Ο Γαλλικός τουρισμός αναζητά εναγωνίως 100.000 εργαζόμενους- Γιατί το πρόβλημα δεν είναι (μόνο) ελληνικό- Αιτία, άθλιες συνθήκες και χαμηλές αμοιβές

Τα παρατεταμένα ωράρια, οι απλήρωτες υπερωρίες και οι μισθοί φτώχειας ελάχιστα προσελκύουν αιτούντες τη στιγμή που 100.000 θέσεις εργασίας απομένουν να καλυφθούν στον κλάδο των ξενοδοχείων και των εστιατορίων αυτό το καλοκαίρι. Το αποκαλυπτικό δημοσίευμα της Liberation (εδώ) δείχνει πως αυτό που προβλήθηκε ως ελληνικό πρόβλημα -με τις δηλώσεις του πρώην προέδρου του ΣΕΤΕ Ανδρ. Ανδρεάδη και άλλων παραγόντων του τουρισμού για “έλλειμμα” 50.000 θέσεων εργασίας- και απέκτησε ακόμα και ιδεολογικά χαρακτηριστικά, αποτελεί, τελικά, ένα γενικότερο ζήτημα στις χώρες με τουριστική “βιομηχανία” και αιτίες: άθλιες συνθήκες εργασίας, χαμηλές αμοιβές, απλήρωτες υπερωρίες κ.ά

«Δούλευα 80 ώρες την εβδομάδα, με πλήρωναν 35 ώρες και οι υπόλοιπες ήταν …εθελοντική εργασία », θυμάται ο Florent -που μιλά στην γαλλική εφημερίδα- αηδιασμένος. Επί τρία χρόνια, αυτός ο 25χρονος άνδρας, που μόλις είχε αποφοιτήσει από το πανεπιστήμιο, δούλευε το καλοκαίρι στις κουζίνες ενός εστιατορίου στην Dordogne για να πληρώσει το ενοίκιο και τα δίδακτρα του σχολείου του. «Κέρδιζα 1.500 ευρώ το μήνα δουλεύοντας κάθε μέρα με μόνο ένα πρωινό ρεπό μέσα στην εβδομάδα. Υπήρξα αντικείμενο υπερεκμετάλλευσης αλλά δεν είχα άλλη επιλογή. Προσπάθησα να δουλέψω κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς αλλά προφανώς οι βαθμοί μου έπεσαν κατακόρυφα. Οι γονείς μου δεν μπορούσαν να με βοηθήσουν και δεν επρόκειτο να αρκούν τα 100 ευρώ των υποτροφιών μου », εξηγεί ο Florent. Τελικά, εγκατέλειψε την εστίαση για μια δουλειά στη ρεσεψιόν μιας βάσης κανό.

Όπως και ο Florent, έτσι και φέτος, πολλοί εποχικοί εργαζόμενοι φαίνεται να αρνούνται να συμμορφωθούν με τους όρους εργασίας που επιβάλλουν οι εργοδότες εστίασης. Έτσι ώστε να υπάρχουν ακόμα «λίγο περισσότερες από 100.000 θέσεις που πρέπει να καλυφθούν για τη σεζόν », μετράει εποχιακά ο Thierry Grégoire, πρόεδρος της Ένωσης επαγγελματιών και βιομηχανιών της ξενοδοχειακής βιομηχανίας (Umih). Ωστόσο, δεν λείπουν πραγματικά τα εργατικά χέρια, όπως λένε. Αντί για έλλειψη εργατικού δυναμικού, ορισμένοι επισημαίνουν την έλλειψη αποδεκτών συνθηκών εργασίας.

«Τα αφεντικά που πληρώνουν καλά, που σε σέβονται και σου προσφέρουν διαμονή βρίσκουν υπαλλήλους», λέει ο Marvyn, ο οποίος εργάζεται τις καλοκαιρινές σεζόν σε εστιατόρια εδώ και δέκα χρόνια. «Η δουλειά δεν λείπει αλλά πρέπει να προσέχεις τις συνθήκες εργασίας», συνοψίζει ο 28χρονος σερβιτόρος, που προσλήφθηκε μέχρι τα τέλη Σεπτεμβρίου σε εστιατόριο στο Hérault. Τα τρία τέταρτα των ιδιοκτητών προσφέρουν αυτόματα τον ελάχιστο μισθό, επειδή υπάρχει μια δεξαμενή επισφαλούς εργασίας έτοιμη να δουλέψει με λίγα χρήματα. Κυρίως, οι φοιτητές.

