Σταθμός Βενιζέλου: Αντιδράσεις και κραυγή αγωνίας επιστημόνων για τα αρχαία – Σοκάρει η εικόνα από τη φύλαξη ανάλογων ευρημάτων από τον σταθμό “Αγία Σοφία”

Σοκάρει το δημοσίευμα της Εφημερίδας των συντακτών για τον τρόπο που φυλάσσονται τα αρχαία που ανακαλύφθηκαν κατά την κατασκευή του σταθμού Αγία Σοφία στη Θεσσαλονίκη. H εφημερίδα δημοσιεύει τις πρώτες και μοναδικές φωτογραφίες, τραβηγμένες 3 μήνες πριν, από τον χώρο των εγκαταστάσεων της Αττικό Μετρό όπου βρίσκεται αποθηκευμένο σε «ντάνες» το 73 μέτρων τμήμα του decumanus maximus που είχε βρεθεί στο κέλυφος του σταθμού Αγ. Σοφία, σε εξίσου καλή διατήρηση με του σταθμού Βενιζέλου.

Ενα τοπίο κομματιασμένο και στοιβαγμένο σε παλέτες. Αυτή είναι η κατάσταση 8 χρόνια τώρα για τον κομματιασμένο αρχαίο δρόμο από τον σταθμό «Αγία Σοφία» και άλλες αρχαιότητες από τις ανασκαφές στο Μετρό που βρίσκονται στις αποθήκες της Αττικό Μετρό (Α.Μ.) στο Καλοχώρι Θεσσαλονίκης, αναφέρει μεταξύ άλλων η εφημερίδα.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ ΟΛΟΚΛΗΡΟ ΤΟ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑ

Την ίδια ώρα κορυφώνονται οι αντιδράσεις.

Κατεπείγουσα ερώτηση προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή με αίτημα γραπτής απάντησης για την απόσπαση των αρχαίων στη στάση μετρό “Βενιζέλου” στην Θεσσαλονίκη, κατέθεσε η Ευρωομάδα του ΣΥΡΙΖΑ – Προοδευτική Συμμαχία. Είχαν προηγηθεί επιστολές του επικεφαλής της Ευρωομάδας και αντιπρόεδρου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Δημήτρη Παπαδημούλη προς τους Πρόεδρο του Ευρωκοινοβουλίου, Νταβίντ Σασόλι, Πρόεδρο της Κομισιόν Φον Ντερ Λάιεν, Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, Βέρνερ Χόγιερ, και όλους τους επικεφαλής των πολιτικών ομάδων στο Ευρωκοινοβούλιο.

Παράλληλα εστάλη επιστολή της ΕΛΛΕΤ προς τον πρόεδρο του Ευρωκοινοβουλίου, με κοινοποίηση την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων…

… όπως και επιστολή 30 ακαδημαϊκών προς την υπουργό Πολιτισμού για επανεξέταση του ζητήματος στο ΚΑΣ, η οποία εστάλη στους Έλληνες ευρωβουλευτές για να ενημερώσουν σχετικά τους ευρωπαίους Ευρωβουλευτές.

Για τη σημαντικότητα των αρχαίων στη Θεσσαλονίκη και την αξία να διατηρηθούν κατά χώραν ακολουθεί ένα βίντεο από τη Μαρία Μαυρουδή και τον Άγγελο Χανιώτη. Οι δύο κορυφαίοι επιστήμονες μα ταξιδεύουν στα μνημεία της Θεσσαλονίκης και στα μοναδικά αρχαία που βρέθηκαν στον σταθμό Βενιζέλου.

Η ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΒΟΥΛΕΥΤΩΝ ΤΟΥ ΣΥΡΙΖΑ:

Αρχαιολόγοι και έγκριτοι επιστήμονες τάσσονται κατηγορηματικά υπέρ της κατά χώρα διατήρησης των αρχαιοτήτων και καλούν την ελληνική κυβέρνηση να μην προχωρήσει στην απόσπαση του μνημειακού αυτού συνόλου, που αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της ιστορίας της πόλης αλλά και τμήμα της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς.

