Ανάλυση: Πόσο εύκολο είναι η Ουκρανία να γίνει αποδεκτή άμεσα στην ΕΕ – Τα επόμενα βήματα

Το βράδυ της 1ης Μαρτίου, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο συνέστησε να χορηγηθεί στην Ουκρανία το καθεστώς υποψήφιας χώρας για ένταξη στην ΕΕ, μετά την υπογραφή του αιτήματος από τον Ουκρανό Πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι, στο υπόγειο όπου ζει τις τελευταίες μέρες λόγω της ρωσικής εισβολής. Χτες η Πρόεδρος της Μολδαβίας Μάια Σάντου σε μια αντίστοιχη κίνηση υπέγραψε αίτημα για ένταξη στην ΕΕ, ενώ αναμένεται την ίδια κίνηση να κάνει και η Τιφλίδα, σε μια προσπάθεια να δοθεί καθεστώς υποψήφιας χώρας στην ΕΕ και στη Γεωργία.

Του Σπύρου Σιδέρη

Ωστόσο, παρά τις υπογραφές που έπεσαν, αυτό δεν σημαίνει ότι η Ουκρανία αλλά και οι άλλες υποψήφιες χώρες πρόκειται να γίνουν δεκτές στην ΕΕ. Επιπλέον, η ίδια η απόφαση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου δεν έχει άμεσες νομικές συνέπειες.

Όλα φυσικά θα εξαρτηθούν από τη στρατιωτική κατάσταση στην Ουκρανία, κάτι που ρητά είπε η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν χτες.  

• «Πράγματι, ο Ζελένσκι έστειλε επιστολή με την οποία ζητά επίσημα την ένταξη της Ουκρανίας στην ΕΕ. Με αυτόν τον τρόπο έθεσε σε κίνηση τη διαδικασία. Αυτό θα συζητηθεί με τα κράτη μέλη της ΕΕ, αλλά αυτή τη στιγμή το πρώτο μας καθήκον θα πρέπει να είναι να τερματίσουμε αυτόν τον τρομερό πόλεμο», δήλωσε.

Η ομιλία του Ζελένσκι μέσω τηλεδιάσκεψης στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έγινε δεκτή με χειροκροτήματα και στην ψηφοφορία για την έκκληση προς τα θεσμικά όργανα της ΕΕ να εργαστούν για την παραχώρηση στην Ουκρανία καθεστώτος υποψήφιας χώρας στην ΕΕ, 637 βουλευτές, ενώ άλλοι 13 καταψήφισαν και 26 απείχαν. Όμως δεν έχει καμιά νομική δέσμευση αυτό το ψήφισμα.

Ασχέτως αν οι επικεφαλής των οκτώ κρατών μελών της ΕΕ – Βουλγαρία, Τσεχική Δημοκρατία, Εσθονία, Λετονία, Λιθουανία, Πολωνία, Σλοβακία και Σλοβενία – εξέδωσαν δήλωση με την οποία ζητούν να αναγνωριστεί στην Ουκρανία το καθεστώς υποψήφιας προς ένταξη χώρας στην ΕΕ. Λίγο αργότερα προστέθηκαν η Ρουμανία και η Ουγγαρία.

Πόσο εύκολο όμως είναι να γίνει αποδεκτή στην ΕΕ Ουκρανία άμεσα, όταν υπάρχουν χώρες που περιμένουν χρόνια στον προθάλαμο της Ένωσης.

Μπορεί μέχρι στιγμής να μην τίθεται θέμα πραγματικής ένταξης της Ουκρανίας στην ΕΕ. Αλλά είναι σίγουρα ένα πολιτικό μήνυμα για τις πιθανές προοπτικές της Ουκρανίας.

• Τις προοπτικές της ένταξης μιας χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση το καθορίζουν τρία έγγραφα. Πρόκειται για τη Συνθήκη του Μάαστριχτ για την Ευρωπαϊκή Ένωση, τα κριτήρια της Κοπεγχάγης (δήλωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία περιγράφει τις γενικές πολιτικές, οικονομικές και νομοθετικές απαιτήσεις για ένα κράτος μέλος) και τη δομή των διαπραγματεύσεων με το υποψήφιο κράτος.

Η Ουκρανία, όπως η Μολδαβία και η Γεωργία, δεν πληρούν σε καμιά των περιπτώσεων τις προϋποθέσεις για ένταξη στην ΕΕ.

