Πόσο μπορεί ο Πούτιν να εκβιάσει την Ευρώπη με το φυσικό αέριο;- Η εξάρτηση, η επάρκεια, και ο ρόλος της Γερμανίας

Οι τιμές του φυσικού αερίου εκτινάσσονται στα ύψη παγκοσμίως, κυρίως λόγω της αναζωπύρωσης της ζήτησης ορυκτών καυσίμων μετά την πανδημία και τα lockdown Covid-19, την εξάντληση των αποθεμάτων και τη δυσκολία αύξησης της προσφοράς μετά τις διακοπές των δύο τελευταίων ετών. Ωστόσο, οι τιμές επηρεάστηκαν σημαντικά από την πρόσφατη απόφαση της Ρωσίας να περιορίσει τις προμήθειες φυσικού αερίου στην Ευρώπη, η οποία σύμφωνα με τους ειδικούς οφείλεται στην επιθυμία του Βλαντιμίρ Πούτιν να κινηθεί κατά της Ουκρανίας.

Σχετική ανάλυση δημοσιεύει ο Guardian:

Η Ευρώπη εξαρτάται από τη Ρωσία για περίπου το 40% των προμηθειών της σε φυσικό αέριο, και παρά την επέκταση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας τις τελευταίες δύο δεκαετίες, αυτή η εξάρτηση αυξάνεται καθώς οι χώρες στρέφονται στο φυσικό αέριο, μακριά από τον πιο βρώμικο άνθρακα. Η Γερμανία είναι ιδιαίτερα ευάλωτη, καθώς έχει κλείσει σχεδόν όλους τους πυρηνικούς σταθμούς της και στοχεύει να εξαλείψει τον άνθρακα έως το 2030.

Ένας μεγάλος νέος αγωγός φυσικού αερίου, ο Nord Stream 2 της Gazprom, 11 δισεκατομμυρίων δολαρίων από τη Ρωσία μέσω της Βαλτικής στη Γερμανία, ο οποίος θα θερμαίνει 26 εκατομμύρια γερμανικά σπίτια, βρίσκεται στο επίκεντρο των διπλωματικών σχέσεων της Γερμανίας με τη Ρωσία από τότε που ανακοινώθηκε το 2015. Η κατασκευή του αγωγού μήκους 1.200 χιλιομέτρων ολοκληρώθηκε πέρυσι, αλλά δεν έχει ρέει ακόμη φυσικό αέριο και το μέλλον του είναι πλέον αμφίβολο καθώς ο καγκελάριος της Γερμανίας Όλαφ Σολτς διέκοψε δραματικά την έγκριση για το έργο την Τρίτη.

Οι ανησυχίες ότι η Ρωσία χρησιμοποιεί τις προμήθειες φυσικού αερίου της ως όπλο για να επιτύχει τους πολιτικούς της στόχους είναι βάσιμες . Ο Φατίχ Μπιρόλ, εκτελεστικός διευθυντής του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας, σημείωσε ότι η απόφαση της Ρωσίας να μειώσει τις προμήθειες φυσικού αερίου στην Ευρώπη κατά ένα τέταρτο ήρθε καθώς ενέτεινε την ένταση προς την Ουκρανία. «Ελπίζω ότι αυτό ήταν απλώς μια σύμπτωση» , είπε στον Guardian .

Είναι πραγματικά ένας ακόμη πόλεμος για τα ορυκτά καύσιμα;

Όχι. Οι ενεργειακοί πόροι δεν είναι το επίκεντρο αυτής της απειλούμενης σύγκρουσης. Ο Βλαντιμίρ Πούτιν έχει μακρά ιστορία εδαφικών φιλοδοξιών σε πρώην σοβιετικά έθνη, τις οποίες ξεκαθάρισε αυτή την εβδομάδα, και προσπαθειών να ασκήσει πολιτικό έλεγχο στην Ουκρανία. Ο Πούτιν λέγεται από τους υποστηρικτές ότι ανησυχεί για την πιθανότητα επέκτασης του ΝΑΤΟ, αν και πολλοί αναλυτές λένε ότι αυτό είναι πρόσχημα.

Επομένως, η κρίση στην Ουκρανία δεν είναι ένας πόλεμος για τους πόρους, αλλά έχει πολλές επιπτώσεις στη χρήση των πόρων. Η Ρωσία ουσιαστικά οπλίζει την κυριαρχία της στον ευρωπαϊκό εφοδιασμό φυσικού αερίου για πολιτικούς σκοπούς. Η μείωση της εξάρτησης από το ρωσικό αέριο είναι μια επείγουσα ανάγκη για την ΕΕ να φτάσει τις καθαρές μηδενικές εκπομπές και θα μείωνε επίσης την πολιτική μόχλευση του Πούτιν στην ΕΕ.

Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι μακροπρόθεσμα, καθώς η Ευρώπη απογαλακτίζεται από το φυσικό αέριο και επιδιώκει καθαρές μηδενικές εκπομπές, η αξία αυτού του πολιτικού όπλου θα μειωθεί γρήγορα. Οι βιομηχανίες της Ρωσίας δεν ανέκαμψαν ποτέ από την πτώση του κομμουνισμού και η οικονομία της βασίζεται πλέον σε μεγάλο βαθμό στην εξαγωγή ορυκτών καυσίμων, με μεγάλο μέρος των υπολοίπων να αποτελείται από ορυκτές πηγές που εξαρτώνται από την ενέργεια, όπως ο σίδηρος, ο χάλυβας, το αλουμίνιο και άλλα μέταλλα. και λίγη γεωργία.

Τέσσερα στα 10 ρούβλια που συγκεντρώθηκαν στον ομοσπονδιακό προϋπολογισμό της Ρωσίας πριν από την πανδημία προέρχονταν από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, τα οποία αποτελούσαν το 60% των ρωσικών εξαγωγών το 2019. Οι στρατηγοί του Κρεμλίνου επομένως γνωρίζουν καλά ότι μακροπρόθεσμα η παγκόσμια κίνηση προς το καθαρό μηδέν απειλεί ολόκληρη τη βάση της ρωσικής οικονομίας και της παγκόσμιας επιρροής.

Γιατί η Ευρώπη εξαρτάται τόσο από το ρωσικό αέριο;

Ιστορικά, μεγάλο μέρος της Ευρώπης εξαρτιόταν σε μεγάλο βαθμό από τον άνθρακα για ενέργεια και θέρμανση. Η παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές έχει υπερδιπλασιαστεί από το 2004 και έφτασε στο 22% της τελικής παραγωγής ενέργειας το 2020.

Ωστόσο, την ίδια στιγμή το μερίδιο που παράγεται από την πυρηνική ενέργεια μειώθηκε , από περίπου το ένα τρίτο της ηλεκτρικής ενέργειας της ΕΕ το 1995 σε περίπου το ένα τέταρτο σήμερα. Μετά το ατύχημα στον πυρηνικό σταθμό της Φουκουσίμα της Ιαπωνίας το 2011, η τότε καγκελάριος της Γερμανίας Άνγκελα Μέρκελ ανακοίνωσε ένα «Energiewende» – μια ενεργειακή αλλαγή – που θα έβλεπε όλους τους αντιδραστήρες της χώρας να κλείνουν.

Αυτό έχει αυξήσει την ανάγκη της Γερμανίας για φυσικό αέριο και παρόμοιες κινήσεις απομάκρυνσης από τον άνθρακα και προς χαμηλότερες εκπομπές σε άλλες χώρες – συμπεριλαμβανομένου του Ηνωμένου Βασιλείου, το οποίο παρά την παραγωγή αερίου στη Βόρεια Θάλασσα είναι καθαρός εισαγωγέας φυσικού αερίου – έχουν αυξήσει την εξάρτηση.

Οι γεωπολιτικές επιπτώσεις αυτής της εξάρτησης, καθώς και οι κλιματικές επιπτώσεις, είναι πλέον αδιάφορες. Ο Paul Bledsoe, πρώην σύμβουλος της Κλίντον στον Λευκό Οίκο για το κλίμα, τώρα στο Progressive Policy Institute στην Ουάσιγκτον, λέει: «Η τρέχουσα κρίση χρειάστηκε να αναγνωρίσουν η Γερμανία και η ΕΕ ότι η συνεξάρτησή της από το ρωσικό αέριο είναι γεωπολιτική και κλιματική εφιάλτη από τον οποίο πρέπει επιτέλους να ξυπνήσουν. Η μείωση της εξάρτησης από το ρωσικό φυσικό αέριο είναι μια τεράστια κλιματική και ηθική επιταγή που η Ευρώπη πρέπει να δώσει προτεραιότητα».

Θα διακόψει η Ρωσία τις προμήθειες φυσικού αερίου στην Ευρώπη εάν η ΕΕ και το Ηνωμένο Βασίλειο επιβάλουν κυρώσεις;

Αυτό θα ήταν μια σημαντική κίνηση από τη Ρωσία. Οποιαδήποτε περαιτέρω μείωση της προμήθειας ρωσικού φυσικού αερίου στην Ευρώπη θα είχε σοβαρές συνέπειες, για την Ευρώπη αλλά και για την ίδια τη Ρωσία. Ο Μπιρόλ είπε νωρίτερα αυτόν τον μήνα , πριν επιβληθούν οι κυρώσεις: «Εάν η Ρωσία σταματήσει την παροχή φυσικού αερίου στην Ευρώπη, θα μπορούσε να έχει σεισμικό αντίκτυπο στην ευρωπαϊκή ενέργεια. [Η Ρωσία] πρέπει να εξετάσει τις συνέπειες εάν σταματήσουν οι υπάρχουσες προμήθειες πετρελαίου και φυσικού αερίου στην Ευρώπη».

Πρόσθεσε: «Η αποτυχία διατήρησης [προμηθειών] θα κλονίσει τη φήμη της Ρωσίας ως αξιόπιστου εταίρου και αυτό θα ήταν μια τεκτονική αλλαγή. Η Ρωσία θα θεωρηθεί ως απειλή και αυτό θα είχε εκτεταμένες συνέπειες για τις ευρωπαϊκές οικονομίες, αλλά ακόμη περισσότερες συνέπειες για τη Ρωσία. Η Ευρώπη θα επέλεγε μια στρατηγική για να αποκλίνει από τη Ρωσία».

Τι αντίκτυπο θα έχουν οι ενέργειες της Ρωσίας στην Ουκρανία στη διπλωματία για το κλίμα;

Η Ρωσία ήταν σχεδόν αόρατη στη σύνοδο κορυφής του ΟΗΕ για το κλίμα Cop26 στη Γλασκώβη τον περασμένο Νοέμβριο, μετά από μια εκπληκτική δημόσια δέσμευση να επιτύχει τις καθαρές μηδενικές εκπομπές αερίων θερμοκηπίου έως το 2060. Όμως το Κρεμλίνο άφησε τις λεπτομέρειες του στόχου ασαφείς και έδειξε ελάχιστα σημάδια ενημέρωσης των δεσμεύσεων της Ρωσίας για τις εκπομπές για το 2030, οι οποίες είναι βασικές για τον περιορισμό της αύξησης της παγκόσμιας θερμοκρασίας στους 1,5 C.

Αυτή είναι μια κρίσιμη χρονιά για τη διπλωματία για το κλίμα, καθώς οι δεσμεύσεις από όλες τις χώρες στη Γλασκόβη εξακολουθούν να είναι ανεπαρκείς για τον στόχο του 1,5 C και η προεδρία του Ηνωμένου Βασιλείου Cop26 ελπίζει σε σημαντική πρόοδο πριν από την επόμενη συνάντηση του ΟΗΕ για το κλίμα στην Αίγυπτο τον Νοέμβριο. Η στάση της Ρωσίας για την Ουκρανία θα έχει σίγουρα αντίκτυπο σε αυτές τις συζητήσεις, καθώς οποιαδήποτε σύγκρουση θα εστιάσει την προσοχή στη μετακίνηση από τα ορυκτά καύσιμα.

Είναι επίσης αξιοσημείωτο ότι οι επιχειρήσεις πετρελαίου και φυσικού αερίου της Ρωσίας είναι από τις χειρότερες στον κόσμο για το κλίμα. Τα στοιχεία που δημοσίευσε αυτή την εβδομάδα ο ΔΟΕ δείχνουν ότι οι εκπομπές μεθανίου, ενός ισχυρού αερίου θερμοκηπίου και του κύριου συστατικού του φυσικού αερίου, είναι 70% υψηλότερες από ό,τι είχαν υποστηρίξει οι χώρες.

Η Ρωσία κάνει ελάχιστη ή καθόλου προσπάθεια να δεσμεύσει μεθάνιο από τις γεωτρήσεις πετρελαίου και φυσικού αερίου και να σταματήσει τη διαρροή των αγωγών της, επομένως υπάρχουν τεράστιες ευκαιρίες. Εάν ο Πούτιν ήταν σοβαρός για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, η Ρωσία θα μπορούσε να προσφέρει μια ανεκτίμητη υπηρεσία στον υπόλοιπο κόσμο κλείνοντας αυτές τις διαρροές – η μείωση του μεθανίου παγκοσμίως κατά ένα τρίτο έως το 2030 θα μπορούσε να μειώσει τις θερμοκρασίες κατά 0,2 C – και στις τρέχουσες τιμές του φυσικού αερίου αυτό θα μπορούσε να είναι γίνεται χωρίς καθαρό κόστος και θα μπορούσε ακόμη και να είναι κερδοφόρο.

Πηγή: Guardian