“Κανένα ελαφρυντικό. Άνανδρος, μυθομανής” – Η Δικ. Ψυχολόγος, Χρ. Αντωνοπούλου σκιαγραφεί στο libre το προφίλ του δολοφόνου

Επί ενάμισι μήνα, το έγκλημα στα Γλυκά Νερά μονοπωλεί το ενδιαφέρον και τη σκέψη του κοινού, στην Ελλάδα και διεθνώς, καθώς η βαρβαρότητα της πράξης, οι πτυχές της οποίας γίνονται ολοένα και πιο αποτρόπαιες, συγκλονίζει. Η οργή του κόσμου από τους άγνωστους ληστές που αναίτια αφαίρεσαν μία ανθρώπινη ζωή, μετατίθεται στον «πενθούντα» σύζυγο, τον επιτυχημένο πιλότο, τον υπεράνω υποψίας, το γελαστό παιδί και όλα όσα έβλεπαν και πίστευαν οι άλλοι, χωρίς να αντιστοιχούν στην πραγματικότητα στην προσωπικότητά του…

Της Ρούλας Σκουρογιάννη

Η «ψυχολογική αυτοψία» (profiling) είναι μία επιστημονική τεχνική, που συχνά χρησιμοποιείται από τους δικαστηριακούς ψυχολόγους, στην προσπάθεια να σκιαγραφηθεί η προσωπικότητα του δράστη μίας εγκληματικής πράξης, με βάση διάφορα χαρακτηριστικά και στοιχεία από παρόμοιες εγκληματικές πράξεις και συμπεριφορές. Είναι μια συλλογή ερευνητικών δεδομένων.

• Η χρήση ψυχομετρικών τεστ δεν είναι απαραίτητη σε αυτό το σημείο για να σκιαγραφήσουμε την προσωπικότητα του δράστη.

Το libre μίλησε με την Επίκ. Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Αθηνών, Δικαστηριακή Ψυχολόγο, Ψυχολόγο – Κοινωνιολόγο, κυρία Χριστίνα Αντωνοπούλου, επιχειρώντας το profiling του 33χρονου συζυγοκτόνου, Μπάμπη Αναγνωστόπουλου, σε μία προσπάθεια κατανόησης του αδιανόητου που προκάλεσε τόσο έντονη θλίψη αρχικά και οργή αργότερα στο κοινό αίσθημα.

–Κυρία Αντωνοπούλου, είναι διάχυτη η οργή του κόσμου για το δράστη και εκφράζεται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και γενικότερα στη δημόσια σφαίρα. Το έγκλημα, σίγουρα είναι αποτρόπαιο, αλλά πώς θα σχολιάζαμε αυτή την έντονη οργή και κατακραυγή;

«Όλο το περασμένο χρονικό διάστημα ως κοινωνία βιώναμε συναισθήματα ανασφάλειας, φόβου και επιβίωσης εξαιτίας της πανδημίας. Αυτό το αποτρόπαιο έγκλημα ήρθε σε μια στιγμή που η κοινωνία προσπαθούσε να ξαναβρεί την αναπνοή της και να εκφράσει συναισθήματα ελπίδας και αλληλεγγύης. Όταν, λοιπόν, συνέβη το περιστατικό και ακούσαμε την περιγραφή του δράστη, τον πιστέψαμε χωρίς καμία αμφιβολία.

Την ίδια στιγμή, είχαμε ανάγκη να τον προστατέψουμε από τα συναισθήματα που βίωσε, του φόβου και της οδύνης για το χαμό της αγαπημένης του γυναίκας, μάνας του παιδιού του. Θέλαμε να μοιραστούμε τον πόνο του. Υποθετικά, προσπαθήσαμε να νιώσουμε τα συναισθήματα που βιώνει. Νιώσαμε τον πόνο του. Πονέσαμε με τη μυθοπλασία του: ότι ληστές κατέστρεψαν μία ζωή ονειρεμένη. Έκαναν κάτι τόσο φρικτό σε μία πανέμορφη κοπέλα. Της  αφαίρεσαν τη ζωή. Συμπονέσαμε τον επιβιώσαντα και προσπαθήσαμε να βάλουμε μία ομπρέλα συναισθημάτων πάνω από την ύπαρξή του. Δεν θέλαμε να υπάρχει ούτε η παραμικρή υπόνοια στο μυαλό μας ότι θα μπορούσε να είναι αυτός ο ένοχος.

