EastMed: Το non paper του Στέιτ Ντιπάρτμεντ έφερε αμηχανία σε Αθήνα και Λευκωσία – Βήματα πίσω και από την Κομισιόν

Το θέμα προέκυψε μετά την αποστολή ενός ανεπίσημου εγγράφου (non paper) από υπηρεσιακά στελέχη και τεχνοκράτες του Στέιτ Ντιπάρτμεντ με αποδέκτες όλα τα εμπλεκόμενα μέρη για τον αγωγό ΕastMed, δηλαδή το Ισραήλ, την Κύπρο, την Ελλάδα, αλλά και την Ευρωπαϊκή Ενωση και την Αίγυπτο. Όπως όλα δείχνουν ο παράγοντας που θα καθορίσει την απόφαση για υλοποίηση του πολύπλοκου έργου είναι οι τεχνοοικονομικές μελέτες που βρίσκονται σε εξέλιξη και θα καταδείξουν κατά πόσο είναι τεχνικά εφικτή και οικονομικά βιώσιμη η κατασκευή του.

Με το non paper η Ουάσιγκτον ουσιαστικά προτείνει την εγκατάλειψη του σχεδιασμού για την υλοποίηση του αγωγού EastMed, ο οποίος έτσι κι αλλιώς βρίσκεται υπό μελέτη.

Και βέβαια η αμερικανική πλευρά αναπτύσσει μία επιχειρηματολογία εξηγώντας γιατί το έργο δεν πρέπει να γίνει. Ενας από τους λόγους που προτάσσουν οι ΗΠΑ είναι πως το έργο του αγωγού είναι ασύμφορο οικονομικά. Πρόκειται για ένα επιχείρημα που δεν ακούγεται για πρώτη φορά. Ομως προκαλεί ερωτηματικά γιατί διατυπώνεται από τις ΗΠΑ, αφού αν τελικώς αποφασιστεί η κατασκευή του αγωγού, το κόστος και το οικονομικό κομμάτι δει τις αφορά καθόλου.

• Ο βασικός προβληματισμός όμως της Αθήνας είναι ότι με το non paper (το οποίο έφερε στη δημοσιότητα ο διπλωματικός συντάκτης Σωτήρης Σιδέρης στην ιστοσελίδα Ωμέγα press), η Ουάσιγκτον είναι πρόδηλο ότι κλείνει το μάτι στην Τουρκία.

Και αυτό διότι προκρίνει την εγκατάλειψη του σχεδίου και εξαιτίας των εντάσεων που προκαλεί στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, όπως υποστηρίζεται στο έγγραφο. Πρόκειται για αναφορά που φαίνεται να κλείνει το μάτι στην Αγκυρα και τις δικές της αντιδράσεις. Επιπλέον, οι Αμερικανοί επικαλούνται και περιβαλλοντικούς λόγους για την εγκατάλειψη του αγωγού.

Σημειώνεται ότι προ δύο ετών υπεγράφη στην Αθήνα η συμφωνία για την κατασκευή του αγωγού EastMed από τους ηγέτες της Ελλάδας, της Κύπρου και του Ισραήλ, ενώ έχει ενταχθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και στα έργα Κοινού Ενδιαφέροντος της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

• Απαντώντας για το αν το έργο του αγωγού βαίνει προς εγκατάλειψη ο πρόεδρος της Κύπρου Νίκος Αναστασιάδης έσπευσε να διευκρινίσει (στο «Βήμα της Κυριακής») πως τίποτε ακόμη δεν έχει οριστικοποιηθεί, αφού «το σχέδιο για τον αγωγό EastMed αποτελεί μία επιλογή η οποία βρίσκεται ακόμη στο στάδιο της μελέτης». Πρόσθεσε δε δίνοντας και μία απάντηση στους ισχυρισμούς των Αμερικανών ότι ο αγωγός αποτελεί εστία εντάσεων πως «η υλοποίηση του πράγματι πολύπλοκου αυτού προγράμματος εξαρτάται κυρίως από την οικονομική του βιωσιμότητα, γεγονός που μένει να τεκμηριωθεί μετά τη μελέτη των τελικών πορισμάτων».

Πάντως ο κύπριος πρόεδρος κατέστησε σαφές πως άλλες μελέτες – για παράδειγμα η δημιουργία ενός κόμβου φυσικού αερίου στην Αίγυπτο – δεν πλήττει τα συμφέροντα των εμπλεκόμενων μερών και τέτοιες προοπτικές ήδη μελετώνται.