Το άρθρο 2 της Συνθήκης του Μάαστριχτ, δηλαδή ο σεβασμός της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, η ελευθερία, η δημοκρατία, η ισότητα, το κράτος δικαίου και ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένων των δικαιωμάτων των ατόμων που ανήκουν σε μειονότητες, ενώ το άρθρο 49 της Συνθήκης του Μάαστριχτ, αναφέρει ότι κάθε ευρωπαϊκό κράτος που σέβεται τις αξίες που αναφέρονται στο άρθρο 2 και δεσμεύεται να τις εφαρμόσει μπορεί να ζητήσει να γίνει μέλος της Ένωσης.

Δεν θα αναφερθώ σε περαιτέρω άρθρα και όροι που θέτονται για την ένταξη στην ΕΕ στις υποψήφιες προς ένταξη χώρες, θα χρειάζονταν τόμοι.

Όμως αν ξεπεραστούν όλα αυτά η Ουκρανία θα πρέπει να εξεταστεί με βάση αυτά τα κριτήρια της Κοπεγχάγης. Και στη συνέχεια θα πρέπει να εξαχθεί ένα συμπέρασμα σχετικά με το αν και πότε είναι δυνατή η προσχώρηση ή ποια άλλα βήματα πρέπει να κάνει το κράτος πριν από την προσχώρηση.

Το επόμενο βήμα είναι το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο να εγκρίνει τη συμφωνία μεταξύ της Ουκρανίας και των 27 σημερινών κρατών μελών της, τα οποία πρέπει να την επικυρώσουν. Όμως, για να γίνει η Ουκρανία όπως και οι άλλες χώρες μέλοι της ΕΕ, δεν αρκεί να πληρούν όλες τις απαιτήσεις που τίθενται. Επιπλέον, η ίδια η ΕΕ πρέπει να έχει την “ικανότητα απορρόφησης” για να το πράξει.

Το πιο δύσκολο ερώτημα σχετικά με τις προοπτικές ένταξης της Ουκρανίας στην ΕΕ είναι ο χρόνος.

• Είναι γεγονός ότι πολλά κράτη είναι υποψήφια για ένταξη στην ΕΕ εδώ και δεκαετίες. Για παράδειγμα, η Τουρκία υπέβαλε αίτηση ένταξης στην ΕΕ το 1987, αλλά έλαβε το καθεστώς υποψήφιας χώρας μόλις 12 χρόνια αργότερα, το 1999. Και ακόμη δεν έχει ενταχθεί στην ΕΕ. Η Βόρεια Μακεδονία υπέβαλε αίτηση το 2004, το Μαυροβούνιο το 2008 και η Αλβανία και η Σερβία το 2009, αλλά και οι δύο δεν έχουν ακόμη αρχίσει ενταξιακές διαπραγματεύσεις.

Η Βοσνία-Ερζεγοβίνη υπέβαλε αίτηση το 2016, αλλά δεν έχει λάβει ακόμη καθεστώς υποψήφιας χώρας. Και τρία κράτη – Ισλανδία, Νορβηγία, Ελβετία – έχουν υποβάλει αίτηση αλλά έχουν ακυρώσει τις αιτήσεις τους.

Με άλλα λόγια, ακόμη και από αυτά τα παραδείγματα είναι σαφές ότι η ίδια η ένταξη μπορεί να διαρκέσει χρόνια ή ακόμη και δεκαετίες. Επιπλέον, έχει σημασία πώς θα εξεταστεί η αίτηση της Ουκρανίας ή και των άλλων χωρών ξεχωριστά ή μαζί με την αίτηση οποιασδήποτε άλλης χώρας.

Όπως γίνεται σαφές, η διαδικασία θα ακολουθήσει τα εξής βήματα.

• Πρώτα πρέπει να τελειώσει ο πόλεμος. Μετά από αυτό (ή ταυτόχρονα), η Ουκρανία ή όποια άλλη χώρα που γειτνιάζει με την Ρωσία, αποκτά το καθεστώς υποψήφιας προς ένταξη χώρας στην ΕΕ. Στη συνέχεια αρχίζει μια λιγότερο ή περισσότερο χρονοβόρα διαδικασία για την εκπλήρωση των απαραίτητων προϋποθέσεων για την προσχώρηση. Κανείς δεν μπορεί να πει ακριβώς πόσο καιρό θα πάρει αυτή η διαδικασία και φυσικά θα φάνταζε ουτοπικό να παρακαμφθούν όλες οι προϋποθέσεις από την ΕΕ για να γίνει δεκτή η Ουκρανία.

Φρούδες ελπίδες σ’ ένα παιχνίδι επικοινωνίας με μόνα θύματα τους Ουκρανούς άμαχους πολίτες, αλλά και τους στρατιώτες και των δυο μερών.