Αυτή τη σκέψη τη διώχναμε από το μυαλό μας ακόμα και όταν περνούσε έστω και φευγαλέα. Όταν όμως αποκαλύφθηκε η αλήθεια, έγινε μια ανατροπή στο συναισθηματικό μας κόσμο που ο ίδιος μας προκάλεσε. Υπήρξε έκρηξη θυμού στην κοινωνία, συναισθήματα οργής και απογοήτευσης. Ο χειριστικός δράστης δεν είχε το δικαίωμα να ανατρέψει με τέτοιο βίαιο τρόπο και να κακοποιήσει μια ολόκληρη κοινωνία. Δεν πρόδωσε μόνο με τον πιο άγριο και απάνθρωπο τρόπο τα συναισθήματα της Caroline αλλά και μιας ολόκληρης κοινωνίας που τόσο ήθελε να τον προστατέψει».

–Πώς μπορούμε να περιγράψουμε τον συζυγοκτόνο;

• «Ο καθ΄ομολογίαν 33χρονος δολοφόνος εντάσσεται στην κατηγορία αυτών που η ψυχολογία σκιαγραφεί ως κοινωνιοπαθείς (sociopath). Είναι ο άνθρωπος της διπλανής πόρτας με τα δύο πρόσωπα. Είναι ένα μείγμα μυθομανούς και νάρκισσου. Ο ψυχοπαθής γείτονας με το πρόσωπο του Ιανού. Αν είχαμε να διαγνώσουμε ψυχολογικά και ψυχιατρικά την περίπτωση αυτή, θα λέγαμε ότι προσεγγίζει μία διπολική προσωπικότητα».

–Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του sociopath;

«Είναι η προσωπικότητα με καλπάζουσα φαντασία και ικανότητα να δημιουργεί μύθους. Μέσα σε αυτούς τους μύθους εντάσσονται αληθοφανείς πληροφορίες. Είναι χειριστικός, έχει ιδιοκτησιακή συμπεριφορά και αισθάνεται μεγάλη ικανοποίηση από την αίσθηση χειρισμού των συναισθημάτων των άλλων. Ο μέσος άνθρωπος είναι εύκολο να παρασυρθεί και να πειστεί από τα λεγόμενα του.

• Έχει την ικανότητα να χρησιμοποιεί πρόσωπα και γεγονότα υπαρκτά ώστε η ιστορία του να είναι αληθοφανής. Η αρρωστημένη του φαντασία βασίζεται σε μικρές αλήθειες για να εντυπωσιάζει και να γίνεται πιστευτός. Δραματοποιεί γεγονότα και συμπεριφορές και έτσι επιβεβαιώνει την αποδοχή από τον περίγυρο του και από τον κόσμο που συναναστρέφεται.

Ο ρόλος του θύματος του ταιριάζει περισσότερο στην ψυχοσύνθεση του γιατί έτσι επιβεβαιώνει την αποδοχή από το ακροατήριο του. Χρησιμοποιεί πρόσωπα και γεγονότα που δύσκολα αμφισβητούνται. Έχει την ικανότητα να αποπροσωποποιείται και να γίνεται θεατής των γεγονότων που ο ίδιος δημιούργησε. Η ικανότητα του αυτή ενισχύεται από απουσία ενσυναίσθησης και πάγωμα συναισθημάτων».