Η διαδικασία απόσπασης και επανατοποθέτησης, όπως προτείνεται σήμερα, θα εκθέσει αυτές τις αρχαιότητες σε σημαντική απώλεια της γνησιότητάς τους και σοβαρές φθορές, ιδίως δεδομένης της απουσίας, στην τρέχουσα πρόταση, οποιασδήποτε λεπτομερούς αναφοράς στον τρόπο επανατοποθέτησής τους. Επιπλέον, πολλά ζητήματα που ενδέχεται να προκύψουν κατά τη διαδικασία απόσπασης παραμένουν αδιευκρίνιστα.

Η διαφύλαξη της αυθεντικότητας αυτών των αρχαιοτήτων μέσω της κατά χώρα διατήρησής τους αποτελεί προϋπόθεση για την αποτελεσματική ένταξή τους στον κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς, καθώς η Σύμβαση Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO (1972) αποκλείει ρητά από την καταχώρηση ως μνημείου παγκόσμιας κληρονομιάς τις αρχαιότητες που έχουν αφαιρεθεί και αργότερα επανατοποθετηθεί.

Συγκεκριμένα, η Ευρωομάδα ΣΥΡΙΖΑ – ΠΣ, έχοντας υπόψη τις εκκλήσεις των επιστημόνων από όλο τον κόσμο, ευρωπαϊκών και διεθνών οργανισμών και της κοινωνίας των πολιτών, ρωτά την Κομισιόν:

–      Πώς σκοπεύει να δράσει για την κατά χώρα διατήρηση του εξαιρετικού αυτού αρχαιολογικού χώρου, διασφαλίζοντας παράλληλα την απαραίτητη πρόοδο της κατασκευής του μετρό Θεσσαλονίκης;

–     Επιβεβαιώνει ότι η προθεσμία της ΕΕ για την ολοκλήρωση και τη λειτουργία του έργου είναι ο Φεβρουάριος 2025; Δεδομένου του γεγονότος ότι το έργο έχει σχεδόν σταματήσει τα τελευταία δύο χρόνια, θα εξετάσει η Επιτροπή την παράταση της προθεσμίας;

Ακολουθεί η πλήρης ερώτηση:

Κατεπείγουσα ερώτηση με αίτημα γραπτής απάντησης προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Άρθρο 138 του Κανονισμού

Aλέξης Γεωργούλης (The Left) Δημήτρης Παπαδημούλης (The Left) Κώστας Αρβανίτης (The Left), Πέτρος Κόκκαλης (The Left), Στέλιος Κούλογλου (The Left) , Έλενα Κουντουρά (The Left)

Προστασία της κληρονομιάς και προώθηση των υποδομών στο σταθμό του μετρό «Venizelos» της Θεσσαλονίκης

Ο αρχαιολογικός χώρος που ανακαλύφθηκε κατά την κατασκευή του σταθμού Μετρό «Βενιζέλος» της Θεσσαλονίκης, ο οποίος χρονολογείται από τον 4ο έως τον 9ο αι. μ.Χ. και συνδέεται με τα δεκαπέντε μνημεία παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO στην πόλη, είναι εξαιρετικής σημασίας[1]. Ωστόσο, η ελληνική κυβέρνηση σκοπεύει να διαλύσει αυτό το μνημειακό συγκρότημα (1500 μ2), να μεταφέρει τα τμήματά του σε μια αποθήκη και, μετά την ολοκλήρωση του σταθμού, να τα μεταφέρει πίσω και να το ανακατασκευάσει. Μια τέτοια επιλογή καταστρέφει την ακεραιότητα και την αυθεντικότητα των αρχαιοτήτων (βασικές αρχές της Σύμβασης της UNESCO 1972)[2] γεγονός που προκαλεί την αντίθεση του επιστημονικού κόσμου παγκοσμίως[3]. Από την άλλη πλευρά, υπάρχει μια αποτελεσματικότερη από πλευράς χρόνου και κόστους επιλογή, υποστηριζόμενη έντονα από την κοινωνία των πολιτών και την επιστημονική κοινότητα[4], για την εκσκαφή και την κατασκευή του σταθμού κάτω από τα αρχαιολογικά στρώματα, διατηρώντας αυτό το πολύ σημαντικό αρχαιολογικό συγκρότημα ανέπαφο κατά χώραν [5].

