Ηλίας Νικολακόπουλος – Ο άνθρωπος που έφερε τα exit poll – Τελευταία συνέντευξη, εκλογικές νύχτες, σπουδαίο έργο

Σοκ στον πολιτικό κόσμο και όχι μόνο προκαλεί η είδηση πως ο Ηλίας Νικολακόπουλος, πολιτικός επιστήμονας, ομότιμος καθηγητής στο τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του ΕΚΠΑ και ένας από τους πιο γνωστούς δημοσκόπους της χώρας, έφυγε ξαφνικά από τη ζωή σε ηλικία 75 ετών ενώ έκανε διακοπές στη Σύρο. 

Ο Ηλίας Νικολακόπουλος υπέστη ανακοπή καρδιάς ενώ κολυμπούσε στην παραλία Αχλάδι στη Σύρο. 

Η πρωτοποριακή εφαρμογή της μεθόδου των exit polls

Ο πολιτικός επιστήμονας, καθηγητής και δημοσκόπος Hλίας Νικολακόπουλος υπήρξε από τους πρωτοπόρους στον τομέα του στη χώρα μας και επηρέασε όσο ελάχιστοι τον τρόπο που σήμερα αναλύουμε τα προεκλογικά και εκλογικά αποτελέσματα.

Το 1994, ήταν η χρονιά που ο Hλίας Νικολακόπουλος εισήγαγε στις ελληνικές εκλογές κάτι που μπορεί σήμερα να μοιάζει αυτονόητο όμως τότε ήταν κάτι απολύτως πρωτοποριακό.

Σήμερα τα ονομάζουμε «exit polls», τότε είχαν τον τίτλο «Μέθοδος Δημοσκόπηση έξω από τις κάλπες».

Η πρώτη φορά που δοκιμάστηκε η μέθοδος αυτή ήταν οι Ευρωεκλογές του 1994 και ο Ηλίας Νικολακόπουλος μίλησε στα «ΝΕΑ» και την Κάτια Πετροπούλου για τα εντυπωσιακά αποτελέσματά της.

Οι «Δεύτερες» κάλπες

«Σ’ ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα 400 εκλογικών τμημάτων, επιλεγμένων με βάση την εκλογική ιστορία και γεωγραφία των τελευταίων 20 χρόνων, στήνονται “δεύτερες” κάλπες.

»Ένας στους δέκα ψηφοφόρους του τμήματος, αφού έχει ψηφίσει, καλείται να συμπληρώσει ένα ερωτηματολόγιο (με στοιχεία φύλου, ηλικίας, μόρφωσης κ.λ.π) στο οποίο αναγράφει και ποιο κόμμα ψήφισε.

»Δεν αφορούν στην πρόθεση αλλά στην πράξη (ποιο κόμμα ψήφισαν)».

Δεν είναι φωτογραφία

Σε πολλών τη μνήμη μπορεί σήμερα να έρχονται περιπτώσεις εκλογικών αναμετρήσεων κατά τις οποίες οι προβλέψεις τηλεοπτικών σταθμών, με βάση τα exit polls, δεν έπεσαν μέσα. Ο Ηλίας Νικολακόπουλος, πάντως, ήταν από την πρώτη εκείνη εφαρμογή της μεθόδου σαφής:

«Η σημασία των πλεονεκτημάτων δεν πρέπει να υπερεκτιμάται. Η έγκαιρη πρόγνωση του εκλογικού αποτελέσματος απέχει λίγες ώρες από τα πραγματικά και επομένως είναι ουσιαστικά άχρηστη για τα πολιτικά κόμματα. Γι’ αυτό και η ζήτηση για τις «δημοσκοπήσεις έξω από τις κάλπες» τροφοδοτείται κυρίως από τα ΜΜΕ. (…)»

“Καμία δημοσκόπηση δεν είναι φωτογραφία των τελευταίων εκλογικών αποτελεσμάτων, αλλά σου προσφέρει δυνατότητες για να προχωρήσεις σε εκτιμήσεις».