–Τόσα χρόνια έχτιζε το προφίλ ενός ισορροπημένου ανθρώπου, πετυχημένου που αγαπάει πάρα πολύ τη γυναίκα του. Μπορεί να είναι αρρωστημένη η αγάπη του, ωστόσο, την αμφισβητούμε ή όχι;

«Δεν την αμφισβητούμε την αγάπη του, αλλά είναι μία αγάπη «κούφια» σε συναισθήματα. Αυτοί οι άνθρωποι είναι βέβαια ερωτεύσιμοι, για να το πω πιο απλά. Εκδηλώνουν ενδιαφέρον για τον άλλον, εκφράζουν δήθεν συναισθήματα αλλά αυτά τα συναισθήματα έχουν να κάνουν με την ενίσχυση της δικής τους αυτοαντίληψης και όχι με τα συναισθήματα του άλλου ατόμου: “Εγώ αγαπώ, εγώ ελέγχω, εγώ αποφασίζω, εγώ μπορώ να καθορίζω την πορεία των συναισθημάτων των άλλων”. Ακόμα και στον έρωτα ερωτεύονται τον έρωτα του άλλου προς το πρόσωπο τους ως θεατές συναισθημάτων».

–Αυτό τον έλεγχο τον ασκεί προς όλους; Όχι μόνο προς τη/τον σύντροφο;

«Αυτή είναι η αρρωστημένη προσωπικότητα του κοινωνιοπαθή… Αυτός ο άνθρωπος είναι καλά κρυμμένος. Δεν υπήρξε ένα στιγμιαίο ερέθισμα που έφερε την έκρηξη. Η βία είναι συσσωρευμένη, πολυδιάστατη, είναι μια εξελισσόμενη διαδικασία. Οι μικρές αφορμές σε μεγάλο χρονικό διάστημα συμβάλλουν στην τελική έκρηξη της βίας. Δηλαδή, η πράξη της βίας είναι εξελισσόμενη και μεθοδευμένη στην προσωπικότητα του κοινωνιοπαθή και ιδιαίτερα η στιγμή της έκρηξης είναι η συνειδητοποίηση του θύτη ότι το θύμα έχει αντιληφθεί την προσωπικότητά του. Δηλαδή, όταν ο συζυγοκτόνος κατάλαβε ότι η Caroline αναγνώρισε το αληθινό του πρόσωπο και αναζήτησε βήματα για την έξοδο της από τη σχέση, η αντίδρασή του ήταν η θανατηφόρα έκρηξη με όλα τα τραγικά αποτελέσματα. 

–Ο ίδιος έχει συναίσθηση ότι κάποια στιγμή μπορεί να ξεσπάσει και είναι ικανός για όλα;

«Έχει την ψευδαίσθηση ότι μπορεί να ξεφύγει από όλες τις δυσκολίες και τις παγίδες. Υπάρχει μία ύβρις με την αρχαία έννοια: “Είμαι τόσο δυνατός και ικανός που μπορώ εγώ να ελέγχω την πορεία των πραγμάτων και να ξεφεύγω από όποια δυσκολία προκύψει”».

«Είναι απαραίτητο να κατανοήσουμε ότι ο κοινωνιοπαθής τρέφεται από την αποδοχή των άλλων και στην πορεία οι άλλοι γίνονται θύματα του, γιατί τους ελέγχει. Επομένως, δεν μπορούν να τον αμφισβητήσουν. Ωστόσο, και το θύμα και ο θύτης έχουν κάποια περιθώρια. Κάποια στιγμή, έρχεται η έκρηξη, όπως έγινε και στην προκειμένη περίπτωση. Το ένστικτο αυτοσυντήρησης της Caroline της έστελνε το μήνυμα της επιβίωσης και είχε μπει στη διαδικασία της εξόδου, όσο κι αν τον αγαπούσε. Για το δράστη, η αίσθηση ότι θα έχανε τον έλεγχο του ανθρώπου που χειραγωγούσε, του προκάλεσε αναστάτωση γιατί έθετε σε κίνδυνο την εικόνα που ήθελε οι άλλοι να πιστεύουν για αυτόν. Δεν άντεχε την αποτυχία.
Στην κοινωνία μας, ο μυθομανής και ο νάρκισσος είναι προσωπικότητες κοινωνικά αποδεκτές. Γοητεύουν και προκαλούν θαυμασμό, γι αυτό εύκολα παγιδεύεσαι στον έρωτα τους. Πετούσε με το ελικόπτερο πάνω από το σχολείο και θαύμαζαν όλοι την Caroline που ένας άντρας την αγαπάει τόσο και το εκφράζει με αυτόν τον κινηματογραφικό τρόπο. Είναι βέβαιο πως η κάθε γυναίκα θα έπεφτε στην παγίδα, ακόμα και η πιο συγκροτημένη και ώριμη ηλικιακά, πόσο μάλλον ένα 15χρονο κορίτσι.  Φυσικά, στην πορεία, η Caroline άρχισε να καταλαβαίνει ότι αυτός ο άνθρωπος έχει μία άλλη προσωπικότητα και όχι αυτή που ερωτεύτηκε».