Γνωρίζει η Επιτροπή τις εκκλήσεις των εμπειρογνωμόνων και της κοινωνίας των πολιτών; Πώς σκοπεύει η Επιτροπή να δράσει για την «κατά χώραν» διατήρηση του προαναφερθέντος εξαιρετικού αρχαιολογικού χώρου, διασφαλίζοντας παράλληλα την απαραίτητη πρόοδο των υποδομών μεταφορών;

Επιβεβαιώνει η Επιτροπή ότι η προθεσμία της ΕΕ για την ολοκλήρωση και τη λειτουργία του έργου είναι ο Φεβρουάριος 2025; Δεδομένου του γεγονότος ότι το έργο έχει σχεδόν σταματήσει τα τελευταία δύο χρόνια, θα εξετάσει η Επιτροπή την παράταση της προθεσμίας;

Οι Ευρωβουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ – Προοδευτική Συμμαχία:

Αλέξης Γεωργούλης

Δημήτρης Παπαδημούλης

Κώστας Αρβανίτης

Πέτρος Κόκκαλης

Στέλιος Κούλογλου

Έλενα Κουντουρά

Η ΕΠΠΙΣΤΟΛΗ ΠΑΠΑΔΗΜΟΥΛΗ

Την χωρίς προηγούμενο ανιστόρητη ενέργεια διαμελισμού και μεταφοράς των βυζαντινών αρχαιοτήτων του Σταθμού Μετρό «Βενιζέλος» στη Θεσσαλονίκη, από την κυβέρνηση Μητσοτάκη, φέρνει με επιστολές του προς τους Ευρωπαϊκούς Θεσμούς, ο Αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και επικεφαλής της Ευρωομάδας του ΣΥΡΙΖΑ, Δημήτρης Παπαδημούλης.

Όπως σημειώνει ο Επικεφαλής της Ευρωομάδας του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, «η ελληνική κυβέρνηση υποστηρίζει ότι αυτή η διαδικασία θα επιταχύνει την ολοκλήρωση της γραμμής του μετρό (που πλέον υπολογίζεται για το τέλος του 2023)» και γι’ αυτό «σκοπεύει να αποσυναρμολογήσει τις αρχαιότητες, να τις μεταφέρει προσωρινά σε αποθηκευτικό χώρο κάπου έξω από την πόλη και να τις επανατοποθετήσει, μετά την ολοκλήρωση της κατασκευής του σταθμού».

Ωστόσο, όπως τονίζει ο Δημ. Παπαδημούλης, «αυτή η απόφαση είναι ιδιαίτερα επιζήμια για τις αρχαιότητες» και βρίσκει εντελώς αντίθετους «αρχαιολόγους, ακαδημαϊκούς και την κοινωνία των πολιτών στην Ελλάδα και σε όλο τον κόσμο», με την «διεθνή αρχαιολογική κοινότητα να έχει υπογραμμίσει επανειλημμένα την παγκόσμια σημασία αυτών των αρχαιολογικών ευρημάτων», η αξία των οποίων είναι τέτοια «ώστε η πόλη της Θεσσαλονίκης να μπορεί να χαρακτηριστεί ως Τοποθεσία Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO με τη μεγαλύτερη και καλύτερα διατηρημένη Βυζαντινή πόλη της ύστερης αρχαιότητας, οπουδήποτε στον κόσμο».

Κάνοντας έκκληση «για την υλοποίηση της ήδη συμφωνημένης λύσης της in situ διατήρησης των αρχαιοτήτων στο σταθμό του μετρό “Βενιζέλος” στη Θεσσαλονίκη, σύμφωνα και με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την Προστασία της Αρχαιολογικής Κληρονομιάς» του 1992, η οποία έχει επικυρωθεί από την Ελλάδα και προβλέπει «τη διατήρηση των αρχαιολογικών ευρημάτων in situ όταν αυτό είναι εφικτό (άρθρο 5, IV)», ο Δημήτρης Παπαδημούλης καλεί «την Ευρωπαϊκή Ένωση, την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (σημ. που χρηματοδοτεί το έργο) και όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη, να ενώσουν τις δυνάμεις τους για να βρουν την καταλληλότερη και επιστημονικά ορθή λύση, προς όφελος των Ελλήνων, των Ευρωπαίων και της ιστορικής και πολιτιστικής τους κληρονομιάς».