Επιφυλάξεις από Κομισιόν

Εν τω μεταξύ σύμφωνα με κοινοτική πηγή που επικαλείται το EURACTIV Ελλάδος η εκτίμηση είναι ότι “ο αγωγός φυσικού αερίου EastMed είναι ένα «περίπλοκο» έργο το οποίο θα πρέπει να λάβει επίσης υπόψη του τη νέα στρατηγική της ΕΕ για την απαλλαγή από τον άνθρακα και τη μελλοντική ζήτηση φυσικού αερίου”.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υποτίθεται ότι θα είχε δημοσιεύσει μέχρι το τέλος του 2021 μια μελέτη που θα διερευνούσε την εμπορική και οικονομική σκοπιμότητα του έργου.

Ωστόσο, αυτό δεν έγινε. Επίσημα, πηγές της Κομισιόν αποδίδουν την καθυστέρηση στην πανδημία. Ανεπίσημα, πηγές κάνουν λόγο για μια περίπλοκη κατάσταση.

Συγκεκριμένα, αξιωματούχος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής δήλωσε στη EURACTIV ότι ο EastMed είναι ένα «πολύπλοκο έργο» και ότι για να μπορέσει να προσδιοριστεί η εμπορική του βιωσιμότητα, η αξιολόγηση πρέπει να αντικατοπτρίζει τους στόχους της ΕΕ ως προς την απαλλαγή από τον άνθρακα και τη μελλοντική ζήτηση φυσικού αερίου.

«Η ανάλυση της Επιτροπής από την αξιολόγηση των επιπτώσεων του κλιματικού στόχου δείχνει ότι η αμείωτη χρήση του φυσικού αερίου δεν είναι συμβατή με τον μακροπρόθεσμο στόχο της απαλλαγής από τον άνθρακα», δήλωσε ο αξιωματούχος.

Πρόσθεσε μάλιστα ότι η μετάβαση προς την κλιματική ουδετερότητα θα βασιστεί σε ένα ευρύ φάσμα ενεργειακών πηγών και τεχνολογικών λύσεων, καθώς και στην εξυπνότερη χρήση των υφιστάμενων φυσικών πόρων.

Ο αξιωματούχος της ΕΕ εξήγησε, επίσης, ότι παρόλο που οι Βρυξέλλες βλέπουν σήμερα το ρόλο του φυσικού αερίου ως μεταβατικό καύσιμο, η κύρια εστίαση της χρηματοδότησης της ΕΕ θα είναι προς τις επενδύσεις σε εκείνες τις ενεργειακές λύσεις οι οποίες θα εγγυώνται την προστασία του κλίματος όπως τα απαλλαγμένα από τις εκπομπές άνθρακα αέρια σαν το υδρογόνο.

«Τα αέρια με χαμηλές εκπομπές άνθρακα, όπως το υδρογόνο, το βιοαέριο και το συνθετικό αέριο, θα πρέπει να αντικαταστήσουν σταδιακά το φυσικό αέριο. Αυτό που θα είναι το κλειδί είναι ότι οι υποδομές που διαθέτουμε ή αυτές στις οποίες επενδύουμε να είναι έτοιμες να υποστηρίξουν αυτούς τα νέα ενεργειακά φορτία», δήλωσε ο αξιωματούχος.

Άλλη πηγή, που παρακολουθεί στενά το εν λόγω θέμα, δήλωσε ότι το μείγμα φυσικού αερίου της ΕΕ θα αλλάξει σημαντικά στο πλαίσιο του στόχου της κλιματικής ουδετερότητας για το 2050.

«Η κατανάλωση φυσικού αερίου θα μειωθεί κατά 66-71% και η ζήτηση για ανανεώσιμα και χαμηλών εκπομπών άνθρακα αέρια, ιδίως βιοαέριο, υδρογόνο και συνθετικό αέριο, θα αυξηθεί περίπου στο διπλάσιο της ζήτησης για φυσικό αέριο», δήλωσε συγκεκριμένα η πηγή.

«Ως εκ τούτου, η εμπορική βιωσιμότητα του Eastmed θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό, μεταξύ άλλων παραγόντων, από το πόσο φυσικό αέριο θα υπάρχει τελικά στην περιοχή που θα μπορεί να μεταφερθεί στην Ελλάδα και την Ιταλία και ποια θα είναι η ζήτηση για εισαγωγές», κατέληξε η πηγή.