Ανάλυση: Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και τι σημαίνει για τα Δυτικά Βαλκάνια

Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία προκάλεσε σοκ σε όλο τον κόσμο, ιδιαίτερα στα Δυτικά Βαλκάνια – ένα θερμόμετρο εθνοτικών και πολιτικών εντάσεων που συντηρείται από ισχυρούς δεσμούς με τις ΗΠΑ και την Ευρώπη. Ενώ οι περισσότερες χώρες της περιοχής τάσσονται στο πλευρό της Ουκρανίας και της Δύσης, η επιρροή της Ρωσίας είναι ισχυρή και ο μεγαλύτερος τοπικός σύμμαχός της, η Σερβία, έχει παραμείνει μέχρι στιγμής σιωπηλή ως προς τη στάση της.

Βασιζόμενοι στο δίκτυο EURACTIV, εξετάσαμε το τι σημαίνει ο πόλεμος στην Ουκρανία για τα Δυτικά Βαλκάνια και πώς η στάση της Σερβίας θα μπορούσε να επηρεάσει την ευθραυστότητα της περιφερειακής ειρήνης.

Από τα τέλη της δεκαετίας του ’50 και τις αρχές της δεκαετίας του ’60, η Αλβανία έχει μια κάπως ψυχρή σχέση με τη Ρωσία, μετά τη διακοπή των σχέσεων κατά τη διάρκεια του κομμουνιστικού καθεστώτος, και η ρωσική πρεσβεία στα Τίρανα περιορίζει τις δραστηριότητές της στην εκπαίδευση και τις πολιτιστικές ανταλλαγές.

Στις αρχές Φεβρουαρίου, μια επιστολή από το υπουργείο Εξωτερικών της Ρωσίας με μια σειρά από αιτήματα ασφαλείας προκάλεσε αναστάτωση στο κοινοβούλιο, όταν ο πρώην πρωθυπουργός και πρόεδρος Σαλί Μπερίσα αποκάλεσε τη Ρωσία «δύναμη του κακού» και την κατηγόρησε ότι προσπαθεί να καταστρέψει το ΝΑΤΟ.

Είπε επίσης ότι η επιστολή «αποτελεί απειλή για κάθε Αλβανό» και ότι θα πρέπει να σηματοδοτήσει το τέλος κάθε συνεργασίας με τη Σερβία.

Η Αλβανία είναι υποψήφια προς ένταξη χώρα στην ΕΕ και είναι σταθερά φιλοευρωπαϊκή όσον αφορά στη Συμμαχία. Είναι μέλος του ΝΑΤΟ από το 2009, ανακοίνωσε πρόσφατα ότι σχεδιάζει να κατασκευάσει μια αεροπορική βάση του ΝΑΤΟ στο νότο και ότι το βόρειο αεροδρόμιο του Κουκές είναι «πιστοποιημένο από το ΝΑΤΟ».

Πριν από αυτή την εβδομάδα, δεν υπήρχε μεγάλη ανησυχία ότι η Αλβανία θα μπορούσε να παρασυρθεί στο χάος. Αλλά οι κατηγορίες του Ρώσου υπουργού Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ το άλλαξαν αυτό, όταν κατηγόρησε την Αλβανία, μαζί με τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη και το Κοσσυφοπέδιο, ότι έστειλαν μισθοφόρους να πολεμήσουν στην Ουκρανία.

Ο συνεργάτης της EURACTIV στα Τίρανα, Exit, ρώτησε τη ρωσική πρεσβεία στα Τίρανα σε ποια βάση έγιναν οι ισχυρισμοί. Εκείνοι απάντησαν δείχνοντας τα κρατικά μέσα ενημέρωσης TASS που ισχυρίζονταν ότι η CIA και η MI6 πλήρωναν μισθοφόρους 3.000 δολάρια το μήνα για «εθελοντές».

Η κυβέρνηση διέψευσε γρήγορα τους ισχυρισμούς και οι τοπικοί αναλυτές αποδοκίμασαν τους ισχυρισμούς ότι οι Αλβανοί θα μπορούσαν να «πουληθούν».

Επιπλέον, εκφράστηκαν ανησυχίες ότι η Ρωσία φαινόταν να στοχεύει την παραπληροφόρησή της εναντίον των μοναδικών χωρών με μουσουλμανική πλειοψηφία στην περιοχή, γεγονός που οδήγησε σε φόβους ότι οι μακροχρόνιες εθνοτικές εντάσεις θα υποδαυλιστούν και θα γίνουν αντικείμενο εκμετάλλευσης για άλλη μια φορά.

