Παυλόπουλος: Η έκδοση της «Σάλπιγγος Ελληνικής» στην Καλαμάτα, το 1821 και η απαρχή της Ελευθερίας του Τύπου στο πρώτο ελληνικό τυπογραφείο

Μιλώντας στην Καλαμάτα, κατά την παρουσίαση του τόμου «Σάλπιγξ Ελληνική», από τις εκδόσεις της τοπικής εφημερίδας «Ελευθερία», ο τέως Πρόεδρος της Δημοκρατίας και Επίτιμος Καθηγητής της Νομικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Προκόπιος Παυλόπουλος επισήμανε, μεταξύ άλλων τη σημασία της έκδοσης της πρώτης ελληνικής εφημερίδας στην ελεύθερη Καλαμάτα το 1821.

Συγκεκριμένα, ο κ. Παυλόπουλος είπε:

«Την 1^η Αυγούστου 1821 κυκλοφόρησε, στην ελεύθερη Καλαμάτα, η πρώτη έντυπη εφημερίδα της Εθνεγερσίας του 1821, κατ’ ουσίαν επίσημου οργάνου της Επανάστασης, η «Σάλπιγξ Ελληνική», από το εκεί εγκατεστημένο πρώτο «Εθνικόν Τυπογραφείον» των Αγωνιζόμενων Ελλήνων.

Α. Αυτό το πρώτο «Εθνικόν Τυπογραφείον» δημιουργήθηκε από την Δημήτριο Υψηλάντη, που ήλθε στην Ελλάδα από την Τεργέστη ως «Πληρεξούσιος του Εθνικού Εκπροσώπου», ήτοι του αδελφού του Αλέξανδρου Υψηλάντη.  Ειδικότερα, με χρήματα προερχόμενα από την οικογενειακή τους περιουσία, ο Δημήτριος Υψηλάντης αγόρασε ένα στοιχειώδες τυπογραφικό «συγκρότημα» στην Τεργέστη, ύστερα από μεσολάβηση της Επιτροπής για την διενέργεια εράνων υπέρ του Αγώνα, με στόχο την μεταφορά του στην Ελλάδα προς έκδοση μιας εφημερίδας μικρού σχήματος και άλλων υπηρεσιακών εντύπων.  Κάπως έτσι είναι δυνατό και πρέπει να δούμε την έκδοση της «Σάλπιγγος Ελληνικής», ως εξαιρετικά πρώϊμο δείγμα της προσήλωσης των Αγωνιζόμενων Ελλήνων στην Ελευθερία, μέσω της ειδικότερης έκφανσης της Ελευθερίας της Έκφρασης, κατ’ εξοχήν δια του Τύπου. Κατόπιν των ανωτέρω, κάθε άλλο παρά τυχαίο μπορεί να θεωρηθεί το γεγονός ότι το δικαίωμα της Ελευθερίας της Έκφρασης -κυρίως δια του Τύπου- κατοχυρώθηκε στα πρώτα κιόλας Συντάγματα της Ελλάδας, πριν καν ιδρυθεί το Νεότερο Ελληνικό Κράτος, το 1830, με το Πρωτόκολλο του Λονδίνου.  Για του λόγου το ασφαλές παρατίθενται στην συνέχεια:

1. Το άρθρο η’  του «Νόμου της Επιδαύρου», ήτοι του «Προσωρινού Πολιτεύματος της Ελλάδος κατά την «εν Άστρει Β΄ Εθνικήν Συνέλευσιν», του 1823: «ή. Οι Έλληνες έχουσι ο δικαίωμα να κοινοποιώσιν άλλως τε και δια των τύπων τας δοξασίας των, αλλά με τους ακολούθους τρεις όρους΄ ά. Να μη γίνεται λόγος κατά της Χριστιανικής Θρησκείας. β΄. Να μην αντιβαίνωσιν εις τας κοινώς αποδεδεγμένας αρχάς της ηθικής. γ΄. Να αποφεύγωσι πάσαν προσωπικήν ύβριν». 

2. Και το άρθρο 26 του «Πολιτικού Συντάγματος της Ελλάδος», το οποίο θεσπίσθηκε το 1827, «κατά την εν Τροιζήνι Γ΄ Εθνικήν Συνέλευσιν»: «26. Οι Έλληνες έχουσι το δικαίωμα, χωρίς προεξέτασιν, να γράφωσι και να δημοσιεύωσιν ελευθέρως δια του τύπου ή αλλέως τους στοχασμούς και τας γνώμας των, φυλάττοντες τους ακολούθους όρους΄ α΄. Να μην αντιβαίνωσιν εις τας αρχάς της Χριστιανικής θρησκείας. β΄. να μην αντιβαίνωσιν εις την σεμνότητα. γ΄. Ν’ αποφεύγωσι πάσαν προσωπικήν ύβριν και συκοφαντίαν». 

Β. Μεταξύ άλλων, η «Σάλπιγξ η Ελληνική» υπήρξε το μόνο, ουσιαστικώς, μέσο, στο οποίο δημοσιεύθηκαν και οι Επαναστατικές «Προκηρύξεις» της «Μεσσηνιακής Γερουσίας», ιδίως δε η «Προειδοποίησις εις τας Ευρωπαϊκάς Αυλάς» και η «Προκήρυξις προς τους Αμερικανούς».

1. Το πλήρες κείμενο της«Προειδοποιήσεως εις τας Ευρωπαϊκάς Αυλάς» έχει ως εξής: «Ο ανυπόφορος ζυγός της οθωμανικής τυραννίας εις το διάστημα ενός και απέκεινα αιώνος, κατήντησεν εις μίαν ακμήν, ώστε να μην μείνη άλλο εις τους δυστυχείς πελοποννησίους γραικούς, ει μη μόνον πνοή και αυτή δια να ωθή κυρίως τους εγκαρδίους των αναστεναγμούς. εις τοιαύτην όντες κατάστασιν στερημένοι από όλα τα δίκαιά μας, με μίαν γνώμην ομοφώνως απεφασίσαμεν να λάβωμεν τα άρματα, και να ορμήσωμεν κατά των τυράννων. πάσα προς αλλήλους μας φατρία και διχόνοια, ως καρποί της τυραννίας απερρίθφησαν εις τον βυθόν της λήθης, και άπαντες πνέομεν πνοήν ελευθερίας. αι χείρες ημών αι δεδεμέναι μέχρι του νυν από τας σιδηράς αλύσσους της βαρβαρικής τυραννίας, ελύθησαν ήδη, και υψώθηκαν μεγαλοψύχως και έλαβον τα όπλα προς μηδενισμόν της βδελυράς τυραννίας. οι πόδες ημών οι περιπατούντες εν νυκτί και ημέρα εις τας εναγκαρεύσεις τας ασπλάγχνους τρέχουν εις απόκτησιν των δικαιωμάτων μας. η κεφαλή μας η κλίνουσα τον αυχένα υπό τον ζυγόν τον απετίναξε και άλλο δεν φρονεί, ει μη την ελευθερίαν. η γλώσσα μας η αδυνατούσα εις το να προφέρη λόγον, εκτός των ανωφελών παρακλήσεων, προς εξιλέωσιν του βαρβάρου τυράνου, τώρα μεγαλοφώνως φωνάζει και κάμνει να αντηχή ο αήρ το γλυκύτατον όνομα της ελευθερίας. εν ενί λόγω απεφασίσαμεν, ή να ελευθερωθώμεν, ή να αποθάνωμεν. τούτου ένεκεν προσκαλούμεν επιπόνως την συνδρομήν και βοήθειαν όλων των εξευγενισμένων Ευρωπαϊκών γενών, ώστε να δυνηθώμεν να φθάσωμεν ταχύτερον εις τον ιερόν και δίκαιον σκοπόν μας και να λάβωμεν τα δίκαιά μας. να αναστήσωμεν το τεταλαιπωρημένον ελληνικόν γένος μας. δικαίω τω λόγω η μήτηρ μας Ελλάς, εκ της οποίας και υμείς εφωτίσθητε, απαιτεί ως εν τάχει την φιλάνθρωπον συνδρομήν σας, και ευέλπιδες, ότι θέλει αξιωθώμεν, και ημείς θέλομεν σας ομολογή άκραν υποχρέωσιν, και εν καιρώ θέλομεν δείξη πραγματικώς την υπέρ της συνδρομής σας ευγνωμοσύνην μας»

2. Το πλήρες κείμενο της «Προκηρύξεως προς τους Αμερικανούς» έχει ως εξής: «Αποφασίζοντες να ζήσωμεν ή να αποθάνωμεν δια την ελευθερίαν, συρόμεθα προς εσάς από δικαίαν συμπάθειαν, διότι εις τον τόπον σας εδιάλεξε να κατοική η ελευθερία, από μόνους εσάς λατρευομένη, καθώς ελατρεύετο από τους πατέρας μας. Όθεν επικαλούμενοι το όνομα της επικαλούμεθα εν ταυτώ το ιδικόν σας πεποιθότες, ότι μιμούμενοι εσάς θέλομεν μιμηθή τους προγόνους μας και δειχθή άξιοι εκείνων, αν φθάσωμεν να σας ομοιάσωμεν.  Αι αρεταί σας, ώ Αμερικανοί! Μας προσεγγίζουν εις εσάς, μ’ όλον ότι μας χωρίζουν ευρύταται θάλασσαι. Ημείς σας νομίζομεν πλησιεστέρους παρά τα γειτονεύοντα με ημάς έθνη και σας έχομεν φίλους και συμπολίτας και αδελφούς, διότι είσθε δίκαιοι φιλάνθρωποι και γενναίοι. Δίκαιοι, ότι και ελεύθεροι, φιλάνθρωποι και γενναίοι, ότι πολιτεύεσθε κατά το ευαγγέλιον. Η ελευθερία σας δεν επιστηρίζεται εις άλλων εθνών δουλείαν, ούτε η ευδαιμονία σας εις ξένας συμφοράς και ταλαιπωρίας, άλλ’ εξ εναντίας, ελευθέρως και ευτυχώς ζώντες, επιθυμείτε να μετέχωσιν όλοι οι άνθρωποι από τα αυτά αγαθά, και ν’ απολαύωσιν όσα δικαιώματα η φύσις εις όλους εξ‘ ίσου εμοίρασεν. Εσείς πρώτοι εκηρύξατε τα δικαιώματα ταύτα και πάλιν πρώτοι εσείς τα εσεβάσθητε, αποδίδοντες εις τους αποκτηνομένους Αφρικανούς ανθρώπινον αξίωμα. Κατά το παράδειγμα σας κατέλυσεν η Ευρώπη την σκληράν εκείνην και απάνθρωπον σωματεμπορίαν και από εσάς ακόμη διδάσκεται δικαιοσύνην και μανθάνει να καθαιρή ατόπους ή θανατηφόρους συνηθείας. Η δόξα αύτη, ώ Αμερικανοί! εις μόνους εσάς ανήκει, και σας ανυψώνει υπεράνω όλων των φημισμένων δια της ευνομίας και ελευθερίας εθνών. Υμέτερον είναι, ώ άνδρες! να επιθέσετε τον κολοφώνα εις την δόξαν σας, βοηθούντες μας να καθαρίσωμεν την Ελλάδα από τους μολύνοντας αυτήν εκ τετρακοσίων ετών βαρβάρους. Άξιον υμών αναντιρρήτως είναι να πληρώσετε των πεπολιτισμένων λαών το χρέος, να διώξετε την αμάθειαν και τυραννίαν από την πατρίδα των τεχνών και της ελευθερίας. Δεν θέλετε μιμηθή βέβαια την αξιοκατάκριτον αδιαφορίαν ή μάλλον πολυχρόνιον αχαριστίαν τινών Ευρωπαίων. Όχι, ο λαός του Γουλιέλμου Πέννου, του Βασίγχθωνος και του Φραγκλίνου δεν θέλει  αρνηθή βοήθειαν εις τους απογόνους του Φωκίωνος, του Θρασυβούλου, του Αράτου, του Φιλοποίμενος. Εσείς εδείξατε ήδη προς αυτούς τιμήν και εμπιστοσύνην πέμποντες τα τέκνα σας εις τα σχολειά των. Ηξεύρετε με οποίαν αγαλλίασιν τα υπεδέχθησαν εις την σταθεράν προς αυτά εύνοιαν εκείνων και περιποίησιν. Άλλ’ αν ούτως έπραξαν δεδουλωμένοι, με πόσην φιλίαν και ζήλον θέλουν φέρεσθαι προς εσάς, όταν δια της συνεργείας σας συντρίψωσι τας αλύσεις των; Η Ελλάς, τότε θέλει σας δίδει κέρδη, τα οποία μάτην ηθέλατε προσμένει από τυφλούς και αγρίους δεσπότας. Οι δεσμοί της αδελφότητος και της ευγνωμοσύνης θέλουν ενώνει δια παντός τους Έλληνας και τους Αμερικανούς. Τα συμφέροντα ημών είναι τοιαύτα ώστε να δυναμώνουν πάντοτε την προς αλλήλους συμμαχίαν, θεμελιωμένην εις την ελευθερίαν και την αρετήν».»