«Του αντιτάσσουμε», σημειώνει η Κάτια Πετροπούλου, «τη σχετική διαφήμιση που βεβαίωνε ότι “στις 20:48 προβλέπουμε με ακρίβεια τα αποτελέσματα” και μου επιστρέφει την παρατήρηση: “Δεν είμαι υπεύθυνος του τομέα διαφημίσεων…”

Το πρώτο πάντως εκείνο βήμα που άλλαξε τον τρόπο που στο εξής θα παρακολουθούσαμε τις εκλογικές βραδιές από την τηλεόραση ήταν άκρως επιτυχημένο.

Όπως σημείωναν «ΤΑ ΝΕΑ»:  Η Μέθοδος «Δημοσκόπηση έξω από τις κάλπες», που εφαρμόστηκε πειραματικά για πρώτη φορά, την Κυριακή στην Ελλάδα από τον κ. Ηλία Νικολακόπουλο για λογαριασμό του Μega, υπήρξε απολύτως επιτυχής. “Απολύτως” για όσους δεν καταφεύγουν σ’ αυτην αναζητώντας το μαγικό αριθμό των τελικών ποσοστών των κομμάτων αλλά επισημαίνοντας “τάσεις  φαινομένων” (στις συγκεκριμένες εκλογές ή κατακόρυφη πτώση των δύο μεγάλων κομμάτων) που στη συνέχεια θα αποτυπωθούν και σε αριθμητικά δεδομένα.

Ο Ηλίας Νικολακόπουλος, ο «εθνικός μας δημοσκόπος» όπως πολλοί τον αποκαλούσαν αφήνει πίσω του ένα σημαντικότατο έργο, όχι μόνο στο επίπεδο των αναλύσεων και των μεθόδων δημοσκόπησης αλλά και ως προς τον πάντα εμπεριστατωμένο και νηφάλιο τρόπο παρουσίασης των εκλογικών – πολιτικών – κοινωνικών στοιχείων και αποτελεσμάτων των ερευνών του.

Η τελευταία συνέντευξη του στην “Εποχή” – Τι έλεγε για τις εκλογές και τα κόμματα

Η τελευταία συνέντευξη του Ηλία Νικολακόπουλου δόθηκε στην εφημερίδα «Εποχή» τον περασμένο Μάρτιο.

«Με τον σημερινό συσχετισμό δυνάμεων, οι διερευνητικές που θα ακολουθήσουν τις επόμενες εκλογές, θα εξελιχθούν σε επικοινωνιακό παιχνίδι απόδοσης ευθυνών για την αδυναμία συνεργασιών», εκτιμούσε ο Ηλίας Νικολακόπουλος.

«Το να ψηφίσει η κυβέρνηση δεύτερο εκλογικό νόμο μέσα στην τετραετία της αγγίζει τα όρια του αστείου. Δίνει την εικόνα ότι δεν έκανε σωστούς υπολογισμούς στην αρχή και τώρα τους ξανακάνει, με βάση τις δημοσκοπήσεις. Ούτε αυτό όμως θα της λύσει το πολιτικό πρόβλημα, το οποίο δείχνει να είναι αδιέξοδο. Τρία κόμματα, με τα όποια ποσοστά δείχνουν οι δημοσκοπήσεις, αν δύο από αυτά δεν συνεργαστούν, δεν υπάρχει αξιόπιστη κυβέρνηση. Αυτό το κυβερνητικό αδιέξοδο δεν επιδιορθώνεται ούτε με μία μικρή τροποποίηση του εκλογικού νόμου, από τη στιγμή που δεν υπάρχει προοπτική συνεργασίας των τριών κομμάτων ή τουλάχιστον των δύο», σημείωνε ο ίδιος.

Η συνέντευξη του Ηλία Νικολακόπουλου είχε ως εξής:

Η εικόνα που παρουσιάζει ο εκλογολόγος Ηλίας Νικολακόπουλος εμφανίζει μια κυβέρνηση σε πορεία φθοράς, ένα διαμορφούμενο αντικυβερνητικό ρεύμα, το οποίο αποδυναμώνει το αντιΣΥΡΙΖΑ ρεύμα και έναν ΣΥΡΙΖΑ που δεν έχει καταφέρει να αποτελέσει μία αξιόπιστη αξιωματική αντιπολίτευση. Στις επερχόμενες εκλογές θα διαμορφωθεί ένα κυβερνητικό αδιέξοδο, το οποίο θα υποχρεώσει όλα τα κόμματα να παρουσιάσουν απτές προτάσεις και λύσεις. Σε αυτό το πλαίσιο το συνέδριο «οφείλει να είναι μια ουσιαστική ευκαιρία ενοποίησης του λόγου και διαμόρφωσης μιας νέας εικόνας», όπως τονίζει.

