Πόρισμα-καταπέλτης του Συνηγόρου του Πολίτη για το πώς δόθηκαν οι αποζημιώσεις στην Ηλεία το 2007

Η κυβέρνηση υποστήριξε, μετά την αποπομπή του Σπήλιου Λιβανού για τα περί “εποποιίας” στην καταβολή των αποζημιώσεων στους πυρόπληκτους της Ηλείας το 2007, πως όσα είπε ο δήμαρχος Σπάρτης και εκείνη την εποχή υφυπουργός Οικονομικών είναι “ιστορικά αναληθή”. Έχουν, ωστόσο, αποκαλυφθεί πολλά εκείνη την περίοδο. Χαρακτηριστικό ήταν το πρωτοσέλιδο του “Πρώτου Θέματος” που αποκάλυπτε πως με…συνοπτικές διαδικασίες ακόμα και η απεσταλμένη δημοσιογράφος Ρομίνα Ξύδα εισέπραξε την αποζημίωση των 3.000 ευρω.

Ωστόσο, από πολλές πηγές προκύπτει πως μπορεί μεν ο Πέτρος Δούκας να κομπορρημονούσε καθ’ υπερβολή όταν μιλούσε για “τσάντες με χρήματα”, ωστόσο καθόλου αναληθές δεν είναι πως η διαδικασία fast track που είχε επιλεγεί τότε υπό το βάρος της οργής για τους δεκάδες νεκρούς από τις πυρκαγιές αποδείχθηκε διάτρητη και πως οι αποζημιώσεις μοιράστηκαν σε πολλούς που δεν είχαν τα τυπικά χαρακτηριστικά.

Με αφορμή το πρόβλημα που παρουσιάστηκε στην καταβολή αποζημιώσεων πριν μερικούς μήνες στους πυρόπληκτους της Βόρειας Εύβοιας, η “Ναυτεμπορική” επισήμανε τι είχε συμβεί στην Ηλεία:

Συγκεκριμένα,

Ήταν τέλη του μαύρου Αυγούστου του 2007. Στην κατακαμένη Ηλεία. Το αδιαχώρητο στις τράπεζες των πόλεων του νομού, όπου έσπευσαν πυρόπληκτοι για το επίδομα των 3.000 ευρώ, καθώς και τις πρώτες αποζημιώσεις για την οικοσκευή και τις ζημιές στα σπίτια, που ανέρχονταν σε 10.000 ευρώ.

Το βοήθημα το έπαιρναν με μία υπεύθυνη δήλωση. Αρκεί να προσέρχονταν με την ταυτότητα ή άλλο έντυπο ταυτοπροσωπίας. Στήθηκε με τη συνδρομή των τραπεζών και ένα online σύστημα για τη διασταύρωση -αν κάποιος έχει λάβει το τριχίλιαρο από περισσότερες από μία τράπεζες- και το «κοσκίνισμα» των στοιχείων ταυτότητας.

«Αν κανείς προσπαθήσει να κοροϊδέψει τις δημόσιες υπηρεσίες, θα υποστεί τις συνέπειες του νόμου». Λίγες ημέρες πέρασαν και επιβλήθηκαν ποινές φυλάκισης τριών και κάτι ετών χωρίς δικαίωμα αναστολής, μέχρι την εκδίκαση της έφεσης, εναντίον τριών τσιγγάνων από το τριμελές Πλημμελειοδικείο Αμαλιάδας.

Το αποτέλεσμα; Στις 3 Σεπτεμβρίου 2007 περίπου 120 άτομα προσήλθαν στις ΔΟΥ Πύργου και Αμαλιάδας για να επιστρέψουν το βοήθημα που έλαβαν, δηλώνοντας υπευθύνως ότι είναι πυροπαθείς. Τόσο οι δέκα κατηγορούμενοι σε άλλη δίκη για τον ίδιο, όμως, λόγο (απάτη σε βάρος του Δημοσίου και ψευδή βεβαίωση), όσο και όσοι επέστρεψαν την ενίσχυση υποστήριξαν ότι δεν γνώριζαν πως δεν δικαιούνταν τα χρήματα και ότι άκουσαν από την τηλεόραση για καταβολές, χωρίς όρους, και πήγαν. Αφήστε που άλλοι με το αζημίωτο συμπλήρωναν τις αιτήσεις, γιατί αυτά τα γραφειοκρατικά δεν τα κάνουν ζάφτι.