«Ένας νεαρός που δουλεύει δύο μήνες το καλοκαίρι σε ένα μπαρ είναι αιχμάλωτος και έχει λίγες πιθανότητες να διεκδικήσει τα δικαιώματά του. Ο εργοδότης μπορεί να πάρει το ρίσκο να μην επιστρέψει το επόμενο έτος, οπότε μπορεί να επιλέξει να μην πληρώσει όλες ή μέρος των υπερωριών, να του επιβάλει πολύ δύσκολες συνθήκες εργασίας”, υπογραμμίζει η Claire Vivès, κοινωνιολόγος στο κέντρο σπουδών απασχόλησης και εργασίας.

Γαλλική έκθεση/ Διαμονή και εστίαση: ποια είναι η εξέλιξη του εργατικού δυναμικού με την κρίση;

Ο κλάδος της στέγασης και της εστίασης έχει πληγεί ιδιαίτερα από την υγειονομική κρίση. Ενώ το ένα τρίτο του εργατικού δυναμικού ανανεώνεται συνήθως σε ένα χρόνο (δηλαδή 420.000 άτομα), μόνο 213.000 νέοι εργαζόμενοι εντάχθηκαν σε αυτόν τον τομέα από τον Φεβρουάριο του 2020 έως τον Φεβρουάριο του 2021. Ταυτόχρονα, περισσότεροι εργαζόμενοι τον εγκατέλειψαν : 71.000 περισσότεροι, εκ των οποίων 50.000 άφησαν την ιδιωτική απασχόληση και 21.000 έμειναν για άλλες δραστηριότητες. Τέλος, 25.000 άτομα που τοποθετήθηκαν σε μερική δραστηριότητα στον τομέα αυτό ξεκίνησαν άλλη δραστηριότητα μετά τον δεύτερο εγκλεισμό. Ήταν πιθανό να εγκαταλείψουν τη διαμονή και την εστίαση όταν ξαναρχίσει η δραστηριότητα. Στο πλαίσιο αυτό, το καλοκαίρι του 2021, οι δυσκολίες προσλήψεων αυξήθηκαν σημαντικά.

Το ποσοστό κύκλου εργασιών είναι ιδιαίτερα υψηλό στις υπηρεσίες διαμονής και σίτισης. Μεταξύ Φεβρουαρίου 2018 και Φεβρουαρίου 2020, 3 στους 10 εργαζομένους (ενσωματωμένο), δηλαδή περίπου 370.000 άτομα, εγκαταλείπουν τον κλάδο κάθε χρόνο, είτε για να ενταχθούν σε άλλο τομέα δραστηριότητας είτε για να εγκαταλείψουν ιδιωτική μισθωτή εργασία 1 ( γράφημα 1, σε ροζ και σκούρο χρώμα πράσινος). Ταυτόχρονα, ανανεώνεται κάθε χρόνο το ένα τρίτο του εργατικού δυναμικού της στέγασης-εστίασης, που αντιπροσωπεύει περίπου 420.000 νεοεισερχόμενους, κυρίως νέους (62% κάτω των 30 ετών).

Μείωση κατά 237.000 εργαζόμενους

Μεταξύ Φεβρουαρίου 2020 και Φεβρουαρίου 2021, το εργατικό δυναμικό στέγασης-εστίασης μειώθηκε από 1.309.000 σε 1.072.000. Ως εκ τούτου, μειώθηκε κατά 237.000 ενώ αυξήθηκε κατά περίπου 50.000 ετησίως τα δύο τελευταία χρόνια. Αυτή η αξιοσημείωτη πτώση οφείλεται κυρίως στη χαμηλότερη πρόσληψη νέων εργαζομένων: μόνο 213.000 εντάχθηκαν σε αυτόν τον κλάδο μεταξύ Φεβρουαρίου 2020 και 2021, δηλαδή σχεδόν οι μισοί από ό,τι πριν από ένα χρόνο (436.000) (γράφημα 1, με μπλε χρώμα). Παράλληλα, 450.000 εργαζόμενοι εγκατέλειψαν τη στέγαση και την εστίαση (149.000 εργάζονταν σε άλλο ιδιωτικό τομέα και 301.000 έφυγαν από ιδιωτική μισθωτή εργασία), έναντι 379.000 έναν χρόνο νωρίτερα. Από αυτές τις 71.000 πρόσθετες αποχωρήσεις, οι 21.000 εντάχθηκαν σε άλλο ιδιωτικό τομέα και οι 50.000 έφυγαν από ιδιωτική μισθωτή εργασία. Παράλληλα, μεταξύ Φεβρουαρίου 2020 και Φεβρουαρίου 2021.

Οι αμοιβές και οι συνθήκες

Ο νόμος της αγοράς υποχρεώνει, με αυτή την έλλειψη εργατικού δυναμικού, οι εργαζόμενοι να είναι σε θέση ισχύος. Ωστόσο, αυτή η «ανατροπή, εάν υπάρχει, περιορίζεται σε ατομικό επίπεδο, κατά περίπτωση. Κατά τις τελευταίες διαπραγματεύσεις κλάδου, οι προτάσεις των εργοδοτών παρέμειναν πολύ αδύναμες», λέει η κοινωνιολόγος Claire Vivès.

Τον Απρίλιο, ο κλάδος των ξενοδοχείων και της εστίασης είχε αυξήσει το μισθολογικό του κλιμάκιο κατά 16,3% κατά μέσο όρο… αλλά το χαμηλότερο επίπεδο αυξήθηκε μόνο κατά 4%, φθάνοντας στα 11,01 ευρώ την ώρα, μόνο λίγα σεντς περισσότερο από τον κατώτατο μισθό των 10,85 ευρώ.

Αυτή η αύξηση των μισθών μάλλον δεν επαρκεί για να αντισταθμίσει την απώλεια ελκυστικότητας του κλάδου. Και αυτό το έχουν καταλάβει καλά οι εποχικοί εργαζόμενοι. «Δεν θα ξαναπατήσω το πόδι μου σε ένα εστιατόριο για να δουλέψω εκεί», ορκίζεται η Λουίζ. Για να τα βγάλει πέρα, η νεαρή προτιμά να απέχει από την εστίαση και να παραδίδει ιδιαίτερα μαθήματα από την αρχή της σχολικής χρονιάς.

Έως και 125.000 θέσεις εργασίας αναζητούνται

Ο Εμανουέλ Μακρόν είχε προτείνει στους νέους να βρουν δουλειά στον τουρισμό και την εστίαση.

Τόσο απλό όσο το να διασχίζεις το δρόμο, σχολιάζει η Liberation, με αφορμή την συνομιλία του Μακρόν με έναν άνεργο. Μεταξύ των πρώτων που επανήλθαν, ο Didier Chenet, πρόεδρος του National Group of Hotel and Restaurant Independents (GNI-Synhorcat), χαιρέτισε την προτροπή Μακρόν στους νέους: «Έχουμε την ποικιλομορφία των επαγγελμάτων στον κλάδο των ξενοδοχείων και εστιατορίων. σημαίνει ότι μπορούμε να υποδεχτούμε επαγγελματίες από όλα τα κοινωνικά στρώματα.»

Με έλλειμμα εργαζομένων που υπολογίζεται σε 125.000, σύμφωνα με τον Didier Chenet, ο κλάδος ανοίγει την αγκαλιά του σε αυτούς. Όπως, τον Ιούλιο, ζήτησε να μπορεί να προσλαμβάνει μετανάστες πιο εύκολα. Το ίδιο σχέδιο, δηλαδή, που παρουσίασε και ο Κυριάκος Μητσοτάκης στο πλαίσιο συζήτησης για το δημογραφικό. Ο βασικός λόγος της ενσωμάτωσης των μεταναστών στην Γαλλία, την Ελλάδα και αλλού είναι αυτή η έλλειψη θέσεων εργασίας σε διάφορους τομείς. Ο Roland Heguy, της Ένωσης Επαγγελματιών και Βιομηχανιών της Ξενοδοχειακής Βιομηχανίας (Umih), υπολογίζει τον αριθμό των ακάλυπτων θέσεων μεταξύ 50.000 και 100.000, υποδηλώνοντας «μια ιστορική έλλειψη ανθρώπινου δυναμικού»