Η ακρίβεια είναι πια το νούμερο ένα πρόβλημα που προκαλεί την ανησυχία του κόσμου, όπως καταγράφεται σε όλες τις δημοσκοπήσεις. Επηρεάζει την κυβέρνηση και τι επιπτώσεις θα έχει στην εικόνα της;

Είναι φανερό ότι η ακρίβεια είναι το ζήτημα που απασχολεί κυρίαρχα την πολιτική συζήτηση, αλλά αποτελεί και το νούμερο ένα ζήτημα από πλευράς διαβίωσης. Ο κόσμος αποδίδει την ακρίβεια –ανεξάρτητα αν είναι εξωγενής, όπως υποστηρίζει η κυβέρνηση, ή όχι– στις ολιγωρίες της κυβέρνησης. Αυτό αναμένεται να προκαλέσει στο μέλλον ακόμα πιο σημαντική φθορά στη δημοτικότητα της κυβέρνησης, από αυτή που ήδη καταγράφεται.

Τα σενάρια για εκλογές γράφονται και ξαναγράφονται. Βλέπεις να έχει ανοίξει παράθυρο ευκαιρίας;

Είναι φανερό ότι η κυβέρνηση θα επιθυμούσε την επίσπευση των εκλογών, επιθυμώντας ένα παράθυρο ευκαιρίας, αν όλα πήγαιναν ομαλά. Δηλαδή, να μειωνόταν η πανδημία, να περνάγαμε ένα ήρεμο και καλό καλοκαίρι και μετά να ψηφίζαμε. Αυτό δεν φαίνεται να συμβαίνει. Ο πόλεμος είναι παρών και δεν δείχνει να οδεύει προς το τέλος του. Αντίστοιχα, η πανδημία συνεχίζεται, και μάλιστα με σχετικά ανοδικές τάσεις στο άμεσο μέλλον, ειδικά αφού συζητιέται να καταργηθούν τα μέτρα εν όψει τουριστικής περιόδου. Και όπως αποδείχτηκε τα δύο προηγούμενα καλοκαίρια η όποια χαλάρωση οδηγεί σε ραγδαία αύξηση των κρουσμάτων προς το τέλος του φθινοπώρου. Ταυτόχρονα, η ακρίβεια επιδεινώνει την κατάσταση. Γι’ αυτό νομίζω ότι τα σενάρια για εκλογές τον Μάιο ή τον Ιούνιο έχουν φύγει από την ατζέντα της κυβέρνησης.

Δημοσκόπηση της Public Issue καταγράφει τη δυσαρέσκεια του κόσμου για τη στάση της ελληνικής κυβέρνησης στον πόλεμο (68%) και το φόβο του ότι επίκεινται μεγάλες επιπτώσεις στη χώρα μας από τον πόλεμο (81%). Γιατί επιλέχθηκε αυτή η στροφή από ουδέτερη εξωτερική πολιτική σε επιθετική;

Ο πόλεμος στην Ουκρανία επισφραγίζει ουσιαστικά το τέλος της Σοβιετικής Ένωσης. Η Σοβιετική Ένωση είχε χτιστεί πάνω στη συμφιλίωση των σλαβικών λαών και είχε ως πυλώνα τη ρωσο-ουκρανική συμπόρευση. Αυτή τη στιγμή, αυτό το ιδεολόγημα τελειώνει. Τέτοιο αντιρωσικό πνεύμα στην Ουκρανία δεν είχε εμφανιστεί στο παρελθόν παρά μόνο περιθωριακά κατά τον Β παγκόσμιο πόλεμο και αφορούσε αποκλειστικά το δυτικό τμήμα της Ουκρανίας. Και δεν διαφαίνεται καθόλου τι στόχους έχει σε αυτή την επιχείρηση η Ρωσία. Να καταλάβει το σύνολο της Ουκρανίας, δεν γίνεται. Να διχοτομήσει την Ουκρανία, επίσης. Να φτιάξει φιλική κυβέρνηση στο Κίεβο, δεν πρόκειται να της προσφέρει τίποτα. Αυτός ο πόλεμος ανατρέπει ό,τι ξέραμε μέχρι σήμερα. Η κυβέρνηση πήρε μια στάση τροφοδότησης του αντιρωσικού ρεύματος. Άσχετα από το αν έστειλε όπλα, νομίζω ότι θα το χρησιμοποιήσει σαν ένα βασικό επιχείρημα στην προεκλογική εκστρατεία. Αντί, δηλαδή, να γίνει με άξονα το αντιΣΥΡΙΖΑ ρεύμα, τώρα προετοιμάζεται να γίνει και με άξονα το αντιρωσικό ρεύμα. Δεν ξέρω αν αυτό μπορεί να αποδώσει εκλογικά. Γιατί φιλορωσικό σύνδρομο –ή τουλάχιστον όχι αντιρωσικό σύνδρομο- υπάρχει και στο εκλογικό της σώμα. Πιθανότατα, δηλαδή, είναι πιο αναμενόμενο να βγει πιο ωφελημένος ο «φιλορώσος» Βελόπουλος, παρά να το εισπράξει η ΝΔ.

