Ανάλυση Le Monde: Ο ρόλος της Άγκυρας στο Αφγανιστάν

Η Τουρκία, όπως οι Ευρασιάτες εταίροι της -το Ιράν και η Ρωσία- δεν βλέπει με κακό μάτι την άνοδο στην εξουσία των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν. «Χαιρετίζουμε τα μηνύματα που έστειλαν μέχρι στιγμής οι Ταλιμπάν, τόσο στους ξένους όσο και στις διπλωματικές αντιπροσωπείες αλλά και στο δικό τους λαό», διαβεβαίωσε ο επικεφαλής της τουρκικής διπλωματίας, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, από την Ιορδανία, όπου βρισκόταν, την Τρίτη 17 Αυγούστου. Η δήλωσή του απηχεί αυτήν του Ρώσου ομολόγου του, Σεργκέι Λαβρόφ, ο οποίος χαρακτήρισε «θετικό μήνυμα» τις υποσχέσεις για διάλογο των νέων αφεντικών του Αφγανιστάν.

Η Τουρκία, η οποία διαθέτει 500 στρατιώτες και δυνάμεις ασφαλείας στο αεροδρόμιο της Καμπούλ, στο πλαίσιο της αποστολής του ΝΑΤΟ, θέλει να τους διατηρήσει μετά την αποχώρηση των Δυτικών δυνάμεων. Οι λεπτομέρειες αυτού του σχεδίου συζητήθηκαν εδώ και εβδομάδες με την Ουάσιγκτον και την κυβέρνηση του Ασράφ Γκάνι. Με την εισβολή των Ταλιμπάν στην πρωτεύουσα του Αφγανιστάν, την Κυριακή, τερματίστηκαν οι συζητήσεις, εξαιτίας των συνομιλητών: οι Ηνωμένες Πολιτείες αποσύρονται και η Αφγανική κυβέρνηση δεν υπάρχει πλέον.

• Οι ανταποκρινόμενες στη νέα κατάσταση, τουρκικές αρχές προσφέρουν τώρα τις υπηρεσίες τους στη νέα εξουσία στην Καμπούλ. Ο Πρόεδρος, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, έχει θέσει ως προτεραιότητά του τη διατήρηση της τουρκικής παρουσίας στο αεροδρόμιο. Γνωρίζοντας ότι οι Ταλιμπάν επιθυμούν διεθνή νομιμότητα, δήλωσε έτοιμος, πριν από μία εβδομάδα, να υποδεχθεί τον επικεφαλής τους.

«Η ασφάλεια του αεροδρομίου της Καμπούλ είναι προς το συμφέρον όλων, ώστε οι διπλωμάτες και οι ανθρωπιστές να μπορούν να συνεχίσουν να εργάζονται. Η Τουρκία προτείνει να αναλάβει να το κάνει. Στην πραγματικότητα, είναι εύκολο για αυτήν να διαπραγματευτεί με τους Ταλιμπάν μέσω του Πακιστάν και του Κατάρ, με τα οποία οι σχέσεις είναι ισχυρές», εκτιμά ο Μπαϊράμ Μπάλτσι, διευθυντής του Γαλλικού Ινστιτούτου Ανατολικών Σπουδών (IFEA) στην Κωνσταντινούπολη.

Διπλωματικοί ελιγμοί

Η Άγκυρα χρησιμοποιεί διπλωματικους ελιγμούς, για να πείσει τους Ταλιμπάν. Η πρεσβεία της Τουρκίας στο Κατάρ βρίσκεται σε συνεχή επαφή με την εκεί αντιπροσωπεία τους και, την περασμένη εβδομάδα, ο Υπουργός Άμυνας, Χουλουσί Ακάρ, επισκέφθηκε το Ισλαμαμπάντ, για να παροτρύνει τους πακιστανούς συμμάχους να πείσουν τους Ταλιμπάν να αποδεχθούν την τουρκική παρουσία.