Μετά την εισβολή, ηγέτες από κάθε πλευρά του πολιτικού φάσματος, συμπεριλαμβανομένου του προέδρου, καταδίκασαν τη Ρωσία και δεσμεύτηκαν για αλληλεγγύη με την Ουκρανία, το ΝΑΤΟ και την Ευρώπη. Στην Αλβανία δεν υπάρχουν ανοιχτά φιλορωσικές πολιτικές ομάδες.

Προς το παρόν, ο κύριος φόβος είναι ότι ως σύμμαχος των ΗΠΑ, της ΕΕ και του ΝΑΤΟ σε στρατηγική θέση, που βρίσκεται ήδη στο στόχαστρο της Μόσχας, η Αλβανία θα μπορούσε να παρασυρθεί σε μια περιφερειακή ή διεθνή σύγκρουση στην οποία δεν έχει την πολυτέλεια να συμμετέχει.

Το βράδυ της Πέμπτης, Αλβανοί και ξένοι κάτοικοι συγκεντρώθηκαν έξω από τη ρωσική πρεσβεία στα Τίρανα για να διαμαρτυρηθούν ειρηνικά κατά της ρωσικής εισβολής.

Το Κοσσυφοπέδιο σε επισφαλή θέση

Στο Κοσσυφοπέδιο, οι εντάσεις είναι λίγο υψηλότερες σχετικά με το τι θα μπορούσε να σημαίνει η εισβολή στην Ουκρανία. Ο λόγος είναι η εγγύτητά του και η επί δεκαετίες σύγκρουση με τη φιλορωσική Σερβία.

Η Σερβία δεν αναγνωρίζει το Κοσσυφοπέδιο ως ανεξάρτητη χώρα και υπάρχουν ανησυχίες ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία θα μπορούσε να δώσει τη δυνατότητα στη Σερβία να εισβάλει στις βόρειες περιοχές της χώρας, που κατοικούνται κυρίως από Σέρβους.

Ωστόσο, το σενάριο αυτό «εξατμίστηκε» τη Δευτέρα, όταν ο Πούτιν ανακοίνωσε τη μονομερή αναγνώριση των αποσχισθέντων περιοχών του Ντονέτσκ και του Λουχάνσκ. Η Σερβία, η οποία επί μακρόν υπολόγιζε στην υποστήριξη της Ρωσίας στην περιοχή και στο ζήτημα του Κοσσυφοπεδίου, βρίσκεται τώρα σε πολύ δύσκολη θέση.

Αυτό που έκανε η Ρωσία στην Ουκρανία, δίνει δύναμη στο Κόσοβο να συνεχίσει να απαιτεί την αναγνώρισή του. Ταυτόχρονα, η Σερβία δεν μπορεί πλέον να υπολογίζει στη Ρωσία για να υποστηρίξει την άρνηση της κυριαρχίας του Κοσσυφοπεδίου.

Αν η Μόσχα επιχειρούσε έστω και να υποστηρίξει το Βελιγράδι σε αυτή την κατάσταση, θα γινόταν αντικείμενο τεράστιας γελοιοποίησης και δεν θα είχε κανένα διπλωματικό επιχείρημα για να σταθεί.

Το πρόβλημα παραμένει, ωστόσο, οι ισχυρισμοί ότι το Κοσσυφοπέδιο έχει στείλει μισθοφόρους στην Ουκρανία, οι οποίοι θα μπορούσαν να χρησιμεύσουν ως πρόσχημα για στρατιωτική δράση από τη Σερβία ή τη Ρωσία, σε ένα χειρότερο σενάριο.

Το Κοσσυφοπέδιο παραμένει σταθερά υπέρ της Ουκρανίας και έχει δεσμευτεί για πλήρη αλληλεγγύη προς το Κίεβο. Η πρόεδρος Βιόσα Οσμάνι δήλωσε ότι συνεργάζεται με τους συμμάχους για να αποτρέψει οποιαδήποτε αποσταθεροποίηση στην περιοχή, μετά από συνάντηση με τον πρέσβη των ΗΠΑ στην Πρίστινα Τζεφ Χόβενιερ.

Όπως και η Αλβανία, το Κοσσυφοπέδιο είναι σταθερά υπέρ της ΕΕ, υπέρ των ΗΠΑ και οφείλει πολλά στο ΝΑΤΟ, το οποίο το έσωσε από την ανελέητη σερβική επίθεση και τη γενοκτονία κατά τη διάρκεια του πολέμου μεταξύ Κοσσυφοπεδίου και Σερβίας.

Το μόνο πραγματικό φιλορωσικό συναίσθημα προέρχεται από τα εθνικά σερβικά και φιλοσερβικά κόμματα, τα οποία de facto υποστηρίζουν το καθεστώς της Μόσχας. Έχουν μικρή δύναμη και δεν θα επηρεάσουν τις πολιτικές αποφάσεις ή τις αποφάσεις ασφαλείας στη χώρα.

Το νεότερο περιφερειακό μέλος του ΝΑΤΟ

Στα Σκόπια, η κυβέρνηση έχει ήδη ανακοινώσει ότι είναι έτοιμη να υποδεχτεί Ουκρανούς πρόσφυγες, αν χρειαστεί. Η ανακοίνωση αυτή έγινε αρκετές ημέρες πριν από την εισβολή της Ρωσίας.

Η Βόρεια Μακεδονία είναι συνολικά στο πλευρό της Ουκρανίας. Οι αρχές έχουν ξεκαθαρίσει ότι καταδικάζουν τις ενέργειες της Ρωσίας και ότι αν το ΝΑΤΟ αποφασίσει, θα εμπλακούν σε στρατιωτική σύγκρουση.

Το Υπουργείο Άμυνας ανακοίνωσε επίσης ότι εξετάζεται η συμμετοχή σε πιθανή αποστολή του ΝΑΤΟ. Επιπλέον, την Πέμπτη, ο πρόεδρος Στέβο Πενταρόφσκι καταδίκασε έντονα την εισβολή της Ρωσίας.

«Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία αποτελεί επίθεση κατά της εδαφικής ακεραιότητας και της κυριαρχίας της Ουκρανίας, σοβαρή παραβίαση των βασικών αρχών του διεθνούς δικαίου, πλήγμα στη δημοκρατική τάξη και απειλή για τη σταθερότητα της Ευρώπης», δήλωσε ο ίδιος.

Αυτό που παρουσιάζει ενδιαφέρον στην πολιτική της Βόρειας Μακεδονίας είναι η προβληματική στάση του κόμματος της αντιπολίτευσης, VMRO-DPMNE και του ηγέτη του Χριστιάν Μίτσκοσκι. Το κόμμα ήταν προηγουμένως φιλοευρωπαϊκό και φιλοΝΑΤΟϊκό, αλλά έχει μετατοπιστεί προς τα φιλορωσικά, φιλοσερβικά και αντιδυτικά.

Ο Μίτσκοσκι βλέπει τον εαυτό του ως το νέο πρωθυπουργό, αλλά αυτό θα απαιτήσει να αποφασίσει ποια πλευρά θα υποστηρίξει. Ενώ μπορεί να είναι κάπως αντι-ΝΑΤΟϊκός, αν ποτέ γίνει πρωθυπουργός, θα πρέπει οπωσδήποτε να δείξει το αληθινό του πρόσωπο στις συναντήσεις του ΝΑΤΟ και στην Ευρώπη, για το θέμα αυτό.

Επιπλέον, την Πέμπτη, ο Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Όρμπαν, με τον οποίο βρίσκεται κοντά, ανακοίνωσε ότι ενώ υποστηρίζει την Ουκρανία, δεν θέλει να εμπλακεί στη σύγκρουση.

Ξεκάθαρη η θέση της Κροατίας

Ακόμα και ο πρόεδρος της Κροατίας Ζόραν Μιλάνοβιτς, ο οποίος ως γνωστόν πρόσφατα προσέβαλε την Ουκρανία, καταδίκασε σκληρά τη ρωσική επιθετικότητα. Η κυβέρνηση στο Ζάγκρεμπ, όπως ήταν αναμενόμενο, βρίσκεται στο πλευρό της Ουκρανίας και όπως και στην Αλβανία, πραγματοποιήθηκαν μικρές διαμαρτυρίες μπροστά από τη ρωσική πρεσβεία.

Η Κροατία δεν είναι τόσο αγαπητή στη Ρωσία, μεταξύ άλλων, λόγω της εγγύτητας της Μόσχας και του Βελιγραδίου. Όμως, στο δεξιό και ριζοσπαστικό τμήμα του πολιτικού φάσματος, ορισμένες ομάδες έχουν επαινέσει τον Πούτιν για το γεγονός ότι είναι «σκληρός τύπος».

Την Πέμπτη, ένα από τα πρώην φιλο-Ορμπάν και φιλο-Πούτιν μέλη του Sabor ξεκίνησε ένα ψήφισμα υποστήριξης της Ουκρανίας. Όπως και πολλοί πολιτικοί, έτσι και η κοινή γνώμη, η οποία έχει ακόμη νωπές μνήμες από τη σερβική επίθεση στην Κροατία, είναι σταθερά με την πλευρά της Ουκρανίας.

Η Βοσνία-Ερζεγοβίνη περιμένει το Βελιγράδι

Οι σερβικές πολιτικές δυνάμεις παραμένουν σιωπηλές, περιμένοντας κατευθυντήριες γραμμές από το Βελιγράδι, το οποίο μέχρι στιγμής έχει παραμείνει σε μεγάλο βαθμό σιωπηλό. Οι Βόσνιοι βρίσκονται στο πλευρό της Ουκρανίας, γεγονός που προκύπτει από τις ενέργειες των Ρώσων πρεσβευτών στο Σεράγεβο, οι οποίοι υποστηρίζουν σθεναρά τους Σέρβους στη Β-Ε.

Η δύναμη της Ευρωπαϊκής Ένωσης στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη (EUFOR) θα διπλασιάσει σχεδόν το στρατιωτικό προσωπικό της στη χώρα λόγω του κινδύνου αστάθειας μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.

Σχεδόν 500 νέοι υπάλληλοι θα αναπτυχθούν στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη τις επόμενες δύο εβδομάδες από την Αυστρία, τη Βουλγαρία, τη Ρουμανία και τη Σλοβακία. Θα προστεθούν στο σημερινό προσωπικό των 600 EUFOR.

«Η επιδείνωση της κατάστασης ασφαλείας διεθνώς μπορεί να φέρει την αστάθεια και στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη […] Αποστολή τους θα είναι να επιδείξουν την αποφασιστικότητα της ΕΕ να διατηρήσει τη σταθερότητα στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Πρόκειται για ένα συνετό και αναλογικό μέτρο που αντανακλά την απερίφραστη δέσμευση της ΕΕ και της EUFOR στην εδαφική ακεραιότητα και κυριαρχία της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης», δήλωσε η EUFOR.

Η Βοσνία-Ερζεγοβίνη βρίσκεται εδώ και χρόνια υπό την απειλή διάλυσης της σερβικής οντότητας. Ο Σέρβος ηγέτης της Βοσνίας Μίλοραντ Ντόντικ επιθυμεί τη δημιουργία ανεξάρτητου κράτους, με την υποστήριξη της Σερβίας και της Ρωσίας.

Οι Κροάτες της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, ιδίως ο Ντράγκαν Τσόβιτς, ηγέτης του HDZ BiH, δεν έχουν ακόμη αντιδράσει επίσημα. Βασιζόμενος στην υποστήριξη των Σέρβων στις ιδέες του για τη μεταρρύθμιση του εκλογικού νόμου, περιμένει τη θέση του Μίλοραντ Ντόντικ, του Σέρβου μέλους της τριμερούς προεδρίας. Ο Ντόντικ, με τη σειρά του, περιμένει τον πρόεδρο της Σερβίας Αλεξάνταρ Βούτσιτς.

Πολιτική κρίση στην Ποντγκόριτσα

Στην Ποντγκόριτσα, ακόμη και ο πρωθυπουργός Ζντράβκο Κριβόκαπιτς κάλεσε τη Ρωσία να επιστρέψει στη διπλωματία και εξελέγη στη λίστα του φιλοσερβικού κόμματος Δημοκρατικό Μέτωπο (DF). Το Υπουργείο Εξωτερικών και ο Πρόεδρος Μίλο Τζουκάνοβιτς εν τω μεταξύ, καταδίκασαν τη ρωσική επιθετικότητα.

Ωστόσο, το Μαυροβούνιο βρίσκεται εν μέσω πολιτικής κρίσης και η κατάσταση απέχει πολύ από το να είναι σταθερή. Αν και φιλοευρωπαίοι σε πολλά σημεία, ορισμένοι ηγέτες θα είναι προσεκτικοί για να μην ταράξουν τα νερά.

Ιστορικά, οι δεσμοί μεταξύ της Ρωσίας και του Μαυροβουνίου ήταν ισχυροί και το 1905, η Ποντγκόριτσα κήρυξε πόλεμο στο Τόκιο κατά τη διάρκεια του πολέμου Ρωσίας-Ιαπωνίας.

Κατά τη διάλυση της πρώην Γιουγκοσλαβίας, αποκαλύφθηκε ότι η Ποντγκόριτσα δεν έκανε ποτέ ειρηνευτική συμφωνία με την Ιαπωνία. Οι προσπάθειες της Ρωσίας να παρέμβει στα εσωτερικά ζητήματα του Μαυροβουνίου και να εμποδίσει την ένταξή του στο ΝΑΤΟ ήταν κάπως μάταιες και πάνω από το ήμισυ του πληθυσμού είναι εναντίον της Ρωσίας.

Όπως και με τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, όλα εξαρτώνται από το τι έχει να πει το Βελιγράδι.

Πηγή: euractiv.gr