Με αφορμή τον πόλεμο, ξαναέρχονται στο προσκήνιο οι ελληνοτουρκικές σχέσεις. Μάλιστα, ο ΣΥΡΙΖΑ το έθεσε και στη Βουλή, πιέζοντας την ΝΔ υπέρ του διαλόγου. Σε παλαιότερη συνέντευξη είχε πει ότι η κυβέρνηση θα έχει εσωκομματικό πρόβλημα αν προχωρήσει σε οποιαδήποτε συνεννόηση. Διαβλέπεις στροφή;

Ότι κίνηση και να κάνει δεν νομίζω ότι θα είναι ουσιαστική. Επιλογή της κυβέρνησης είναι να θάβει κάτω από το χαλί τα ελληνοτουρκικά. Δεν έχει άλλωστε άλλη επιλογή. Δεν νομίζω ότι μπορεί να μπει σε διάλογο με το εκλογικό σώμα που έχει ούτε να προχωρήσει σε μια εντυπωσιακή κίνηση, όπως ήταν η Συμφωνία των Πρεσπών. Επομένως θα προσπαθήσει να ισορροπεί ανάμεσα σε αντικρουόμενες θέσεις χωρίς ιδιαίτερη βαρύτητα, ούτε ελπίδα επιτυχίας.

Το αντικυβερνητικό ρεύμα πάνω σε ποια βάση διαμορφώνεται; Είναι και αντιδεξιό;

Αυτή τη στιγμή δεν φαίνεται να διαμορφώνεται ένα αντιδεξιό ρεύμα, αλλά ένα αντικυβερνητικό. Και αυτό γιατί είναι προφανές ότι οι συνθήκες που ζούμε δεν είναι με κανένα τρόπο ικανοποιητικές. Όσο αυξάνεται το αντικυβερνητικό ρεύμα, αποδυναμώνεται το αντιΣΥΡΙΖΑ ρεύμα.

Ο ΣΥΡΙΖΑ μπορεί να εκφράσει το αντικυβερνητικό ρεύμα;

Αυτό είναι το πρόβλημα. Δεν έχει ακόμα ο ΣΥΡΙΖΑ την αξιοπιστία να εκφράσει το αντικυβερνητικό ρεύμα ως εναλλακτική κυβερνητική πολιτική. Δεν έχει, δηλαδή, εμπεδώσει την εικόνα στην κοινωνία ότι θα ήταν καλύτερα να ήταν αυτός στην κυβέρνηση. Αυτή είναι η βασική του αδυναμία, όπως διαπιστώνεται σε διάφορες δημοσκοπικές ερωτήσεις. Δεν έχει προχωρήσει σε μία πραγματική αυτοκριτική για την κυβερνητική του διαχείριση, επί τεσσεράμισι χρόνια. Μία αξιόπιστη αντιπολίτευση παραμένει το βασικό ζητούμενο. Δεν αρκεί να παρουσιάζει προτάσεις, πρέπει να δείξει ότι έχει κατανοήσει τα σφάλματα που έκανε.

