Μεταμόσχευση από ζώο σε άνθρωπο: Θα καλύψει το κενό έλλειψης οργάνων στην ΕΕ;

Μετά την πρώτη επιτυχημένη μεταμόσχευση οργάνων από ζώο σε άνθρωπο, οι ελπίδες είναι μεγάλες ότι αυτό θα μπορούσε να προσφέρει έναν τρόπο αντιμετώπισης της χρόνιας παγκόσμιας έλλειψης οργάνων. Ενώ γίνεται σιγά σιγά πραγματικότητα στις ΗΠΑ, στην ΕΕ η συζήτηση φουντώνει.

Η ζήτηση για μεταμόσχευση οργάνων ξεπερνά δραστικά την προσφορά τόσο στην ΕΕ όσο και παγκοσμίως, με αποτέλεσμα να αυξάνεται συνεχώς ο αριθμός των ασθενών στις λίστες αναμονής.

Σύμφωνα με τον Emanuele Cozzi, πρόεδρο της ευρωπαϊκής επιτροπής για τις μεταμοσχεύσεις οργάνων στο Συμβούλιο της Ευρώπης, οι ανάγκες των ασθενών υπερβαίνουν τη διαθέσιμη προσφορά όλων των τύπων οργάνων.

Ωστόσο, η πιο κρίσιμη έλλειψη αφορά στα νεφρά. Με βάση τα στοιχεία της Eurotransplant, μέχρι το τέλος του 2021 σχεδόν 10.000 ασθενείς στην Αυστρία, το Βέλγιο, την Κροατία, τη Γερμανία, την Ουγγαρία, το Λουξεμβούργο, την Ολλανδία και τη Σλοβενία περίμεναν για μεταμόσχευση νεφρού.

Ωστόσο, λιγότεροι από 3.000 νεφρά μεταμοσχεύθηκαν το 2021 στις προαναφερθείσες χώρες.

Όσον αφορά στο σύνολο της ΕΕ, ο Cozzi εκτίμησε ότι μπορεί να υπάρχουν 30-40.000 ασθενείς που περιμένουν για νεφρό.

Ενώ πολλοί ασθενείς με ανεπάρκεια οργάνων τελικού σταδίου είναι σε θέση να διατηρηθούν στη ζωή χάρη στην αιμοκάθαρση – έναν μηχανικό τρόπο υποστήριξης της ζωής-  αυτό ισχύει μόνο σε ορισμένες περιπτώσεις.

«Αλλά δεν έχουμε αιμοκάθαρση για την καρδιά. Δεν έχουμε αιμοκάθαρση για το συκώτι, δεν έχουμε αιμοκάθαρση για τους πνεύμονες», επισήμανε ο Cozzi, προσθέτοντας ότι υπάρχουν επίσης πολύ λίγα τεχνητά όργανα, όπως οι τεχνητές καρδιές.

Μεταμόσχευση από ζώο σε άνθρωπο

Στο πλαίσιο της «τεράστιας έλλειψης οργάνων και της απουσίας μηχανικών οργάνων», καθώς και της «τρομερά αργής» εξέλιξης των γενετικά τροποποιημένων οργάνων από την αναγεννητική ιατρική, η μεταμόσχευση από ζώο σε άνθρωπο, γνωστή ως ξενομεταμόσχευση, έχει προαναγγελθεί ως λύση για τη διάσωση της ζωής των ασθενών.

«Αυτή τη στιγμή στην Ιταλία έχουμε περίπου 5.000 ανθρώπους που περιμένουν για ένα νεφρό. Αν δεν έχω 5.000 ανθρώπινα νεφρά και μπορώ να προσφέρω 5.000 νεφρά χοίρων, είναι σπουδαίο», δήλωσε ο Cozzi, προσθέτοντας ότι ο απώτερος στόχος είναι να παρέχεται ένα όργανο σε όλους.

Ενώ η ιδέα μπορεί να ακούγεται σαν επιστημονική φαντασία, στις αρχές Ιανουαρίου του 2022, κυκλοφόρησε η είδηση ότι μια ομάδα Αμερικανών επιστημόνων έγραψε ιστορία με την πρώτη επιτυχή μεταμόσχευση καρδιάς από γενετικά τροποποιημένο χοίρο.

Επιπλέον, οι ΗΠΑ τρέχουν ένα πρόγραμμα που επικεντρώνεται στη μεταμόσχευση νεφρών από χοίρους σε ανθρώπους, καθώς και μια κλινική δοκιμή που βρίσκεται σε εξέλιξη με τη χρήση δέρματος χοίρου σε ασθενείς με βαριά εγκαύματα.

Τι γίνεται στην Ευρώπη

Ενώ επί του παρόντος δεν υπάρχουν κλινικές δοκιμές μεταμόσχευσης από ζώο σε άνθρωπο στην Ευρώπη, προκλινικές μελέτες, κατά τη διάρκεια των οποίων μεταμοσχεύθηκαν όργανα χοίρου σε ένα πρωτεύον θηλαστικό, έχουν δείξει «πολύ ελπιδοφόρα αποτελέσματα […] εδώ και αρκετά χρόνια», σύμφωνα με τον Cozzi.

«Υπάρχουν δεδομένα που έχουν παραχθεί σε προκλινικές μελέτες που έχουν δείξει ότι τα γενετικά τροποποιημένα όργανα χοίρου μπορούν να διατηρήσουν τη ζωή των μπαμπουίνων», δήλωσε ο Cozzi, προσθέτοντας ότι η Ευρώπη «έχει σίγουρα την τεχνογνωσία και τους ειδικούς».

Ερωτηθείς πότε μπορούμε να περιμένουμε να συμβεί κάτι παρόμοιο στην ΕΕ, ο Cozziήταν συγκρατημένα αισιόδοξος.

«Είναι δύσκολο να το πούμε με σιγουριά, αλλά μπορεί να γίνει ίσως κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια αυτού του έτους, γιατί όχι;» πρότεινε.

Δεν υπάρχει νομική βάση στην ΕΕ

Σύμφωνα με εκπρόσωπο της Επιτροπής, ως έχει, δεν υπάρχει νομικό πλαίσιο της ΕΕ για τη μεταμόσχευση οργάνων από ζώα σε ανθρώπους. Αυτό σημαίνει ότι οι νομικές λεπτομέρειες της ξενομεταμόσχευσης εμπίπτουν στα επιμέρους κράτη μέλη.

Ωστόσο, η έρευνα που περιλαμβάνει ζώα σε μελέτες επεξεργασίας γονιδιώματος απαιτείται να συμμορφώνεται με την οδηγία της ΕΕ για την προστασία των ζώων που χρησιμοποιούνται για επιστημονικούς σκοπούς.

Επίσης καλείται να είναι σύμφωνη με τις διάφορες οδηγίες και τους κανονισμούς σχετικά με την περιορισμένη χρήση, τη σκόπιμη απελευθέρωση και τη διασυνοριακή διακίνηση γενετικά τροποποιημένων οργανισμών (ΓΤΟ).

Σύμφωνα με την απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου του 2018, οι γενετικά τροποποιημένοι οργανισμοί εμπίπτουν, κατ’ αρχήν, στο πεδίο εφαρμογής της οδηγίας για τους ΓΤΟ και, ως εκ τούτου, υπόκεινται στις υποχρεώσεις που προβλέπει η εν λόγω οδηγία.

Πολλά ερωτήματα παραμένουν ανοικτά

Ενώ τα δεδομένα των ΗΠΑ είναι «πολύ ενθαρρυντικά», αντικατοπτρίζουν μόνο μερικές περιπτώσεις, όπως τόνισε ο Cozzi, ενώ υπογράμμισε ότι πρέπει να παραχθούν περισσότερα ερευνητικά δεδομένα για να απαντηθούν ορισμένα ανοικτά ερωτήματα σχετικά με την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα που πρέπει να διερευνηθούν πριν από την επέκταση των δοκιμών σε ανθρώπους.

Μόνο όταν παραχθούν τα δεδομένα, μπορεί να διευρυνθεί η εφαρμογή «σταδιακά, σε περιορισμένο αριθμό πρωτοκλασάτων κέντρων με εξειδίκευση στην ξενομεταμόσχευση».

«Μπορεί να αποδειχθεί ότι μπορούμε να σώσουμε ζωές. Και τότε, σε εκείνο το σημείο, θα έχουμε πραγματικά το πράσινο φως για να προχωρήσουμε και να κάνουμε εκατοντάδες ή χιλιάδες ασθενείς. Τώρα, είναι μια αρχή, αλλά είναι πολύ ελπιδοφόρο», δήλωσε ο Cozzi.

Ένας τρόπος με τον οποίο η ξενομεταμόσχευση θα μπορούσε να αποδειχθεί ιδιαίτερα ελκυστική επιλογή είναι η τιμή.

Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι, ακόμη και αν συνυπολογιστεί η ανάγκη ανάπτυξης των ζώων σε περιβάλλον χωρίς παθογόνα, θα εξακολουθούσε να είναι φθηνότερη από άλλες επιλογές, όπως η αιμοκάθαρση, σύμφωνα με τον Cozzi.

«Αυτό θα κοστίσει, αλλά αν λάβετε υπόψη το κόστος της αιμοκάθαρσης, αυτό θα είναι πολύ φθηνό», δήλωσε, επισημαίνοντας ότι «από ένα γουρούνι, θεωρητικά, μπορείτε να πάρετε καρδιά, νεφρά, ενδεχομένως και πνεύμονες».

Και η Πανδώρα είπε, τι υπάρχει σε αυτό το κουτί;

Ωστόσο, το εγχείρημα σε αυτό το νέο βασίλειο δυνατοτήτων έχει επίσης ανοίξει μια πληθώρα ερωτημάτων, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται και ηθικά ζητήματα.

Για παράδειγμα, η ξενομεταμόσχευση έχει προκαλέσει σημαντική αναστάτωση στις ομάδες εκστρατείας για την προστασία των ζώων, οι οποίες επισημαίνουν ότι η ΕΕ προωθεί τον στόχο της σταδιακής κατάργησης της χρησιμοποίησης ζώων στην επιστήμη.

Ως εκ τούτου, η Luisa Bastos, επικεφαλής του προγράμματος για τα ζώα στην επιστήμη στο «Eurogroup for Animals», δήλωσε στη EURACTIV ότι θα περίμενε αντ’ αυτού να δει μια «αυξανόμενη επένδυση στην πρόληψη ασθενειών, στη βελτίωση του ακόμη αναποτελεσματικού συστήματος δωρεάς οργάνων και στην προώθηση των τεχνολογιών που ήδη παρέχουν λύσεις για ορισμένες ανάγκες μεταμόσχευσης».

Για παράδειγμα, ενώ δεν υπάρχει ακόμη καμία τεχνολογία ή μέθοδος που να επιτρέπει την παραγωγή μιας ολόκληρης συνθετικά παραγόμενης καρδιάς για μεταμόσχευση, ο Bastos ανέφερε παραδείγματα όπως η βιομιμητική με τη χρήση συνθετικών υλικών, αλλά και η καλλιέργεια ιστών από τα βλαστοκύτταρα των ίδιων των ασθενών.

Τόνισε επίσης μια σειρά από απειλές για την καλή διαβίωση των ζώων που συνδέονται με τη γενετική τροποποίηση, οι επιπτώσεις της οποίας, όπως είπε, μπορεί επίσης να είναι «δύσκολο να προβλεφθούν».

Σε αυτές περιλαμβάνονται ο πόνος, η ταλαιπωρία και η αγωνία, καθώς και η ανησυχία ότι τα ζώα θα αντιμετωπίζονται όλο και περισσότερο ως «βιολογικά εργαλεία και όχι ως ευαίσθητα ζώα με εγγενή αξία».

«Τα ζώα δεν θα πρέπει να θεωρούνται και να χρησιμοποιούνται ως «ανταλλακτικά» για τους ανθρώπους», είπε, υπογραμμίζοντας μια σειρά άλλων επιλογών, όπως η δωρεά οργάνων και η εργαστηριακή καλλιέργεια τεχνητών οργάνων ή ιστών, όπως η ουροδόχος κύστη.

Απαντώντας στην κριτική αυτή, ο Cozzi επεσήμανε ότι στις ΗΠΑ, 50 εκατομμύρια χοίροι χρησιμοποιούνται για τροφή ετησίως. Ελπίζει ότι θα είναι δυνατόν «να χρησιμοποιηθούν μερικοί 100 ή μερικοί 1.000 χοίροι για να καλυφθούν οι κλινικές απαιτήσεις», υπονοώντας ότι, από ηθικής και συναισθηματικής άποψης, «οι άνθρωποι θα αποδεχθούν ότι χρησιμοποιούμε έναν χοίρο όχι μόνο ως πηγή τροφής αλλά και ως πηγή οργάνων».

Πρόσθεσε ότι τα δύο τρίτα των καρδιακών βαλβίδων που χρησιμοποιούνται για μεταμοσχεύσεις προέρχονται ήδη από χοίρους ή αγελάδες.

«Έτσι, αυτό θα ήταν μια ευρύτερη εφαρμογή κάτι που χρησιμοποιούμε έτοιμο, δηλαδή τα όργανα χοίρου για ιστούς για κλινικές ανάγκες», κατέληξε ο Cozzi.

Πηγή: Euractiv.gr