Απάτη; Τέσσερα χρόνια μετά ακόμη εκδικάζονταν υποθέσεις σε δικαστήρια της Ηλείας, ενώ σύρονταν στο εδώλιο ακόμη και όσοι επέστρεψαν άμεσα το βοήθημα. Δεν θυμάμαι να αναζητήθηκαν ευθύνες από τράπεζες – αν, π.χ., παρέλαβαν αιτήσεις με ανακριβή στοιχεία.

Το πόρισμα-κόλαφος του Συνηγόρου του Πολίτη το 2010

Όπως αναφέρεται στο πόρισμα του Συνηγόρου του Πολίτη στα άμεσα μέτρα ενίσχυσης των πληγέντων ήταν:
-Η χορήγηση οικονομικής ενίσχυσης (ύψους: 3000 ευρώ στις οικογένειες των μόνιμων κατοίκων των πυρόπληκτων περιοχών
-Η χορήγηση 10.000 ευρώ για αντικατάσταση οικοσκευής και επισκευής κατοικίας

«Η άμεση καταβολή των προβλεπόμενων οικονομικών ενισχύσεων στους πληγέντες μέσω συγκεκριμένων τραπεζών, κατά παρέκκλιση των διατάξεων περί Δημοσίου Λογιστικού και βάσει υπεύθυνης δήλωσης (με εξαίρεση την ενίσχυση αντικατάστασης οικοσκευής / ανακατασκευής οικίας), καθώς και η εντός έξι μηνών υποβολή στην αρμόδια Υπηρεσία Δημοσιονομικού Ελέγχου των απαραίτητων δικαιολογητικών.

Σύμφωνα με το ίδιο άρθρο, ως δικαιολογητικό για την πληρωμή αρκούσε σε πρώτη φάση η αίτηση και υπεύθυνη δήλωση του ν. 1599/1986».

Από την εξέταση των αναφορών που έκανε ο Συνήγορος του Πολίτη διαπιστώθηκαν τα εξής:
-H ελλιπής πληροφόρηση των ενδιαφερομένων – δυνάμει δικαιούχων εκ μέρους της διοίκησης.
-Η ασάφεια των όρων που χρησιμοποιούσε η ΚΥΑ.
-Η έλλειψη ασφαλών κριτηρίων για τη βεβαίωση της ιδιότητας του μονίμου κατοίκου, εφόσον απαιτούνταν.

Τους έδωσαν χρήματα και μετά τα ζητούσαν πίσω

Στην ειδική έκθεση του Συνηγόρου του Πολίτη αναφέρεται ότι τα προβλήματα αυτά έγιναν αισθητά, όταν μετά τον έλεγχο οι ενδιαφερόμενοι κλήθηκαν να επιστρέψουν την ενίσχυση που εισέπραξαν.

«Σύμφωνα με τους ισχυρισμούς ενδιαφερομένου, η επίσημη ενημέρωση που του παρεσχέθη από το πιστωτικό ίδρυμα και το Κέντρο Ενημέρωσης Πυρόπληκτων σε ό,τι αφορά το κριτήριο για την υπαγωγή του στους «μόνιμους κατοίκους» ήταν η χιλιομετρική απόσταση του τόπου μόνιμης κατοικίας από τη θέση της πληγείσας περιουσίας. Ότι δηλαδή εδικαιούτο την ενίσχυση, εφόσον η μόνιμη κατοικία του είναι στον ίδιο νομό και σε μέγιστη απόσταση 100 χιλιόμετρα από τον τόπο στον οποίο εκδηλώθηκε η πυρκαγιά».

Σε άλλες περιπτώσεις, όπως αναφέρει ο Συνήγορος, οι πολίτες καταγγέλλουν ότι δεν είχαν καν λάβει γνώση της προϋπόθεσης αυτής. «Ενδεικτικά, πυρόπληκτος πολίτης στην αναφορά του εξέφρασε εντόνως τη διαμαρτυρία του, διότι θεώρησε ότι υπήρξε μεταστροφή της Διοίκησης ως προς τα κριτήρια καταβολής του επιδόματος. Κατά την άποψή του, το κριτήριο της μόνιμης κατοικίας εισήχθη σε μεταγενέστερη φάση. Ως πηγή πληροφόρησής του, υπέδειξε την τηλεφωνική γραμμή εξυπηρέτησης πυρόπληκτων και το φυλλάδιο που υπογράφεται από τη Γενική Γραμματεία Ενημέρωσης – Γενική Γραμματεία Επικοινωνίας, με τίτλο «Μέτρα ανακούφισης των πληγέντων & ανασυγκρότησης των πληγεισών περιοχών από τις πυρκαγιές».

Ο Συνήγορος του Πολίτη κατά τη διερεύνηση της υπόθεσης, διαπίστωσε ότι πράγματι, στο έντυπο αυτό δεν γινόταν αναφορά στην προϋπόθεση της μόνιμης κατοικίας.

Τα δυο βασικά συμπεράσματα

Τα μέτρα που ελήφθησαν για την ενίσχυση των πληγέντων από τις πυρκαγιές θα μπορούσαν να εφαρμοστούν χωρίς προβλήματα, εφόσον η σχετική πολιτική είχε εξαρχής διευκρινιστεί επαρκώς και είχε παρασχεθεί η απαιτούμενη ακριβής ενημέρωση τόσο των ενδιάμεσων τραπεζών όσο και των πολιτών, αναφέρεται στην ειδική έκθεση όπου εντοπίζονται τα δυο βασικά προβλήματα από τη χαώδη διαδικασία που είχε επιλέξει τότε η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας και συγκεκριμένα:

-Σε ορισμένες περιπτώσεις, λόγω ανακριβούς πληροφόρησης, πολίτες έχασαν το δικαίωμα ενίσχυσης, ενώ σε άλλες, πολίτες των οποίων η περιουσία πράγματι επλήγη από τις πυρκαγιές και εισέπραξαν καλόπιστα οικονομικές ενισχύσεις, κλήθηκαν στη συνέχεια να τις επιστρέψουν, επειδή δεν ήταν μόνιμοι κάτοικοι πυρόπληκτων περιοχών ή είχαν δύο κατοικίες στην πυρόπληκτη περιοχή (κύρια και δευτερεύουσα). Επειδή στις περισσότερες περιπτώσεις, οι ενισχύσεις έχουν ήδη δαπανηθεί για να αποκατασταθούν ζημιές που σχετίζονται με την πυρκαγιά, η επιστροφή του ποσού επιφέρει στους πολίτες ιδιαίτερα δυσμενείς οικονομικές συνέπειες.

-Το πρόβλημα επιτάθηκε διότι κατά την υποβολή των αιτήσεων και την καταβολή των ενισχύσεων, οι πολίτες καλούνταν ουσιαστικά οι ίδιοι να κρίνουν το βάσιμο της αξίωσής τους, ενώ την τελική κρίση θα διατύπωνε η διοίκηση σε μεταγενέστερο στάδιο. Διαδικασία που επελέγη σε μια προσπάθεια ταχείας ανταπόκρισης στις άμεσες συνέπειες των πυρκαγιών. Ωστόσο, κάτω από τις συνθήκες αυτές, οι όροι και οι προϋποθέσεις οικονομικής ενίσχυσης έπρεπε να είναι εξ αρχής σαφείς, η σχετική πληροφόρηση να είναι πλήρης και ακριβής, και να είναι γνωστά αφενός τα δικαιολογητικά που θα απαιτούνταν στη συνέχεια εν όψει του εκ των υστέρων ελέγχου και αφετέρου οι συνέπειες και διαδικασίες αναζήτησης των αχρεωστήτως καταβληθέντων ποσών.