Ποια είναι τα πεδία πάνω στα οποία θα μπορούσε ο ΣΥΡΙΖΑ να ξαναχτίσει την εμπιστοσύνη;

Πριν από όλα θα πρέπει να κατανοήσει τι ήταν αυτό που δημιούργησε το αντιΣΥΡΙΖΑ ρεύμα. Ποιες συμπεριφορές κυβερνητικές ή/και μεσαίων στελεχών οδήγησαν σε μία αρνητική αξιολόγηση. Προσωπικά πιστεύω ότι η οικονομική του πολιτική αποδείχθηκε η μόνη που ήταν αξιόπιστη και μπορούσε να βγάλει τη χώρα από τη μέγγενη των μνημονίων. Δεν το έχει υπερασπιστεί επαρκώς. Ακόμα μιλά για τις δύσκολες καταστάσεις που είχε να αντιμετωπίσει, αλλά δεν έχει αξιολογήσει το ότι πράγματι αντιμετώπισε την οικονομική κρίση. Εξού και τώρα που μιλά για νέα μέτρα δεν ακούγονται απολύτως πειστικά. Επίσης, ο ΣΥΡΙΖΑ ακόμα δεν έχει αποκτήσει μία ενιαία φωνή. Οι εσωτερικές τριβές που υπάρχουν –ενόψει συνεδρίου και όχι μόνο– καμία φορά δυναμώνουν, παίρνουν προσωπικούς τόνους και δεν βοηθούν στην ανάκτηση της αξιοπιστίας της κοινωνίας.

Το συνέδριο μπορεί να λειτουργήσει και προς αυτή την κατεύθυνση;

Οφείλει να είναι μια ουσιαστική ευκαιρία ενοποίησης του λόγου και διαμόρφωσης μιας νέας εικόνας. Αυτή τη στιγμή αυτό που με ανησυχεί περισσότερο είναι ότι από τις αντιπαραθέσεις, φαίνεται να έχει τραυματιστεί η συντροφική ομοψυχία. Προσωπικές σχέσεις μεταξύ κορυφαίων στελεχών του ΣΥΡΙΖΑ φαίνεται να έχουν τρωθεί. Το πρώτο που θα έπρεπε να γίνει είναι να υπάρξει μια κοινή στάση απέναντι στο πρόβλημα που αντιμετωπίζει η κοινωνία.

Η ΝΔ συζητά να αλλάξει και πάλι τον εκλογικό νόμο. Συγχρόνως, γράφονται άρθρα που χαρακτηρίζουν ως «βόμβα» την απλή αναλογική. Συμμερίζεται ο κόσμος μια ακόμα παρέμβαση στον εκλογικό νόμο ή έχει μπει πια και αυτός στη συζήτηση για κυβερνήσεις συνεργασίας, που ήταν και ο στόχος της απλής αναλογικής;

Στο ότι η απλή αναλογική δεν είναι βόμβα και στο ότι θα όφειλε να οδηγήσει σε συμμαχικές κυβερνήσεις, η εκτίμηση του κόσμου είναι θετική. Ωστόσο, δεν έχουμε κανένα απτό δείγμα περί τίνος πρόκειται. Ο ΣΥΡΙΖΑ καθιέρωσε μεν την απλή αναλογική, δεν έδειξε όμως αν είναι εφικτή η λειτουργία συμμαχικών κυβερνήσεων. Η συμμαχία που έκανε με τους ΑΝΕΛ δεν ήταν η πιο θετική όψη αυτών. Οι αυτοδύναμες κυβερνήσεις, έχουμε διαπιστώσει πολλά χρόνια τώρα, δεν είναι και οι πιο αποτελεσματικές ή οι πιο ικανές. Το να ψηφίσει η κυβέρνηση δεύτερο εκλογικό νόμο μέσα στην τετραετία της αγγίζει τα όρια του αστείου. Δίνει την εικόνα ότι δεν έκανε σωστούς υπολογισμούς στην αρχή και τώρα τους ξανακάνει, με βάση τις δημοσκοπήσεις. Ούτε αυτό όμως θα της λύσει το πολιτικό πρόβλημα, το οποίο δείχνει να είναι αδιέξοδο. Τρία κόμματα, με τα όποια ποσοστά δείχνουν οι δημοσκοπήσεις, αν δύο από αυτά δεν συνεργαστούν, δεν υπάρχει αξιόπιστη κυβέρνηση. Αυτό το κυβερνητικό αδιέξοδο δεν επιδιορθώνεται ούτε με μία μικρή τροποποίηση του εκλογικού νόμου, από τη στιγμή που δεν υπάρχει προοπτική συνεργασίας των τριών κομμάτων ή τουλάχιστον των δύο.