Αλλά, ούτε η πρόσκληση του Ερντογάν, ούτε οι προτάσεις του για συνεργασία στον τομέα της ασφάλειας φαίνεται μέχρι στιγμής να μπορούν να επηρεάσουν την απόφαση των ισλαμιστών ανταρτών, οι οποίοι επιμένουν «όλες οι ξένες δυνάμεις» να εγκαταλείψουν το Αφγανιστάν, σύμφωνα με τη συμφωνία που υπεγράφη με την αμερικανική κυβέρνηση στη Ντόχα το Φεβρουάριο του 2020.

• Στο αεροδρόμιο Χαμίντ Καρζάι της Καμπούλ, τη μόνη πλέον έξοδο από το Αφγανιστάν, επικράτησε σκηνικό πανικού τη Δευτέρα, όταν χιλιάδες Αφγανοί πολίτες, που επιδιώκουν να εγκαταλείψουν το νέο καθεστώς, κατέκλυσαν τους διαδρόμους του αεροδρομίου, σκαρφαλώνοντας στα αεροσκάφη, για να επιβιβαστούν. Τουλάχιστον επτά άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στο διάδρομο εκείνη την ημέρα. Προφανώς, τα χιλιάδες στρατεύματα του ΝΑΤΟ, συμπεριλαμβανομένων των Τούρκων, ήταν απασχολημένα.

Τη Δευτέρα, η Τουρκία μπόρεσε να εκκενώσει 324 άτομα στην Κωνσταντινούπολη, κυρίως πολίτες και διπλωματικό προσωπικό. Την Τρίτη, οι Ταλιμπάν σφράγισαν το αεροδρόμιο, γεγονός που διευκόλυνε την εκκένωση των Δυτικών υπηκόων, περιπλέκοντας, όμως, αυτήν των Αφγανών που συνεργάστηκαν μαζί τους.

Θα επαρκούν 500 Τούρκοι στρατιώτες για την ασφάλεια του αεροδρομίου;

Αμέσως μετά την ολοκλήρωση των εκκενώσεων και την αποχώρηση των Δυτικών στρατιωτικών δυνάμεων, θα επαρκούν 500 Τούρκοι στρατιώτες για την ασφάλεια του αεροδρομίου; Ειδικά, δεδομένου ότι η Τουρκία, η οποία στερείται μονάδων μάχης στο Αφγανιστάν, δεν θέλει να στείλει επιπλέον στρατεύματα, τουλάχιστον επισήμως. Από την άλλη πλευρά, η χρησιμοποίηση Σύρων μισθοφόρων εξετάστηκε, σύμφωνα με την τακτική που εφαρμόστηκε στη Λιβύη και το Ναγκόρνο-Καραμπάχ.

• Σύμφωνα με συριακές-κουρδικές πηγές, εκπρόσωποι των τουρκικών υπηρεσιών πληροφοριών βρίσκονται σε συνομιλίες με αρκετές ανταρτικές φατρίες, ομαδοποιημένες υπό το έμβλημα του υποστηριζόμενου από την Άγκυρα Συριακού Εθνικού Στρατού, με σκοπό την αποστολή περισσότερων από 1.000 μισθοφόρων στο Αφγανιστάν.

Σύμφωνα με τον αρθρογράφο της φιλοκυβερνητικής εφημερίδας «Sabah», Μπουρχανετίν Ντουράν, η Τουρκία επιδιώκει να εδραιωθεί ως «αξιόπιστος μεσολαβητής και σταθεροποιητική δύναμη». Η τουρκική ύβρις, καταφανής. «Οι Τούρκοι ξέρουν να δραστηριοποιούνται σε τέτοιου είδους περιστάσεις, όπως είδαμε στο Ιράκ, τη Λιβύη, το Αφγανιστάν και το Ναγκόρνο-Καραμπάχ», γράφει στην έκδοση της 16ης Αυγούστου.

Αλλά η κοινή γνώμη δύσκολα φαίνεται να έχει υιοθετησει την -αγαπητή στην ισλαμοσυντηρητική κυβέρνηση- «στρατιωτική διπλωματία». Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη του Ινστιτούτου δημοσκοπήσεων «Metropoll», το 61,6% των Τούρκων επιθυμεί στην πραγματικότητα την αποχώρηση των Τούρκων στρατιωτών που χρησιμοποιούνται στην Καμπούλ στο πλαίσιο της αποστολής του ΝΑΤΟ.

Η τουρκική ηγεσία θέλει, πρωτίστως, να βρει «κοινό έδαφος» με τους Ταλιμπάν, προσβλέποντας στην αναχαίτιση της εισροής Αφγανών προσφύγων στα σύνορα με το Ιράν. Τους τελευταίους μήνες, τα περάσματα των λαθρεμπόρων -Αφγανών, οι περισσότεροι- αυξάνονται συνεχώς, αναγκάζοντας την Άγκυρα να προχωρήσει σε αναγκαστικές επαναπροωθήσεις προς την Καμπούλ με εμπορικές πτήσεις ή προς το Ιράν.

3.000 περίπου εκπρόσωποι των ειδικών δυνάμεων χρησιμοποιούνται στις παραμεθόριες περιοχές στα ανατολικά της χώρας, στο πλαίσιο της καταπολέμησης της παράνομης μετανάστευσης. Ένας φράχτης από σκυρόδεμα κατασκευάζεται, επίσης, κατά μήκος μέρους των συνόρων. Μόλις ολοκληρωθεί, θα εκτείνεται σε 295 χιλιόμετρα, θα εξοπλισθεί με 100 παρατηρητήρια, τάφρους και στις δύο πλευρές, συρματοπλέγματα και κάμερες νυχτερινής όρασης.

Εντείνεται η εχθρική ρητορική προς τους μετανάστες

Το θέμα των μεταναστών είναι πλέον ιδιαίτερα ευαίσθητο στην Τουρκία, όπου η δυνατότητα υποδοχής έχει φτάσει στο μέγιστο σημείο με 3,6 εκατομμύρια Σύρους και εκατοντάδες χιλιάδες άλλους αλλοδαπούς, εκ των οποίων 170.000 Αφγανοί.

• Καθώς τα τουρκικά νοικοκυριά βλέπουν την αγοραστική τους δύναμη να μειώνεται ως αποτέλεσμα της οικονομικής κρίσης και της πανδημίας, η εχθρική ρητορική προς τους μετανάστες εντείνεται. Στις 11 Αυγούστου, αρκετές εκατοντάδες Τούρκοι επιτέθηκαν σε επιχειρήσεις και οχήματα που ανήκουν σε Σύρους στην περιοχή Αλντίναγ της Άγκυρας. Αυτό το πογκρόμ συνέβη μετά το θάνατο ενός νεαρού Τούρκου, που μαχαιρώθηκε κατά τη διάρκεια φιλονικίας μεταξύ δύο συμμοριών. Σύμφωνα με τους ισχυρισμούς ορισμένων ταμπλόιντ, που επαναλήφθηκαν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ο δράστης των θανατηφόρων χτυπημάτων ήταν Σύρος.

Λίγο καιρό πριν, η αντιπολίτευση είχε κατηγορήσει τις αρχές για χαλαρότητά τους στη διαχείριση του μεταναστευτικού ζητήματος. Ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, επικεφαλής του αντιπολιτευόμενου Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP), αντιπάλου του Ερντογάν, υποσχέθηκε τον περασμένο μήνα «να αποστείλει τους Σύρους πίσω στη χώρα τους», εάν το κόμμα του κερδίσει τις προγραμματισμένες για τον Ιούνιο του 2023 εκλογές.

Πηγη: Le Monde