Γυναικοκτονίες/ Η έρευνα του BBC για τις ντετέκτιβ που προσπαθούν να φέρουν στο φως δολοφονίες γυναικών- We_will_stop_femicide

H γυναικοκτονία (femicide) – η δολοφονία γυναικών και κοριτσιών λόγω του φύλου τους – είναι η πιο ακραία μορφή βίας με βάση το φύλο, αλλά σε πολλές χώρες δεν τηρείται αρχείο για τον αριθμό των κρουσμάτων. Το BBC 100 Women μίλησε με τρεις γυναίκες που κάνουν τις ντετέκτιβ για να εντοπίσουν γυναικοκτονίες και να αποδώσουν δικαιοσύνη για τα θύματα.

Η Gulsum Kav ξεκίνησε μια εκστρατεία για να σταματήσει τη γυναικοκτονία το 2010, το έτος μετά την ανακάλυψη του νεκρού σώματος μιας έφηβης, Munevver Karabulut, σε έναν κάδο στην Κωνσταντινούπολη. Η αστυνομία χρειάστηκε περισσότερους από έξι μήνες για να εντοπίσει τον ύποπτο, οδηγώντας σε διαδηλώσεις στους δρόμους της Κωνσταντινούπολης.

Ένας από τους στόχους της Γκιουλσούμ ήταν να καταλάβει πόσες δολοφονίες γίνονται στην Τουρκία, στις οποίες το κίνητρο του δολοφόνου σχετίζεται με το φύλο.

Μια άλλη ήταν η παροχή υποστήριξης στην οικογένεια του Munevver καθώς η υπόθεση ερχόταν στη δίκη. «Έχουμε ένα σύνθημα σήμερα, «Δεν θα περπατήσεις ποτέ μόνος», που προήλθε από αυτό», λέει.

Αλλά σύντομα η Gulsum και οι συνεργάτες της ακτιβιστές στο We Will Stop Femicide βρέθηκαν να αναλαμβάνουν το ρόλο των ερευνητών.

«Ξεκίνησε όταν έφτασε ένα γράμμα από μια οικογένεια που πίστευε ότι η κόρη τους είχε πεθάνει υπό ύποπτες συνθήκες», λέει.

Αυτή ήταν η περίπτωση της Esin Gunes, μιας νεαρής δασκάλας του οποίου το σώμα βρέθηκε στον βυθό ενός γκρεμού στην επαρχία Siirt, νοτιοανατολική Τουρκία, τον Αύγουστο του 2010.

Τι είναι η γυναικοκτονία;

• Η γυναικοκτονία ορίζεται ως « η δολοφονία γυναικών επειδή είναι γυναίκες » ή « η δολοφονία γυναικών και κοριτσιών λόγω φύλου ».
• Δεκαοκτώ χώρες στη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική έχουν υιοθετήσει συγκεκριμένους νόμους που καθιστούν τη γυναικοκτονία ποινικό αδίκημα
• Σε πολλές άλλες χώρες η λέξη δεν χρησιμοποιείται ευρέως, αλλά υιοθετείται όλο και περισσότερο από τους αγωνιστές κατά της βίας λόγω φύλου

Ο σύζυγος της Esin είπε ότι είχαν πάει στην περιοχή για μια βόλτα και ένα πικνίκ και εκείνη είχε γλιστρήσει μέχρι θανάτου. Ενώ οι αρχές αποδέχτηκαν αρχικά αυτή την ιστορία, η οικογένεια δεν το έκανε, καθώς η Εσίν είχε μόλις πρόσφατα επιστρέψει στον σύζυγό της αφού έφυγε και είπε ότι ήθελε διαζύγιο.

Η ομάδα της Gulsum παρήγγειλε μια αναφορά που απέδειξε ότι δεν ήταν σωματικά δυνατό να πέσει με τον τρόπο που έπεσε και ότι πρέπει να πετάχτηκε. Αυτό οδήγησε στην καταδίκη του συζύγου της για φόνο και καταδικάστηκε σε ισόβια κάθειρξη.

Από εκείνη την πρώτη περίπτωση, η ομάδα έχει εργαστεί σε πάνω από 30 ύποπτες γυναικοκτονίες.

«Συχνά πρέπει να μαζεύουμε μόνοι μας στοιχεία και να δουλεύουμε όπως η αστυνομία», λέει η Leyla Suren, εθελόντρια δικηγόρος της ομάδας.