Υπάρχει στο τραπέζι από τον ΣΥΡΙΖΑ η πρόταση για προοδευτική κυβέρνηση.

Υπάρχει η πρόταση, αλλά δεν υπάρχει καμία διαδικασία για να αποκτήσει υλική βάση αυτή η πρόταση. Συν το γεγονός ότι το ΠΑΣΟΚ/ΚΙΝΑΛ δεν έχει μια ενιαία στάση στο θέμα των συνεργασιών. Είναι με δύο ψυχές. Η μία βλέπει προς τη ΝΔ και η άλλη στην απαρχή μιας διαδικασίας συνεννόησης με τον ΣΥΡΙΖΑ. Αυτό δεν είναι εύκολο να επιλυθεί. Γι’ αυτό και το ΚΙΝΑΛ αποφεύγει, προς το παρόν, να πάρει πρωτοβουλία. Η μόνη πρωτοβουλία που φαίνεται να διατυπώνει, ακόμα αρκετά ασαφώς, ενόψει εκλογών, είναι μια συνεργασία και των τριών, ένα είδος διευρυμένης εθνικής ενότητας με κυβέρνηση ειδικού σκοπού. Μια πρόταση που είναι βέβαιο ότι η ΝΔ θα την απορρίψει και ο ΣΥΡΙΖΑ θα πρέπει σαφώς να διατυπώσει γιατί δεν συμφωνεί με αυτή την πρόταση. Με τον σημερινό συσχετισμό δυνάμεων, οι διερευνητικές που θα ακολουθήσουν τις επόμενες εκλογές, θα εξελιχθούν σε επικοινωνιακό παιχνίδι απόδοσης ευθυνών για την αδυναμία συνεργασιών.

Το ΚΙΝΑΛ έχει αποκτήσει κρίσιμο ρόλο για τις επόμενες εκλογές;

Προκειμένου να υπάρξει διέξοδος στο κυβερνητικό αδιέξοδο. Το ΚΙΝΑΛ έχει κατορθώσει να συσπειρώσει παλιό κόσμο, να εκμεταλλευτεί και το αντιΣΥΡΙΖΑ και το αντικυβερνητικό ρεύμα και να είναι πλέον υπαρκτός παίκτης. Η αρχική ορμή που κατέγραψε δημοσκοπικά δεν υπάρχει πια, αλλά έχει διατηρηθεί σε έναν επίπεδο, που τον κάνει τον απαραίτητο παίκτη σε οποιαδήποτε συμμαχική κυβέρνηση. Όταν βέβαια θα προσπαθήσει να διατυπώσει θετικά αυτόν τον ρόλο, θα αντιμετωπίσει τις μεγαλύτερες δυσκολίες. Γι’ αυτό, προς το παρόν, το αποφεύγει.

Θα υπάρξει ισχυρή πόλωση, ειδικά στις δεύτερες κάλπες, εις βάρος των υπόλοιπων κοινοβουλευτικών κομμάτων;

Το ΚΚΕ έχει εκπαιδεύσει τον κόσμο του πλέον στο ότι είναι εκτός του πολιτικού παιχνιδιού. Έχει κατορθώσει, προς το παρόν, να διατηρήσει ένα συμπαγές ακροατήριο, το οποίο απορρίπτει όλους τους υπόλοιπους. Το ΜΕΡΑ25 θα δεινοπαθήσει, καθώς δεν έχει καθόλου συμπαγές ακροατήριο. Όσον αφορά το ΚΙΝΑΛ δείχνει, προς το παρόν, να διατηρεί την ανοδική του τάση, χωρίς σημαντικές απώλειες. Αρκεί να έχει ήδη από τον πρώτο γύρο διατυπώσει κυβερνητική πρόταση, που να εμφανίζεται ως αξιόπιστη, χαρακτηριστικά που δεν διαθέτει μια τρικομματική κυβέρνηση ειδικού σκοπού.

Το σπουδαίο έργο του Ηλία Νικολάκοπουλου

Ο Ηλίας Νικολακόπουλος γεννήθηκε στην Αθήνα και σπούδασε μαθηματικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και στη Λωζάννη. Συγκεκριμένα, πραγματοποίησε προπτυχιακές σπουδές στα μαθηματικά στην Αθήνα και την Λωζάννη (1965-1969) και στη συνέχεια μεταπτυχιακές σπουδές στο Παρίσι (Diplome d’ Etudes Approfondies – Θεωρία Πιθανοτήτων – Univ. Paris 6).

1. Από 1975 έως το 1996 εργάστηκε στο Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών, με ειδικότερο αντικείμενο την εκλογική κοινωνιολογία και τις εμπειρικές έρευνες πολιτικής κουλτούρας (αρχικά ως επιστημονικός συνεργάτης και από το 1988 ως Κύριος Ερευνητής).
2. Το 1984 υποστήριξε στο Α.Π.Θ. (Τμήμα Νομικής) τη διδακτορική του διατριβή με θέμα Κόμματα και βουλευτικές εκλογές στην Ελλάδα 1946-1964. Από το 1986 έως το 2014 δίδαξε στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Αθηνών (αρχικά ως Λέκτορας και από το 2003 ως Καθηγητής) και διετέλεσε επί 8 χρόνια υπεύθυνος του Μεταπτυχιακού προγράμματος σπουδών «Πολιτική Επιστήμη και Κοινωνιολογία».
3. Από το 1984 έως το 2022 δημοσίευσε επτά αυτοτελή έργα (τα δύο σε συνεργασία με άλλους), είχε την επιμέλεια έξι συλλογικών τόμων, ενώ τα δημοσιευμένα άρθρα του σε θέματα εκλογικής κοινωνιολογίας και πολιτικής ιστορίας ξεπερνούν τα 40. Κατά καιρούς συνεργάστηκε σε ερευνητικά προγράμματα με το Centre d’ Etudes de la Vie Politique Francaise (CEVIPOF) στο Παρίσι, με το CIS (Centro de Investigaciones Sociologicas) στην Μαδρίτη, καθώς και με τα Πανεπιστήμια Βουδαπέστης και Μαδρίτης (Universita Autonoma).
4. Επί σειρά ετών συνεργαζόταν με τον τηλεοπτικό σταθμό Μega για την παρουσίαση των εκλογικών διαδικασιών. Αρθρογραφούσε τακτικά σε εφημερίδες και διατηρούσε την εκπομπή ιστορικού περιεχομένου στο ραδιοσταθμό «Στο Κόκκινο».

Ήταν πρόεδρος των Αρχείων Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ).

Οι τελευταίες εκλογικές νύχτες του Ηλία Νικολακόπουλου

Μια από τις τελευταίες του παρουσίες και επιτυχίες ήταν οι εσωκομματικές εκλογές του ΣΥΡΙΖΑ. Ο Ηλίας Νικολακόπουλος είχε τεθεί πρόεδρος της Κεντρικής Εφορευτικής Επιτροπής από τον Αλέξη Τσίπρα και ομολογουμένως έφερε σε πέρας την αποστολή του.

Προέβλεψε ότι θα ψηφίσουν περισσότεροι από 150.000 και επιβεβαιώθηκε πλήρως. «Ήταν μια πρωτόγνωρη διαδικασία και ιδιαίτερα για τον ΣΥΡΙΖΑ. Ο ΣΥΡΙΖΑ όταν αναδείχτηκε στην κυβέρνηση είχε μετά βίας 30.000 μέλη. Έφτασε και ξεπέρασε τις 60.000 παραμονές συνεδρίου και σήμερα περιμένου υπερδιπλασιασμό αυτού του αριθμού. Ξαφνικά διαχέεται μέσα στην κοινωνία. Ένα έλλειμμα που είχε καταγραφεί» ανέφερε μιλώντας στο Κοκκινο ο ίδιος και τόνιζε «Σήμερα θα βρεθούμε με ένα άλλο κόμμα. Ο ΣΥΡΙΖΑ φτάνει στο ίδιο μέγεθος με τη Νέα Δημοκρατία και το ΚΙΝΑΛ.

Και ένα στιγμιότυπου από τις εθνικές εκλογές του 2019 και το exit poll της ΕΡΤ: