Μαρτυρίες προσφύγων για τα pushbacks στην Ελλάδα – “Μου είπαν διώξε πρόσφυγες για να πάρεις άσυλο” – Το “γνωστό μυστικό”

Μετανάστες τρίτων χωρών, συμπεριλαμβανομένων Σύριων, Πακιστανών και Αφγανών, φέρεται να χρησιμοποιεί η Ελλάδα στις παράνομες επιχειρήσεις απώθησης στα χερσαία σύνορα με την Τουρκία.

Σύμφωνα με αναφορές από οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, καθώς και συνεντεύξεις που διεξήγαγε το Al Jazeera με τέσσερις επιζώντες παράνομης απέλασης, η πρακτική είναι συστηματικό μέρος των επιχειρήσεων απώθησης της Ελλάδας για πολύ περισσότερο από ένα χρόνο.

Οι άνδρες, που αναφέρονται ως «πληρεξούσιοι» και «βοηθητική αστυνομία» σε πρόσφατη έκθεση του Παρατηρητηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, φαίνεται να είναι υπεύθυνοι για την κωπηλασία με βάρκες στον ποταμό Έβρο, που χωρίζει την Ελλάδα από την Τουρκία, καθώς και για την έρευνα και μερικές φορές τον ξυλοδαρμό προσφύγων και μετανάστες κατά τις απελάσεις.

Εκατοντάδες αναφορές που συλλέχθηκαν από οργανώσεις έχουν τεκμηριώσει την πρακτική, ωστόσο, τα στοιχεία καθώς και η πρόσβαση στους «πληρεξούσιους» είναι περιορισμένη.

Ως εκ τούτου, έχουν προσκομιστεί στοιχεία από μετανάστες που μίλησαν με τους άνδρες αυτούς κατά τη διάρκεια των απελάσεων τους, και από εκείνους που ισχυρίζονται ότι τους προσφέρθηκε αυτή η εργασία από την αστυνομία, αλλά την απέρριψαν.

Ενώ οι ακριβείς διευθετήσεις που έγιναν μεταξύ της αστυνομίας και των υπηκόων τρίτων χωρών παραμένουν ασαφείς, αναφορές καταγγέλλουν ότι οι «πληρεξούσιοι» κάνουν τη δουλειά με αντάλλαγμα ταξιδιωτικά έγγραφα, καθώς και αντικείμενα όπως τηλέφωνα και ρούχα που κλάπηκαν από αυτούς που απωθήθηκαν.

Εργασία για άσυλο

Ο Αλί [το όνομα άλλαξε για να προστατεύσει την ταυτότητά του] είπε στο Al Jazeera ότι του προσφέρθηκε αυτή η αποστολή από Έλληνα αστυνομικό τον Δεκέμβριο του 2020.

Ο 27χρονος Αλγερινός εργαζόταν ως οδηγός λαθρέμπορου στα σύνορα Τουρκίας-Ελλάδας και συνελήφθη από την αστυνομία στην Ελλάδα προτού συλληφθεί και μεταφερθεί στον ποταμό Έβρο.
Όπως αφηγείται, στην όχθη του ποταμού, ένας αστυνομικός τον πήρε στην άκρη και μίλησε μαζί του στα τούρκικα.

«Με ρώτησε αν ήθελα να δουλέψω μαζί τους για ένα μήνα, το πολύ δύο μήνες, όχι για χρήματα, αλλά θα έπαιρνα άσυλο», είπε ο Αλί. «Μου είπε επίσης ότι μπορούσα να πάρω ο,τιδήποτε αφαιρέθηκε από τους ανθρώπους που απωθήθηκαν».

Όταν ο Αλί αρνήθηκε την προσφορά, είπε ότι ο αξιωματικός χτύπησε τα πόδια του με ένα κλαδί δέντρου. «Με χτύπησε τόσο πολύ που δεν μπορούσα να περπατήσω», είπε ο Αλί, προσθέτοντας ότι αρνήθηκε επειδή δεν ήθελε να ζητήσει άσυλο εκτός κανονικών διαδικασιών.

«Γνωστό μυστικό»

Οργανώσεις δικαιωμάτων στην Ελλάδα και την Τουρκία λένε ότι άρχισαν να ακούν αναφορές για εμπλοκή υπηκόων τρίτων χωρών σε παράνομες απωθήσεις τον Αύγουστο του 2020 περίπου.

Η Hope Barker, επικεφαλής αναλύτρια πολιτικής για το Border Violence Monitoring Network (BVMN), ένα ανεξάρτητο δίκτυο που παρακολουθεί τις παραβιάσεις των δικαιωμάτων στα σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, είπε ότι αυτό φαίνεται να έχει γίνει το «μοναδικό μέσο» στο πέρασμα του ποταμού Έβρου από την Ελλάδα στην Τουρκία, και συχνά οι υπήκοοι τρίτων χωρών είναι μέλη των ομάδων διέλευσης και οι ίδιοι αιτούντες άσυλο.

Επισημαίνει παράλληλα ότι το BVMN δεν μπόρεσε να επαληθεύσει τις πληροφορίες μέσω μαρτυριών από πρώτο χέρι, ωστόσο, «φαίνεται ότι είναι γνωστό μυστικό στην περιοχή του Έβρου αυτή η πρακτική».

Ο Aziz Amari, ένας 22χρονος Τυνήσιος, είπε στο Al Jazeera ότι έχει δει Αφγανούς, Σύρους και Πακιστανούς άνδρες να βοηθούν την ελληνική αστυνομία να απωθήσει ανθρώπους πίσω στην Τουρκία. Ο ίδιος, όπως είπε, έχει απωθηθεί από την Ελλάδα 14 φορές από τον Οκτώβριο του 2020 και έχει δει αυτούς τους άνδρες να συνεργάζονται με την αστυνομία σχεδόν κάθε φορά.

Σύμφωνα με την περιγραφή του, οι μετανάστες εργάζονταν στο χώρο κράτησης όπου και ο ίδιος κρατήθηκε στην περιοχή του Έβρου της Ελλάδας. Πρόσθεσε ότι οι ίδιοι άνδρες τον χτύπησαν όταν βρίσκονταν στην όχθη του ποταμού.

«Οι Αφγανοί τους βοηθούσαν [την ελληνική αστυνομία] να φέρουν ανθρώπους στις βάρκες και να τους οδηγήσουν πίσω», είπε. «Πολλές φορές έπρεπε να μας χτυπήσουν». Τον ίδιο, όπως περιγράφει, τον ανάγκασαν, ημίγυμνο, να μπει σε μια βάρκα και τον πήγαν στα μισά του δρόμου πέρα από το ποτάμι. Από εκεί αναγκάστηκε να κολυμπήσει. Πρόσθεσε ότι πολλοί στην ομάδα δεν ήξεραν κολύμπι: «Έπρεπε να τους βοηθήσουμε να περάσουν… Θα πέθαιναν. Είδα ανθρώπους που πέθαναν σε ένα προηγούμενο ταξίδι».

Ο Faisal Daqouri, 50 ετών, καθηγητής αγγλικής φιλολογίας από τη Χασάκε στη Συρία, είπε ότι είδε τέσσερις άνδρες που «μιλούσαν αραβικά» να χειρίζονται τις βάρκες που χρησιμοποιούσαν για να εξαναγκάσουν τους ανθρώπους να διασχίσουν τον ποταμό Έβρο κατά τη διάρκεια μιας βίαιης απώθησης στις 25 Μαΐου φέτος.

«Ήταν από τη Συρία και λάμβαναν εντολές από τους Έλληνες αξιωματικούς…», είπε, προσθέτοντας ότι μπορούσε εύκολα να αναγνωρίσει τις προφορές τους, αφού και ο ίδιος είναι από τη Συρία.
Τον ίδιο δεν τον χτύπησαν επειδή ήταν Σύριος. Ωστόσο, δήλωσε ότι ξυλοκοπήθηκε άγρια από την αστυνομία.

Ο Daqouri ανέφερε ότι περίπου 200 άτομα από τη Συρία, το Αφγανιστάν και το Ιράκ απωθήθηκαν δίπλα του, όλοι φορούσαν μόνο εσώρουχα και πουκάμισα, και ότι γυναίκες και μικρά παιδιά ήταν μεταξύ της ομάδας.

Ο Reyner Enseñat Sanchez, 38 ετών, γιατρός από την Αβάνα της Κούβας, δεν είχε πάει ποτέ στην Τουρκία πριν απελαθεί τον Οκτώβριο του 2021.

Είπε ότι είδε άνδρες που «έμοιαζαν με Άραβες» να φορούν καμουφλάζ και μπαλακλάβες κατά την απέλασή του στην Τουρκία και ότι οι άντρες αυτοί ήταν υπεύθυνοι για τη φόρτωση ανθρώπων και την κωπηλασία στις βάρκες.

Έλλειψη πρόσβασης στο άσυλο

Σύμφωνα με την Mobile Info Team, μια ΜΚΟ που υποστηρίζει τους αιτούντες άσυλο στην Ελλάδα, η πρακτική συνδέεται με την περιορισμένη πρόσβαση στο άσυλο και την αυξανόμενη εκμετάλλευση προσφύγων και μεταναστών.

Η Manon Louis, υπεύθυνη υπεράσπισης της Mobile Info Team, είπε ότι η προφανής υπόσχεση ταξιδιωτικών εγγράφων σε αντάλλαγμα για την εργασία καταδεικνύει την «εκμετάλλευση ευάλωτων ατόμων που δεν μπορούν να έχουν πρόσβαση στην προστασία μέσω ενός ασφαλούς συστήματος ασύλου».

Πρόσθεσε μάλιστα ότι υπάρχουν πλέον τρεις δρόμοι για άσυλο στην ηπειρωτική Ελλάδα, ένας από αυτούς είναι η εγγραφή στο Φυλάκιο Κέντρο Υποδοχής και Ταυτοποίησης στην περιοχή του Έβρου.

Μια πρόσφατη έκθεση που δημοσιεύθηκε από την ομάδα πληροφοριών Mobile δείχνει ότι το 71 τοις εκατό των ατόμων που απωθήθηκαν συνελήφθησαν σε αυτήν την περιοχή, «καθιστώντας την ανασφαλή και μη βιώσιμη επιλογή» να ταξιδέψουν εκεί για να δηλώσουν αξίωση.

Η Natalie Gruber, ιδρύτρια της Josoor, μιας ΜΚΟ που υποστηρίζει τους επιζώντες από τις επαναπροωθήσεις στην Τουρκία, χαρακτήρισε τη συμμετοχή υπηκόων τρίτων χωρών σε απωθήσεις «αηδιαστική».

Πρόσθεσε ότι η πρακτική εκμεταλλεύεται την απελπισία των ανθρώπων και έρχεται σε τεράστια αντίθεση με την υποδοχή των Ουκρανών προσφύγων: «Αυτό το δικαίωμα έχει αφαιρεθεί εντελώς από όλους όσοι εισέρχονται στη χώρα που δεν είναι Ουκρανοί, αλλά… εκείνοι που συνεργάζονται για την παραβίαση αυτού του δικαιώματος για όλους τους άλλους, απονέμονται με άσυλο».

Το Al Jazeera επικοινώνησε με τον επικεφαλής του γραφείου Τύπου του υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου στην Ελλάδα σχετικά με τους ισχυρισμούς, το οποίο αναφέρθηκε στην επίσημη απάντηση του υπουργείου στην έκθεση του Παρατηρητηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, που δημοσιεύτηκε στον ιστότοπο του.

Η απάντηση διαψεύδει τους ισχυρισμούς και εκφράζει «σοβαρή ανησυχία και θλίψη για την ποιότητα της έκθεσης [της HRW]».

Αναφέρει επίσης ότι η αναφερόμενη εμπλοκή υπηκόων τρίτων χωρών «μοιάζει μάλλον με συγκρούσεις και επίλυση διαφορών μεταξύ δικτύων λαθρεμπορίας» και ότι οι πρακτικές «δεν ανταποκρίνονται στις τυπικές διαδικασίες λειτουργίας των ελληνικών αρχών και του Frontex».

Η επιστολή από το αρχηγείο της Ελληνικής Αστυνομίας, ως απάντηση στην έκθεση της Human Rights Watch τον Απρίλιο, ανέφερε επίσης ότι ακολουθούνται «τυποποιημένες διαδικασίες» και ότι η Ελληνική Αστυνομία διατηρεί «ήθος και σεβασμό» για τα θεμελιώδη δικαιώματα των υπηκόων τρίτων χωρών.

Καλεί για έρευνα

Η Μάρθα Ρούσσου, από τη Διεθνή Επιτροπή Διάσωσης (IRS) είπε ότι η οργάνωσή της, μαζί με άλλες ομάδες, ζητά εδώ και καιρό μια ανεξάρτητη έρευνα για τις επαναπροώθησεις στην Ελλάδα.

«Πιστεύουμε ότι η Επιτροπή [ΕΕ] θα πρέπει να ασκήσει πίεση στην Ελλάδα για να δημιουργήσει έναν πραγματικά ανεξάρτητο μηχανισμό παρακολούθησης των συνόρων», επισημαίνει.

Ο Ειδικός Εισηγητής για τα ανθρώπινα δικαιώματα των μεταναστών παρουσίασε μια έκθεση στο Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων των Ηνωμένων Εθνών τον Ιούνιο του 2021, αναφέροντας πολυάριθμες αναφορές για απωθήσεις από τα χερσαία και θαλάσσια σύνορα της Ελλάδας.

Αυτό περιλάμβανε τη «συλλογική απέλαση δεκάδων χιλιάδων μεταναστών και αιτούντων άσυλο» από την Ελλάδα, συμπεριλαμβανομένων των αστικών περιοχών, των κέντρων κράτησης και των κέντρων υποδοχής. Μεταξύ των συστάσεων της έκθεσης, είναι η «διεξοδική διερεύνηση» των ισχυρισμών για απωθήσεις και η «δημιουργία αποτελεσματικών ανεξάρτητων μηχανισμών παρακολούθησης».