Μια άλλη περίπτωση ήταν αυτή του Yagmur Onut, φοιτητή πανεπιστημίου που πυροβολήθηκε στο λαιμό το 2016.

Ο φίλος της ισχυρίστηκε ότι ο θάνατός της ήταν ατύχημα, αλλά η μητέρα της Yagmur, Sevgi, πίστευε ότι η κόρη της είχε δολοφονηθεί και επικοινώνησε με το We Will Stop Femicide για βοήθεια.

«Μου είπαν ότι ο αγώνας αρχίζει τώρα», λέει η Σέβγη. «Μαζί τους ξεκίνησα τον αγώνα μου».

Μόλις τον Ιανουάριο του τρέχοντος έτους ο φίλος καταδικάστηκε τελικά για φόνο και καταδικάστηκε σε 16 χρόνια φυλάκιση.

«Όταν εξετάζεις το παρελθόν της Yagmur, βλέπεις ότι δεν είναι μια νεαρή γυναίκα που θα έκανε αστεία με όπλα, αλλά έπρεπε να παλέψουμε έξι χρόνια για να το αποδείξουμε», λέει η Leyla.

Το Ανώτατο Δικαστήριο θα εξετάσει τώρα τις εφέσεις. Η κατηγορούσα αρχή υποστηρίζει ότι ο κατηγορούμενος έπρεπε να είχε καταδικαστεί για σοβαρότερο αδίκημα (ανθρωποκτονία εκ προμελέτης), ενώ η υπεράσπιση υποστηρίζει ότι το αδίκημα για το οποίο έχει καταδικαστεί είναι ήδη πολύ σοβαρό.

Οι τουρκικές αρχές έχουν αρχίσει να δημοσιεύουν στοιχεία για τον αριθμό των γυναικών που δολοφονήθηκαν στη χώρα, αλλά η Γκιουλσούμ λέει ότι ο επίσημος αριθμός είναι πάντα χαμηλότερος από αυτόν της οργάνωσής της.

Λέει ότι είναι αδύνατο να χωρίσει την προσωπική της ζωή από αυτόν τον αγώνα, αλλά αξίζει τον κόπο να δημιουργήσεις μια χώρα όπου οι γυναίκες είναι ασφαλείς.

«Δεν θα σταματήσουμε, δεν θα τα παρατήσουμε μέχρι να ζήσουν οι γυναίκες με ίσα δικαιώματα, ελεύθερες».

«Η καταμέτρηση σωμάτων είναι το καλύτερο μέρος για να ξεκινήσεις»

Η Naeemah Abrahams ηγείται μιας ομάδας ερευνητών τα τελευταία 20 χρόνια για να μάθει περισσότερα για τη γυναικοκτονία στη Νότια Αφρική.

Ενώ ακτιβιστές σε ορισμένες χώρες συλλέγουν πληροφορίες από το δίκτυο επαφών τους ή από τα μέσα ενημέρωσης, η Naeemah και η ομάδα της από το Συμβούλιο Ιατρικής Έρευνας της Νότιας Αφρικής (SAMRC) ξεκινούν τη δουλειά τους στο νεκροτομείο.

«Πρέπει να προχωρήσουμε πέρα ​​από την εξέταση υποθέσεων που βρίσκονται ήδη στο δικαστικό σύστημα, διότι διαφορετικά αυτό αφήνει εκτός πολλές περιπτώσεις όπου η αστυνομία έχει ήδη αποφασίσει ότι δεν πρόκειται να ασκήσει δίωξη ή άλλες υποθέσεις που η αστυνομία δεν έχει εντοπίσει καθόλου. ” αυτή λέει.

«Η καταμέτρηση σωμάτων είναι το καλύτερο μέρος για να ξεκινήσεις».

Στα κρατικά νεκροτομεία πάνω-κάτω στη χώρα, οι συλλέκτες δεδομένων που απασχολούνται από το SAMRC εξετάζουν σχολαστικά τις αναφορές παθολογίας.

Πρώτα καθορίζουν εάν μια γυναίκα δολοφονήθηκε, στη συνέχεια αναζητούν άλλα χαρακτηριστικά όπως ο τρόπος που σκοτώθηκε και στοιχεία για καυγά ή βιασμό.

“Στη συνέχεια προσπαθούμε να συνδέσουμε τον φάκελο με μια αστυνομική έρευνα. Αλλά σε πολλές περιπτώσεις, δεν βρίσκουμε κανέναν, και ακόμη κι αν υπάρχει ένας, πολλές φορές η αστυνομία δεν έχει βρει δράστη”, λέει.

«Έτσι, συνεχίζουμε να κάνουμε συνεντεύξεις με την αστυνομία, να συλλέγουμε δεδομένα για τον δράστη, ώστε να μπορέσουμε να αρχίσουμε να εντοπίζουμε καλύτερα το είδος της γυναικοκτονίας – είτε πρόκειται για γυναικοκτονία οικείου συντρόφου είτε για μη σύντροφο γυναικοκτονία».

Την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας, η ομάδα της Naeemah δημοσιεύει τα αποτελέσματα της τελευταίας έρευνας γυναικοκτονίας, η οποία εξετάζει τις τάσεις των γυναικών που δολοφονήθηκαν το 1999, το 2009 και το 2017.

«Ελπίζουμε ότι η κυβέρνηση της Νότιας Αφρικής θα αναλάβει την ερευνητική μας μέθοδο για να ξεκινήσουμε από το νεκροτομείο», λέει.

Η Naeemah ελπίζει για ταχεία αλλαγή τώρα που η κυβέρνηση ζήτησε από την ομάδα της να χαράξει μια στρατηγική πρόληψης γυναικοκτονιών για τη χώρα.

Για τη Naeemah, αυτή η εργασία έχει να κάνει με τη διασφάλιση της σωστής καταμέτρησης των υποθέσεων γυναικοκτονίας και ότι το σύστημα δικαιοσύνης λειτουργεί για όλους.

«Το κάνουμε αυτό για να αλλάξουμε τις ζωές των γυναικών», λέει.

«Κάνουμε ορατή τη γυναικοκτονία με χάρτες»

Μια ομάδα γυναικών ερευνητών στον Ισημερινό συγκεντρώνει δεδομένα για τη γυναικοκτονία, αλλά έχει βρει επίσης έναν τρόπο να θυμάται τις ζωές των γυναικών που έχουν σκοτωθεί.

Ο Ισημερινός είναι μία από τις 18 χώρες της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής που έχουν υιοθετήσει νόμους για την ποινικοποίηση της γυναικοκτονίας, σύμφωνα με τον ΟΗΕ.

Αυτό σημαίνει ότι τα ποσοστά γυναικοκτονιών καταγράφονται πλέον επίσημα. Όμως, όπως και σε ορισμένες άλλες χώρες, οι οργανώσεις για τα δικαιώματα των γυναικών λένε ότι τα κυβερνητικά στοιχεία είναι πολύ χαμηλά.

«Αποφασίσαμε να αρχίσουμε να καταγράφουμε συστηματικά τις υποθέσεις, ώστε να έχουμε δεδομένα για να αμφισβητήσουμε τους κρατικούς θεσμούς», λέει η Geraldina Guerra, πρόεδρος του Ιδρύματος Aldea.

«Μέσα από τις τοπικές μας επαφές από όλη τη χώρα είμαστε σε θέση να εντοπίσουμε περιπτώσεις ύποπτων γυναικοκτονιών από νωρίς, μερικές φορές πολύ πριν το μάθουν η αστυνομία ή τα μέσα ενημέρωσης», λέει η Νικολέτα Μαρινέλι, άλλο μέλος της ομάδας, που ζει στο Κίτο.

Η ομάδα ξεκινά γρήγορα την έρευνα, για παράδειγμα, εντοπίζοντας τις τελευταίες κινήσεις της νεκρής γυναίκας και διαπιστώνοντας αν είχε προηγουμένως πέσει θύμα ενδοοικογενειακής βίας.

Αρχικά, το Ίδρυμα Aldea έφτιαξε χάρτες για να συγκρίνει τον αριθμό των γυναικών που σκοτώθηκαν σε διάφορες περιοχές, αλλά στη συνέχεια πήγαν την ιδέα ένα βήμα παραπέρα.

Τώρα φτιάχνουν «χάρτες ζωής», όπως τους αποκαλούν, οι οποίοι τοποθετούν τις αναμνήσεις της γυναίκας σε έναν χάρτη που δείχνει το πάρκο όπου έκανε βόλτες, το αγαπημένο της καφέ, το καταφύγιο ζώων όπου ήταν εθελοντής ή το στάδιο όπου κάποτε έκανε είδε τον αγαπημένο της τραγουδιστή να παίζει.

«Οι χάρτες γίνονται τότε κοινωνικά εργαλεία, εργαζόμαστε με τις οικογένειες για να τους εποικίσουμε: σημειώνουμε τους χώρους που κατέλαβαν κάποτε αυτές οι γυναίκες μέσα από τις φωνές και τις αναμνήσεις εκείνων που έμειναν πίσω», λέει η Νικολέτα, που συντόνισε την πρωτοβουλία.

Οι χάρτες είναι διαθέσιμοι στην ιστοσελίδα του ιδρύματος και στόχος είναι να γίνει ορατό το θέμα της γυναικοκτονίας, αλλά και σχετικό. «Αυτό συμβαίνει στους δρόμους της πόλης σας, δρόμους που γνωρίζετε και περπατάτε καθημερινά», λένε.

Με χρηματοδότηση από το Πρόγραμμα Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών (UNDP) και ως μέρος της Πρωτοβουλίας Spotlight για την εξάλειψη όλων των μορφών βίας κατά των γυναικών και των κοριτσιών, ερεύνησαν και σχεδίασαν χάρτες για τρεις πόλεις του Ισημερινού.

Στην Κουένκα, μια πόλη στα νότια βουνά των Άνδεων, ο χάρτης ζωής τιμά τη μνήμη της Maribel Pinto, η οποία μαχαιρώθηκε βάναυσα 113 φορές τον Νοέμβριο του 2020.

Η Maribel – μια Αφρο ακτιβίστρια και μητέρα πέντε παιδιών – γεννήθηκε σε μια αγροτική περιοχή αλλά έγινε εργαζόμενη του σεξ για να τα βγάλει πέρα, αφού μετακόμισε στην Κουένκα. Πέθανε στα χέρια ενός 25χρονου μηχανικού, ο οποίος αργότερα κρίθηκε ένοχος για γυναικοκτονία και φυλακίστηκε για 34 χρόνια.

Η Μίριαμ, η κόρη της, βοήθησε στη δημιουργία του χάρτη της με μερικές από τις τοποθεσίες που φέρνουν αναμνήσεις πιο ευτυχισμένων ημερών – όπως το παγωτατζίδικο δίπλα στον καθεδρικό ναό της πόλης.

Τοποθεσίες όπως αυτές επισημαίνονται στον χάρτη ζωής ενός θύματος ως σύνδεσμος με δυνατότητα κλικ. Εδώ παρουσιάζονται στους ανθρώπους ηχογραφήσεις από συγγενείς, σύντομες περιγραφές και φωτογραφίες που εξηγούν τη σύνδεση του θύματος με τον τόπο.

“Συνήθιζα ερχόμασταν σε αυτό το μέρος όταν είχε λίγα χρήματα να περισσέψει, οπότε θα μου τη θυμίζει πάντα. Το να την τοποθετήσω εδώ είναι σαν να την επαναφέρεις στη ζωή”, λέει η 23χρονη, η οποία έχει μόλις έκανε η ίδια ένα παιδί.

«Αυτοί οι χάρτες ανασυνθέτουν τις ζωές που περικόπηκαν αλλά δείχνουν και την κοινωνική διάσταση του προβλήματος», προσθέτει η Geraldina. «Υπάρχουν αδέρφια και αδερφές, γιοι και κόρες, γιαγιάδες, μητέρες και μπαμπάδες που μένουν πίσω… και δεν φαίνεται να μιλάμε για αυτό».

Η ομάδα ελπίζει ότι η εξατομίκευση των αριθμών μέσω των χαρτών ζωής θα βοηθήσει στην έναρξη συζητήσεων για το θέμα της γυναικοκτονίας.

Πιστεύει επίσης ότι οι χάρτες θα μπορούσαν να βοηθήσουν τους δικηγόρους και τους δικαστές να κατανοήσουν καλύτερα και να πλαισιώσουν υποθέσεις γυναικοκτονίας.

Σύμφωνα με τα λόγια της Geraldina: «Η βία διαρκεί στη σιωπή και η γυναικοκτονία θα συνεχιστεί όσο εμείς παραμένουμε σιωπηλοί».

Πηγή: BBC