Σπύρος Σφέτας: “Έφυγε” ο “φιλόσοφος” του Μακεδονικού- Ο αποχαιρετισμός του Κοτζιά στον σπουδαίο πανεπιστημιακό και Βαλκανιολόγο

Στην μνήμη ενός σπουδαίου ανθρώπου και επιστήμονα, γράφει ο πρώην υπουργός Εξωτερικών Νίκος Κοτζιάς, με αφορμή την απώλεια του σπουδαίου πανεπιστημιακού Σπύρου Σφέτα, του καλύτερου, ίσως, γνώστη του μακεδονικού θέματος που εργάστηκε άοκνα για την κατανόηση όσων συμβαίνουν στα Βαλκάνια και είχε ρόλο στην τεκμηρίωση της Συμφωνίας των Πρεσπών.

Αντιμετώπιζε σοβαρά προβλήματα υγείας από τις αρχές Σεπτεμβρίου. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με πληροφορίες, έπασχε από καρκίνο νωτιαίου μυελού.  

Ο Σπύρος Σφέτας ήταν υπέρμαχος της Συμφωνίας των Πρεσπών ενώ εργάστηκε για την αλλαγή των σχολικών εγχειριδίων στη Βόρεια Μακεδονία. Ακόμα, συνεργάστηκε μεταξύ άλλων με τον πρώην υπουργό Εξωτερικών Νίκο Κοτζιά και ως πρόεδρος της Επιτροπής για τα σχολικά εγχειρίδια, κατάφερε να αποδεχτούν οι γείτονες, επισήμως, στο εκπαιδευτικό τους σύστημα πως η αρχαία Μακεδονία είναι μόνο ελληνική.

Μάλιστα, ένα από τα πιο σοβαρά ζητήματα μαζί με το ονοματολογικό ήταν η διαστρέβλωση στην ιστορική καταγραφή της αρχαίας Μακεδονίας, ένα ζήτημα στο οποίο έδωσε τέλος η Μεικτή Διεπιστημονική Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων στην οποία συμμετείχε.

Το “αντίο” Κοτζιά

Έφυγε ο άνθρωπος με την ευρύτερη γνώση για τα Βαλκάνια και σήμερα τον αποχαιρετούμε. Ο Σπύρος Σφέτας ο σπουδαιότερος βαλκανιολόγος της Ελλάδας τα τελευταία 50 χρόνια. Ο πιο αναγνωρισμένος επιστήμονας σε όλη την βαλκανική. Έφυγε. Μετά από μια σκληρή μάχη με τον καρκίνο, μας άφησε για το μεγάλο και οριστικό ταξίδι της ζωής.

Ο Σπύρος ο Σφέτας, υπήρξε βαθιά δημοκράτης και πιστός της επιστημονικής αλήθειας. Πολυγραφότατος έχει γράψει συγκλονιστικά βιβλία για την ιστορία των Βαλκανίων, το Ονοματολογικό (είχα την τιμή να προλογίσω ένα από αυτά), την βουλγάρικη και γερμανική κατοχή στην Μακεδονία και την Θράκη. Ελκυστικός ομιλητής γεμάτος ζωντάνια και πατριωτικά αισθήματα.

Τον Σπύρο τον γνώρισα μαζί με μια σπουδαία ομάδα συναδέλφων καθηγητών της Θεσσαλονίκης, με τον Ν. Μέρτζο και μεταπτυχιακούς φοιτητές καθώς και υποψήφιους διδάκτορες που ειδικευόντουσαν στα Βαλκάνια και είχαν βαθιά γνώση του Μακεδονικού. Ο ίδιος μίλαγε Αγγλικά, Γαλλικά, Γερμανικά, Ρωσικά και όλες τις γλώσσες της βαλκανικής χερσονήσου. Η βοήθεια και η σκέψη του ήταν πλούτος για μένα που λίγο μετά την γνωριμία μας ξεκίνησα την προετοιμασία για την διαπραγμάτευση του Ονοματολογικού. Πηγαίνοντας με το αυτοκίνητο προς τα Σκόπια, πάντα σταματούσα στη Θεσσαλονίκη για να δω αυτή την παρέα των πανεπιστημιακών που την εμπιστεύτηκα και με εμπιστευόντουσαν. Ποτέ δεν τους έκρυψα κάποια πτυχή της διαπραγμάτευσης, ποτέ δεν εξέθεσαν τα όσα μάθαιναν. Τους τα έλεγα όλα, με εμπιστοσύνη και πάντα με ευθύτητα μου έλεγαν τις απόψεις τους. Κάθε κουβέντα μαζί τους ήταν βοήθεια και κέρδος. Είχα διαβάσει όλα τα βιβλία και τα άρθρα των συναδέλφων μου, και με μεγάλη προσήλωση τα ιστορικά βιβλία του Σπύρου. Και εκείνοι με τη σειρά τους με βοήθησαν με τους προβληματισμούς τους στον εμπλουτισμό του βιβλίου μου «Η Λογική της Λύσης». Μάλιστα, ο Σπύρος ήταν ο πρώτος που συμφώνησε να το παρουσιάσουμε σε λίγο καιρό μαζί με δέκα άλλους συναδέλφους.

Ο Σπύρος γνωρίζοντας άπταιστα τη Σλαβομακεδονική μπορούσε να διαβάζει τα αυθεντικά κείμενα του εκπαιδευτικού συστήματος της βόρειας γείτονας. Για αυτό ήταν μεγάλη η χαρά μου, όταν η ομάδα των επιστημόνων της Θεσσαλονίκης δέχτηκε να κάνει τις διαπραγματεύσεις για τα σχολικά εγχειρίδια όπως προέβλεπε η Συμφωνία των Πρεσπών. Ο ίδιος δέχτηκε να είναι επικεφαλής. Η εργασία του ήταν παραπάνω από αποτελεσματική. Οι φίλοι βορειομακεδόνες δέχτηκαν τις ουσιαστικές αλλαγές που έπρεπε να γίνουν στα σχολικά τους βιβλία, κύρια σε εκείνα της Ιστορίας και της Γεωγραφίας. Αποδέχτηκαν στην πράξη και για το σχολικό εκπαιδευτικό τους σύστημα το άρθρο 7 της Συμφωνίας των Πρεσπών, σύμφωνα με το οποίο η αρχαία ελληνική ιστορία είναι στην κυριολεξία Ελληνική και μόνο.

Αυτό το προϊόν της κοπιώδους εργασίας του Σπύρου και των άλλων συνάδελφων, η ΝΔ το παράτησε. Ακόμα χειρότερα, απομάκρυνε από την επιτροπή για τα σχολικά εγχειρίδια τον σπουδαίο επιστήμονα Σπύρο, τον μέγιστο των Βαλκανιολόγων, ήταν άριστος και ενοχλούσε τους απαίδευτους στην Αθήνα. Τον έδιωξε μόνο και μόνο γιατί εργάστηκε για την υλοποίηση της Συμφωνίας των Πρεσπών, αν και ο ίδιος ουδέποτε αναμίχθηκε στην πολιτική και στα κομματικά. Θα μείνει για πάντα μια ντροπιαστική πράξη του Ν. Δένδια. Δίπλα στην άλλη ντροπιαστική, την ντε φάκτο δίωξη όλων των διπλωματών που συμμετείχαν στην προετοιμασία και υλοποίηση της Συμφωνίας. Αλλά έβρισκε και τα έκανε.

Ο Σπύρος Σφέτας ήταν ένας υπέροχος δάσκαλος. Αγαπημένος των φοιτητριών και φοιτητών. Ένας σπουδαίος άνθρωπος. Ο μέγιστος των σύγχρονων Βαλκανιολόγων. Ο γνώστης κάθε πτυχής της ιστορίας της περιοχής, αλλά και της νοοτροπίας των κατοίκων της. Ο δάσκαλος που μεγάλωσε γενιές επιστημόνων στην βαλκανιολογία και την ιστορία. Στην μνήμη μας θα παραμένει αθάνατος. Θα τον σκέφτομαι πάντα με συγκίνηση και σεβασμό. Και δεν θα ξεχάσουμε ποτέ τις πράξεις ντροπής, τους διωγμούς της παρούσας κυβέρνησης και την ανοχή των άλλων.

Ποιος ήταν ο Σπύρος Σφέτας

Ο Σπυρίδων Σφέτας γεννήθηκε στο χωριό Κοιλάδα Λαρίσης το 1960. Το 1978 αποφοίτησε από το Α΄ Λύκειο Αρρένων Λαρίσης και εισήχθηκε στη Φιλοσοφική Σχολή του ΑΠΘ. Το 1983 αποφοίτησε από το Ιστορικό Τμήμα της Σχολής. Με υποτροφία αρχικά του Ι.Κ.Υ. και αργότερα του γερμανικού κράτους πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές στην ιστορία της Ανατολικής και της Νοτιοανατολικής Ευρώπης και στη Σλαβολογία στο Πανεπιστήμιο του Μονάχου (1985-1991). Το 1991 ανακηρύχθηκε διδάκτωρ του Πανεπιστημίου του Μονάχου με διατριβή σχετικά με το Μακεδονικό. Επέστρεψε στην Ελλάδα και εκπλήρωσε τη στρατιωτική του θητεία ως διερμηνέας της γερμανικής και βουλγαρικής στο Δεύτερο και Έβδομο Γραφείο του Τρίτου Σώματος Στρατού. Το 1993 διορίστηκε επιστημονικός συνεργάτης στο Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου (ΙΜΧΑ). Το 1999 εκλέχτηκε Λέκτορας Νεώτερης και Σύγχρονης Βαλκανικής Ιστορίας στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ, το 2004 εξελίχθηκε στη θέση του Επίκουρου Καθηγητή και το 2009 στη θέση του Αναπληρωτή Καθηγητή. Έχει γράψει πολλές μελέτες και άρθρα για την Ιστορία των Βαλκανίων, αλλά και για τις τρέχουσες εξελίξεις, έχει συμμετάσχει σε πολλά συνέδρια στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.