Ακολουθεί η πλήρης επιστολή, μεταφρασμένη στα ελληνικά:

Θέμα: Επείγουσα ανάγκη προστασίας εξαιρετικά σημαντικών αρχαιολογικών ευρημάτων στον υπό κατασκευή σταθμό του μετρό «Βενιζέλος» στη Θεσσαλονίκη

Προς
κο David Maria Sassoli
Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου

κα Ursula von der Leyen
Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής επιτροπής

κο Werner Hoyer
Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων

Κοινοποίηση:

κο Manfred Weber
Πρόεδρο της Πολιτικής Ομάδας του ΕΛΚ στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο

κα Iratxe García Pérez
Πρόεδρο της πολιτικής ομάδας S&D στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο

κο Dacian Cioloș
Πρόεδρο της Πολιτικής Ομάδας Renew Europe στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο

κα Ska Keller και κο Philippe Lamberts
Συμπροέδρους της Πολιτικής Ομάδας των Πρασίνων / EFA στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο

κο Ryszard Legutko και κο Raffaele Fitto
Συμπροέδρους της Πολιτικής Ομάδας ECR στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο

κα Manon Aubry και κο Martin Schirdewan
Συμπροέδρους της Πολιτικής Ομάδας GUE / NGL στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο

Θα ήθελα να εκφράσω την απόλυτη ανησυχία μου και τις έντονες επιφυλάξεις μου σχετικά με τα σχέδια της ελληνικής κυβέρνησης για την αποσυναρμολόγηση σημαντικών αρχαιολογικών ευρημάτων ιδιαίτερης ιστορικής αξίας, που ανασκάφτηκαν στον σταθμό του μετρό «Βενιζέλος» στη Θεσσαλονίκη, ο οποίος τελεί υπό κατασκευή.
Η ελληνική κυβέρνηση σκοπεύει να αποσυναρμολογήσει τις αρχαιότητες, να τις μεταφέρει προσωρινά σε αποθηκευτικό χώρο κάπου έξω από την πόλη και να τις επανατοποθετήσει, μετά την ολοκλήρωση της κατασκευής του σταθμού, υποστηρίζοντας ότι αυτή η διαδικασία θα επιταχύνει την ολοκλήρωση της γραμμής του μετρό (που πλέον υπολογίζεται για το τέλος του 2023). Αυτή η απόφαση είναι ιδιαίτερα επιζήμια για τις αρχαιότητες και εντελώς αντίθετη με το προηγούμενο σχέδιο κατασκευής του σταθμού που προέβλεπε την ύπαρξη των αρχαιοτήτων in situ, και το οποίο εγκρίθηκε το 2017. Ως εκ τούτου, προκάλεσε επικριτικές αντιδράσεις από αρχαιολόγους, ακαδημαϊκούς και την κοινωνία των πολιτών στην Ελλάδα και σε όλο τον κόσμο.

Η παγκόσμια αρχαιολογική κοινότητα έχει υπογραμμίσει επανειλημμένα την παγκόσμια σημασία αυτών των αρχαιολογικών ευρημάτων, τα οποία αποτελούν ένα μοναδικό απομεινάρι ενός αστικού συνόλου μνημειακής κλίμακας. Πρόκειται για την High Street της Θεσσαλονίκης, η οποία ανακαλύφθηκε σωζόμενη σε εξαιρετικά καλή κατάσταση. Αποτελεί το μόνο αρχαιολογικό μνημείο στην Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, το οποίο χρονολογείται στην Ύστερη αρχαιότητα, Ρωμαϊκή και Πρώιμη Βυζαντινή περίοδο (4ος-9ος αιώνας μ.Χ.), αλλά και ένα από τα πιο εντυπωσιακά ευρήματα από αυτές τις περιόδους οπουδήποτε στον κόσμο. Σύμφωνα με τους επιστήμονες, η πρωταρχική σημασία αυτού του ευρήματος είναι τέτοια ώστε η πόλη της Θεσσαλονίκης να μπορεί να χαρακτηριστεί ως Τοποθεσία Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO (η μεγαλύτερη και καλύτερα διατηρημένη Βυζαντινή πόλη της ύστερης αρχαιότητας, οπουδήποτε στον κόσμο).

Περισσότεροι από 200 κορυφαίοι ειδικοί παγκοσμίως έχουν προειδοποιήσει ότι η διαδικασία διαμελισμού και μεταφοράς τους, θέτει σε κίνδυνο τις αρχαιότητες και είναι χωρίς προηγούμενο σε μια τόσο μεγάλη και περίπλοκη δομή. Ότι μπορεί να προκαλέσει ανεπανόρθωτη ζημιά στη φυσική κατάσταση των αρχαιοτήτων κατά την εξαγωγή και αφαίρεσή τους, καθώς και δραστική μείωση της αυθεντικότητας του μνημειακού συνόλου. Το σχέδιο στερείται επίσης συγκεκριμένου σχεδιασμού σχετικά με την επιστροφή των ευρημάτων, το κόστος και τη διάρκεια της διαδικασίας. Δεν μπορεί επίσης να αποκλειστεί η ανάγκη να χρειαστούν επιπλέον ανασκαφές.

Το Ανώτατο Διοικητικό Δικαστήριο της Ελλάδας (Συμβούλιο της Επικρατείας) αποφάσισε τον Μάιο του 2021, με τη μικρότερη δυνατή πλειοψηφία (13 προς 12 ψήφοι), ότι η αποκόλληση των αρχαιοτήτων δεν παραβιάζει την ελληνική νομοθεσία. Ωστόσο, το θέμα υπερβαίνει κατά πολύ ένα ζήτημα καθαρά διοικητικού χαρακτήρα: Στην πραγματικότητα, αποτελεί ζήτημα παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς, με την απομάκρυνση, καταστροφή της αυθεντικότητας και πιθανή ζημιά των αρχαιοτήτων να είναι καταστροφικές για την επιστημονική και αρχαιολογική κοινότητα και για το ελληνικό και ευρωπαϊκό κοινό.

Ως εκ τούτου, ανησυχώ ιδιαίτερα για τον βαθμό που έχει ενημερώσει ορθά η ελληνική κυβέρνηση την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, η οποία συγχρηματοδοτεί αυτό το έργο, αναφορικά με: την σημαντικότητα και μοναδικότητα της ανακάλυψης αυτού του αρχαιολογικού συγκροτήματος, της ιδιαίτερης ευρωπαϊκής πολιτιστικής κληρονομιάς που κομίζει και για τον αντίκτυπο του σχεδίου της στις προθεσμίες του έργου.

Απευθύνω έκκληση, συντασσόμενος με την παγκόσμια αρχαιολογική κοινότητα, για την υλοποίηση της ήδη συμφωνημένης λύσης της in situ διατήρησης των αρχαιοτήτων στο σταθμό του μετρό Βενιζέλος στη Θεσσαλονίκη. Αυτό είναι σύμφωνο με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την Προστασία της Αρχαιολογικής Κληρονομιάς που υπεγράφη στη Βαλέτα (1992), η οποία επικυρώθηκε από την Ελλάδα το 2005, υποχρεώνοντας τους υπογράφοντες «να προβλέπουν, όταν βρίσκονται στοιχεία της αρχαιολογικής κληρονομιάς κατά τη διάρκεια αναπτυξιακών εργασιών, τη διατήρησή τους in situ όταν αυτό είναι εφικτό » (άρθρο 5, IV).

Η Ευρωπαϊκή Ένωση, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη πρέπει να ενώσουν τις δυνάμεις τους για να βρουν την καταλληλότερη και επιστημονικά ορθή λύση. Είμαι πεπεισμένος ότι έχουμε τις τεχνολογικές ικανότητες και τις επιστημονικές γνώσεις για να σώσουμε τα αρχαιολογικά ευρήματα στο σταθμό του μετρό «Βενιζέλος» στη Θεσσαλονίκη, προς όφελος των Ελλήνων, των Ευρωπαίων και της ιστορικής και πολιτιστικής τους κληρονομιάς.

Με εκτίμηση

Δημήτρης Παπαδημούλης

Αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου
Επικεφαλής της Ευρωομάδας του ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία