Ρεπορτάζ Guardian για την κλειστή δομή στη Σάμο – Σύγχρονη δομή ή σύγχρονο στρατόπεδο συγκέντρωσης;

Διαθέτει οκτώ εστιατόρια, επτά γήπεδα μπάσκετ, τρεις παιδικές χαρές, ένα γήπεδο ποδοσφαίρου, ειδικές αίθουσες για ευάλωτα άτομα και υποτίθεται ότι είναι φιλικό προς το περιβάλλον. Ο λόγος για το νέο κλειστό στρατόπεδο προσφύγων και μεταναστών στη Σάμο με χωρητικότητα 3.000 ανθρώπων. Περιβάλλεται από περίφραξη στρατιωτικού τύπου, υπό την επίβλεψη της αστυνομίας και βρίσκεται σε μια απομακρυσμένη κοιλάδα και έχει παρομοιαστεί από τους κριτικούς με φυλακή ή δυστοπικό εφιάλτη. Το μήνυμά του είναι σαφές: εάν οι αιτούντες άσυλο που κατευθύνονται προς την Ευρώπη φτάσουν στη χώρα, θα ελέγχονται αυστηρά.

«Ίσως τα συρματοπλέγματα να είναι καινούρια και λαμπερά, αλλά αυτό δεν μπορεί να θεωρηθεί ως βελτίωση», δήλωσε ο Πάτρικ Γουίλαντ, από τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα.

Ο γγ Υποδοχής Προσφύγων Μάνος Λογοθέτης, έχει διαφορετική άποψη:

«Για πρώτη φορά στην ιστορία της μετανάστευσης, ένας δικαιούχος θα μπορεί να καθίσει σε ένα εστιατόριο που είναι κλιματιζόμενο και ασφαλές», είπε, αναφέροντας τις «αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης» που είχε η νέα εγκατάσταση, η οποία κόστισε 38 εκατομμύρια ευρώ. Και προσθέτει: “Αυτή είναι μια μεγάλη αλλαγή από τις μεγάλες γραμμές τροφίμων και τη λάσπη και τη βρωμιά που είχαμε πριν, αλλά ναι θα είναι επίσης πιο ρυθμισμένη, πιο ελεγχόμενη.”

Η εγκατάσταση που χρηματοδοτείται από την ΕΕ-ένα από τα πέντε κέντρα υποδοχής και ταυτοποίησης πολλαπλών χρήσεων που πρόκειται να ανοίξουν στα νησιά του Αιγαίου στην πρώτη γραμμή της Ελλάδας-εγκαινιάστηκε επίσημα το Σάββατο.

Για την Αθήνα και τις Βρυξέλλες, και οι δύο επιθυμούν να τερματίσουν μια εποχή υπεράριθμων στρατοπέδων που συνδέονται με την κακοτυχία και την υποβάθμιση στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ, η εκτεταμένη δομή προορίζεται να σηματοδοτήσει ένα ρήγμα με τις επαίσχυντες εικόνες που έχουν προκύψει από την Ελλάδα μετά την έκρηξη της προσφυγικής κρίσης.

Έξι χρόνια αφότου ένα εκατομμύριο Σύριοι που εγκατέλειψαν τον εμφύλιο πόλεμο διέσχισαν τη χώρα καθ ‘οδόν προς την Ευρώπη, το στρατόπεδο της Σάμου παρουσιάζεται ως μια βιτρίνα βελτιωμένων μεταναστευτικών πολιτικών, «ταχύτερων και δικαιότερων» διαδικασιών ασύλου και το τέλος των ad-hoc λύσεων σε μία από τις τις μεγαλύτερες προκλήσεις της ηπείρου. Η ΕΕ έχει διαθέσει συνολικά 250 εκατομμύρια ευρώ για παρόμοια κέντρα υποδοχής που θα κατασκευαστούν στην Κω, τη Λέρο, τη Λέσβο και τη Χίο.

Ένα νέο στρατόπεδο στη Λέσβο-το νησί που έχει δεχθεί περισσότερους πρόσφυγες από οποιοδήποτε άλλο μέχρι σήμερα και κάποτε φιλοξενούσε την περιβόητη εγκατάσταση Μόρια πριν από την καταστροφή του από πυρκαγιά πέρυσι-αναμένεται να λειτουργήσει μέχρι τα μέσα του 2022.

• «Δημιουργήσαμε ένα σύγχρονο και ασφαλές νέο κλειστό, ελεγχόμενο κέντρο πρόσβασης … που θα επιστρέψει την χαμένη αξιοπρέπεια σε άτομα που αναζητούν διεθνή προστασία, αλλά και τις απαραίτητες συνθήκες διασφάλισης και περιορισμού για τους παράνομους μετανάστες που πρόκειται να ελεγχθούν», είπε στην τελετή έναρξης ο υπουργός Μετανάστευσης Νότης Μηταράκης.

Τι λένε οι επικριτές

Αλλά οι επικριτές έχουν παρομοιάσει τα κέντρα υποδοχής με φυλακές. 

Για τις ΜΚΟ που τους εναντιώθηκαν, τα νέα στρατόπεδα συμβολίζουν όχι μόνο τη σκληρή στάση της Ελλάδας απέναντι στη μετανάστευση – την Πέμπτη η Αθήνα ανακοίνωσε ότι θα ξεκινήσει μια διεθνή εκστρατεία κοινωνικών μέσων μαζικής ενημέρωσης για να αποτρέψει τις μεταναστευτικές ροές από το Αφγανιστάν – αλλά τις σκληρές πολιτικές που ακολουθούνται όλο και περισσότερο Ευρώπη με φρούριο.

Πίσω από τη σύγχρονη λάμψη τους κρύβεται απειλή, λένε οι επικριτές, επικαλούμενοι τους δραματικούς περιορισμούς που θα επιβληθούν στην κυκλοφορία των ανθρώπων μέσα στις εγκαταστάσεις.

Το στρατόπεδο θα αρχίσει να λειτουργεί από σήμερα Δευτέρα, οι νεοαφιχθέντες θα πρέπει να περάσουν έως και 25 ημέρες σε εσωτερικούς χώρους καθώς εξετάζονται τα έγγραφά τους, ενώ οι απελαθέντες των οποίων τα αιτήματα ασύλου απορρίφθηκαν θα κρατούνται σε «κλειστό» χώρο κράτησης.

Την Παρασκευή, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα χαρακτήρισαν την εγκατάσταση ντροπή και ως έναν δυστοπικό εφιάλτη. 

• “Πόσο τολμηρό είναι ότι ενώ βλέπουμε τι συμβαίνει σε χώρες όπως το Αφγανιστάν, η ΕΕ και η Ελλάδα είναι απασχολημένοι με το να εγκαινιάσουν μια νέα φυλακή για αιτούντες άσυλο στη Σάμο”, δήλωσε ο Wieland. «Αυτή είναι η τέλεια απεικόνιση του πόσο εγκληματική είναι η πολιτική της ΕΕ για τη μετανάστευση – η κράτηση και η κράτηση ατόμων που διαφεύγουν της βίας και τους τιμωρούν επειδή θέλουν να είναι ασφαλείς. Είναι ντροπή ».

Περίπου 500 άνδρες, γυναίκες και παιδιά πρόκειται να μεταφερθούν στον καταυλισμό από μια εγκατάσταση στο Βαθύ. Στην κορύφωση της κρίσης, το παλαιότερο στρατόπεδο φιλοξενούσε περίπου 9.000 άτομα, αν και σχεδιάστηκε για να φιλοξενήσει όχι περισσότερους από 680 – συνωστισμός που προκάλεσε εκνευρισμό και οργή μεταξύ των νησιωτών.

Ο αριθμός των προσφύγων μειώθηκε στα νησιά, με το ελληνικό υπουργείο μετανάστευσης αυτή την εβδομάδα να αναφέρει μείωση 81% κατά την περίοδο ενός έτους από τον Αύγουστο του 2020 μετά από συντονισμένες προσπάθειες μεταφοράς ανθρώπων στην ηπειρωτική χώρα.

Όμως, ενώ οι αριθμοί δεν είναι πλέον συντριπτικοί, οι εργαζόμενοι σε υπηρεσίες βοήθειας ανησυχούν ότι για τους αιτούντες άσυλο που ήδη αγωνίζονται με κατάθλιψη και διαταραχή μετατραυματικού στρες, το εξαιρετικά ελεγχόμενο στρατόπεδο είναι πιθανό να κάνει τα πράγματα χειρότερα.

• «Είναι δύσκολο να μην δούμε πώς δεν θα επηρεαστεί η ψυχική τους υγεία», δήλωσε η Simone Innico, βοηθός στην εθελοντική οργάνωση Samos. «Το να είσαι κλειδωμένος σαν απλοί εγκληματίες όταν όλα αυτά τα άτομα έχουν έρθει στην Ευρώπη αναζητώντας καταφύγιο και το καταφύγιο δεν μπορεί παρά να αντιδράσει».

Ο κ. Λογοθέτης αναγνωρίζει την κριτική. Είπε ότι η ίδια η ΕΕ αμφισβήτησε την πολυεπίπεδη περίφραξη που περιβάλλει τις εγκαταστάσεις της Σάμου. 

• «Αλλά ο σκοπός είναι να τηρηθεί ο νόμος και ο νόμος λέει ότι πρέπει να τους ελέγξουμε και να τους καταχωρήσουμε για να βεβαιωθούμε ότι δεν έχουν πλαστά χαρτιά και δεν είναι τρομοκράτες, δεν αποτελούν κίνδυνο και αυτό απαιτεί χρόνο. “

Η Γιουροπόλ, μόνη της, χρειάστηκε συνήθως πέντε ημέρες για να ελέγξει έναν αιτούντα, είπε ο κ.Λογοθέτης. «Ήταν ένα βήμα που έλειπε προηγουμένως», είπε για την απόφαση κράτησης των αιτούντων άσυλο. «Θα μπορούσαν να εγγραφούν και την επόμενη στιγμή να πίνουν καφέ στην κεντρική πλατεία, επειδή δεν υπήρχε η δυνατότητα να κρατηθούν οι άνθρωποι μέσα».

Πολύ πριν η πτώση της Καμπούλ πυροδοτήσει τους φόβους για επανάληψη της προσφυγικής κρίσης του 2015, η εμπύρετη κατάσταση στα ανατολικότερα νησιά της Ελλάδας προκάλεσε πονοκέφαλο στις διαδοχικές κυβερνήσεις.

• Το σύμφωνο που επιτεύχθηκε με την Τουρκία το 2016 έπαιξε σημαντικό ρόλο. Αν και αποσκοπούσε στην αναχαίτιση των μεταναστευτικών ροών, η συμφωνία όριζε ότι οι αιτούντες άσυλο που πραγματοποιούσαν συχνά επικίνδυνα θαλάσσια ταξίδια από τις τουρκικές ακτές θα έπρεπε να παραμείνουν στα νησιά μέχρι να εξεταστούν οι αιτήσεις ασύλου τους.

Μετά τις ενέργειες της Άγκυρας πέρυσι, όταν ο Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ανακοίνωσε ότι ανοίγει τις πύλες προς την Ευρώπη, στέλνοντας χιλιάδες μετανάστες στα ελληνικά σύνορα, η κεντροδεξιά διοίκηση του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη έχει σκληρύνει τη στάση της: ενίσχυση των περιπολιών στα σύνορα, ολοκλήρωση τείχος μήκους 40 χιλιομέτρων κατά μήκος των χερσαίων συνόρων που η Ελλάδα μοιράζεται με την Τουρκία και, όπως υποστηρίζουν οι ομάδες δικαιωμάτων, καταφεύγοντας σε αμφιλεγόμενες «απωθήσεις» ανθρώπων που προσπαθούν να έχουν πρόσβαση στην ελληνική επικράτεια-ενέργειες που η Αθήνα αρνήθηκε σθεναρά.

Πιο πρόσφατα άρχισε να χρησιμοποιεί ηχητικά κανόνια-ακουστικές συσκευές μεγάλης εμβέλειας, ικανές να εκτοξεύουν εκρήξεις εκκωφαντικού θορύβου-για να αποτρέψουν τους μετανάστες κατά μήκος των χερσαίων συνόρων.

Ο υπουργός μετανάστευσης, Νότης Μηταράκης, υποστηρίζει ότι οι πολιτικές «έχουν μετατρέψει μια ανεξέλεγκτη κρίση σε μια διαχειρίσιμη κατάσταση».

Ο κ. Λογοθέτης καταλήγει:

• «Όλοι έχουμε διαφορετικό κοινό, διαφορετικές αφηγήσεις. Στην Ελλάδα οι άνθρωποι είναι πολύ κουρασμένοι με αυτήν την προσφυγική ιστορία και μας κατηγορούν που φτιάξαμε τόσο μεγάλα κέντρα. Άλλοι παραπονιούνται ότι είναι μικρά και η περίφραξη είναι πολύ σκληρή, αλλά πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι. Πρέπει να έχουμε ένα σχέδιο έκτακτης ανάγκης και να είμαστε έτοιμοι για την επόμενη έκτακτη ανάγκη ».