Από το ημερολόγιό της Caroline, βγαίνουν στοιχεία αμφίδρομης βίαιης συμπεριφοράς στην καθημερινότητα του ζεύγους.

«Είναι επιστημονικά γνωστό ότι μια από τις δολιότερες μορφές βίας είναι η ενδοοικογενειακή βία, δηλαδή η βία που μετατρέπει την αγάπη σε τρόμο.

Ο τρόμος και η οδύνη που βίωσε η Caroline είναι η πιο χαρακτηριστική μορφή απάνθρωπης βίας. Ο δράστης χωρίς τύψεις και ενοχές έπνιξε με τα ίδια του τα χέρια την αγαπημένη του γυναίκα, τη γυναίκα που χρειάστηκε τόσα χρόνια να κατακτήσει για να την κάνει θύμα του.
Η βαθιά ριζωμένη βία στην ψυχή του τον παρέσυρε να πνίξει και το σκυλί με τα ίδια του τα χέρια. Η ζωή των άλλων για το δράστη δεν έχει καμία αξία. Στην προσωπικότητα του υπάρχει παντελής απουσία ανθρώπινων ηθικών προδιαγραφών».

–Το γεγονός ότι έπνιξε την άτυχη κοπέλα ενώ ήταν κοιμισμένη (λίγα λεπτά πριν την εγκληματική πράξη όπως αποκάλυψαν τα βιομετρικά στοιχεία από το ρολόι της), εκτός από άλλο ένα ψέμα, τι φανερώνει για το χαρακτήρα του δράστη;

«Αυτή είναι μία διάσταση πάρα πολύ σημαντική! Κάνει ακόμα πιο αποτρόπαιη αυτήν τη φρικτή πράξη και δείχνει πόσο άνανδρος ήταν. Δεν είχε ούτε τον ανδρισμό να αναμετρηθεί με το θύμα. Δεν δολοφονείς κάποιον που βρίσκεται σε μια κατάσταση μη συνειδητοποίησης του κινδύνου. Ακόμα και στο ζωικό βασίλειο θέλουν τον αντίπαλο τους ζωντανό όρθιο και ξύπνιο για να αναμετρηθούν».

Δεν υπάρχουν ελαφρυντικά για τον 33χρονο δράστη

«Θέλω να τονίσω ότι όλα αυτά που αναφέρουμε εδώ, σε αυτή την «ψυχολογική αυτοψία», δεν πρέπει να  συνδεθούν με ψυχική νόσο, του 33χρονου καθ’ ομολογίαν δολοφόνου, αλλά με τις εγκληματικές του πράξεις. Δεν υπάρχει ούτε υποψία ελαφρυντικού γι’ αυτόν τον άνθρωπο που επί 37 ημέρες παραπλανούσε με μία διεστραμμένη πειθώ. Η προσοχή που αναζητούσε μαζί με την ανάγκη για αναγνώριση τροφοδοτούσαν τη λεκτική του λογοδιάρροια και ενίσχυαν την παραπλανητική συμπεριφορά του, με απόλυτη υποκρισία και την προσπάθεια της ολοκλήρωσης ενός αρρωστημένου σεναρίου. Πιστεύω ότι δεν ολοκληρώθηκε το σενάριο, είμαστε εδώ και φοβάμαι ότι θα υπάρξουν εξελίξεις…», διευκρινίζει καταλήγοντας η κα Χριστίνα Αντωνοπούλου._