη, σχολιάζει το Politico. Με την απόδοση των 10ετών ομολόγων αναφοράς της στο 3,6% περίπου (περίπου στο μισό του επιτοκίου που αντιμετώπισε κατά τη διάρκεια της κρίσης του ευρώ), η Ιταλία μπορεί να αναχρηματοδοτήσει το ανεξόφλητο χρέος της – το οποίο ανέρχεται σε περίπου 3 τρισεκατομμύρια ευρώ, ή 1,5 φορά την ετήσια οικονομική της παραγωγή – σε τιμές πολύ χαμηλότερες του πληθωρισμού. Επιπλέον, ο υψηλότερος πληθωρισμός καθιστά το χρέος της πιο βιώσιμο, μειώνοντας το κόστος αποπληρωμής του.

Τι θα συμβεί αν φύγει ο Ντράγκι;

Ο πραγματικός κίνδυνος είναι τι θα συμβεί μακροπρόθεσμα, ειδικά αφού ο Ντράγκι φύγει ή θεωρηθεί ότι βρίσκεται στο δρόμο της αποχώρησης. Οι οικονομολόγοι συμφωνούν ότι το πραγματικό πρόβλημα της Ιταλίας δεν είναι τόσο η δημοσιονομική της θέση, όσο η χρόνια «χλιαρή» ανάπτυξή της, η οποία υπολείπεται των κορυφαίων οικονομιών της Ευρώπης εδώ και δεκαετίες. Αυτό την αφήνει ιδιαίτερα εκτεθειμένη στο επιδεινούμενο οικονομικό περιβάλλον.

Τα εμπορικά δάνεια στην Ιταλία είναι γενικά συνδεδεμένα με τα ομόλογα αναφοράς της χώρας. Μια περαιτέρω διεύρυνση των spreads θα έθετε τις ιταλικές επιχειρήσεις σε σημαντικό μειονέκτημα έναντι των γερμανικών και άλλων βορειοευρωπαϊκών ανταγωνιστών τους, των οποίων το κόστος δανεισμού είναι χαμηλότερο.

Με άλλα λόγια, η Ιταλία κινδυνεύει να βρεθεί αντιμέτωπη με ένα τριπλό χτύπημα: παγκόσμια οικονομική ύφεση, ακριβότερη πίστωση και τεράστιο ανταγωνιστικό μειονέκτημα.

Πολλοί οικονομολόγοι, συμπεριλαμβανομένου του Ντράγκι, πιέζουν εδώ και χρόνια τους πολιτικούς να αντιμετωπίσουν τις γεωγραφικές ανισότητες που αντιμετωπίζουν η Ιταλία και άλλες χώρες της Νότιας Ευρώπης, όπως η Ελλάδα, οι οποίες δεν έχουν καμία σχέση με την υγεία των υποκείμενων επιχειρήσεων, με την περαιτέρω ενοποίηση της χρηματοπιστωτικής αρχιτεκτονικής της ευρωζώνης με ένα ενιαίο τραπεζικό σύστημα και κεφαλαιαγορές.

«Δεν υπάρχει κανένα αισιόδοξο πολιτικό αποτέλεσμα, μετά τις επόμενες ιταλικές εκλογές, που θα ήταν ηχηρά υγιές για την καλή πολιτική, τη χρηστή διακυβέρνηση και την καλή οικονομία. Υπάρχει κακό και λιγότερο κακό», δήλωνε η Kapoor στις 30 Ιουνίου, προσθέτοντας προφητικά: «Το λιγότερο κακό αποτέλεσμα είναι να αποφασίσουν να επαναδιορίσουν τον Ντράγκι, κάτι που είναι απίθανο, αλλά μπορεί να συμβεί».

Κυβερνητικές πηγές χαρακτήριζαν το τραπέζι του Ιταλού πρωθυπουργού στον Έλληνα ομόλογό του ως ένα τετ α τετ που θα συμβάλλει στην οικοδόμηση στενότερων σχέσεων.

Και επένδυε στην πρόσκληση σε δείπνο του Μάριο Ντράγκι στον Κυριάκο Μητσοτάκη, το βράδυ εκείνης της Τετάρτης.

Τα ελληνοτουρκικά

Ωστόσο, Κυριάκος Μητσοτάκης και Μάριο Ντράγκι, στη συνάντησή τους, αναφέρθηκαν και στο κεφάλαιο «Τουρκία».

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης ενημέρωσε τον Μάριο Ντράγκι αναλυτικά, υπενθυμίζοντάς του και την ελληνοϊταλική συμφωνία οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών που έχουν συνυπογράψει, ως υπόδειγμα εφαρμογής του Διεθνούς Δικαίου, καθώς και διεθνούς νομιμότητας και συνεργασίας παράκτιων κρατών στην περιοχή.

Και αυτό, σε μία προσπάθεια να την αντιπαραβάλει και με τις τουρκικές έκνομες ενέργειες, αλλά και να επιχειρήσει να φέρει τη Ρώμη πιο κοντά στις ελληνικές θέσεις – ή έστω να την απομακρύνει από τις τουρκικές…

Προοπτικές ενίσχυσης συνεργασίας Αθήνας – Ρώμης

Η Αθήνα εκτιμά ακόμα ότι η συνεργασία με τη Ρώμη έχει σημαντικές προοπτικές ενίσχυσης σε πολλούς τομείς και δη σε αυτόν της ενέργειας.

Υπενθυμίζεται ότι Μητσοτάκης και Ντράγκι είχαν πρόσφατα έρθει σε συνεννόηση για την ανάληψη της πρωτοβουλίας σχετικά με την «ενεργειακή Σύνοδο του Νότου», τη Σύνοδο της Ρώμης για την ενέργεια, που διεξήχθη τον περασμένο Μάρτιο. Μία σύνοδο, στην οποία είχαν πάρει μέρος επίσης ο Ισπανός πρωθυπουργός Πέδρο Σάντσεθ και ο Πορτογάλος Αντόνιο Κόστα.

Σε εκείνη τη σύνοδο, ο Ντράγκι είχε ταχθεί υπέρ μιας άμεσης παρέμβασης για την στήριξη της αγοραστικής δύναμης νοικοκυριών και επιχειρήσεων, υπογραμμίζοντας ότι η Ευρώπη οφείλει να επιδείξει την ενότητα και την αποφασιστικότητα που έδειξε κατά την επίθεση εναντίον της Ουκρανίας, σε ό,τι αφορά την προστασία των οικονομιών από τις συνέπειες του πολέμου, με αιχμή της τιμές της ενέργειας.

Κοινή γραμμή είχαν Αθήνα και Ρώμη και στο θέμα της χαλάρωσης των δημοσιονομικών κανόνων, με αιχμή τις δαπάνες που απαιτούνται για την ανάκαμψη μετά την πανδημία, αλλά και την απαίτηση για αύξηση των αμυντικών δαπανών σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

Για όλους αυτούς τους λόγους, λοιπόν, τυχόν οριστική παραίτηση του Μάριο Ντράγκι από την ιταλική πρωθυπουργία θα έχει επιπτώσεις και για την Ελλάδα.

Να σημειωθεί, πάντως, ότι η Ιταλία, όπως ανέφεραν έμπειροι διπλωμάτες στο in.gr, θα οδηγηθεί πιθανότατα σε πρόωρες εκλογές.

Όσο για την Ελλάδα που, όπως μας υπενθύμισαν, είναι σύμμαχος με την Ιταλία στα ενεργειακά, το μεταναστευτικό, το Σύμφωνο Δημοσιονομικής Σταθερότητας, αλλά και σε θέματα όπως η κλιματική αλλαγή και η πράσινη μετάβαση, οι συνέπειες μιας πιθανής αποχώρησης του Μάριο Ντράγκι από την ιταλική πρωθυπουργία «δεν είναι αμελητέες», αλλά… μέλλει να φανεί τι θα συμβεί το επόμενο διάστημα, ανάλογα με τις πολιτικές εξελίξεις στην γειτονική χώρα.