Ταμείο ανάκαμψης: Δάνεια 210 δισ. στα αζήτητα-Μόνο Ελλάδα και Ιταλία τα διεκδικούν

Η Ελλάδα και η Ιταλία είναι οι μόνες χώρες από τις 18, οι οποίες μέχρι χθες Δευτέρα είχαν υποβάλει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή εθνικά Σχέδια Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, ζητώντας το μέγιστο που δικαιούνται από τα 672 δισ. του ευρωπαϊκού Μηχανισμού (RRF), όχι μόνο σε επιχορηγήσεις αλλά και σε δάνεια. Αντίθετα, οι υπόλοιπες χώρες είτε δεν ζητούν καθόλου δάνεια (11 χώρες) είτε ζητούν τα ελάχιστα δυνατά.

Με δεδομένο ότι ο Μηχανισμός Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, που είναι το βασικό εργαλείο χρηματοδότησης του Ταμείου Ανάκαμψης, προσφέρει 312,5 δισ. ευρώ δωρεάν επιχορηγήσεις και 360 δισ. φτηνά δάνεια, με τα μέχρι στιγμής δεδομένα διαμορφώνεται το παράδοξο ενδεχόμενο πάνω από ένα τέταρτο των πόρων του Ταμείου, να μείνουν… στα αζήτητα.

• Με την Κύπρο να γίνεται χθες η 18η χώρα από τις 27 της Ε.Ε. που υποβάλλει εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης, ζητώντας πόρους 1,2 δισ. ευρώ, στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και στο ειδικό επιτελείο που έχει συγκροτηθεί για την υποβολή και αξιολόγηση των σχεδίων, εκτός από το ξεχείλωμα του χρονοδιαγράμματος (θεωρητικά οι 27 χώρες όφειλαν να έχουν υποβάλει τα σχέδιά τους μέχρι το τέλος Απριλίου), το ερώτημα είναι τι θα κάνουν με τα αζήτητα κεφάλαια άνω των 200 δισ. που προορίζονταν για δάνεια, στο πλαίσιο των σχεδίων ανάκαμψης.

Κι αυτή η «άσπρη τρύπα» στο Ταμείο Ανάκαμψης των 750 δισ. ευρώ, έχει προκύψει πριν καν η Κομισιόν αρχίσει να δανείζεται από τις αγορές, για να διαθέσει στη συνέχεια στις χώρες ό,τι ζητούν σε επιδοτήσεις και δάνεια.

Όπως προκύπτει από τα σχέδια που έχουν υποβάλει οι 18 μέχρι στιγμής χώρες της Ε.Ε., όλες ζητούν ό,τι δικαιούνται βάσει της κλείδας κατανομής από τα 312 δισ. των επιδοτήσεων, δηλαδή απαιτούν το μάξιμουμ των επιχορηγήσεων.

• Αντίθετα, από τα δάνεια των 360 δισ., δύο χώρες μόνο και δη οι πιο υπερχρεωμένες της Ε.Ε., η Ιταλία και η Ελλάδα (η πρώτη με χρέος 155,5% του ΑΕΠ και η δεύτερη, παγκόσμια πρωταθλήτρια με 205,6% του ΑΕΠ το 2020), ζητούν το μέγιστο της στήριξης σε δάνεια, το οποίο αντιστοιχεί στο 6,8% του ΑΕΠ το 2019.

Η Ιταλία απορροφά 122 δισ. δανείων, το 1/3 του συνόλου, η Ελλάδα 12,7 δισ. ευρώ, ενώ άλλες τέσσερις χώρες έχουν ζητήσει -με βάση τα σχέδια που έχουν υποβάλει- ελεγχόμενες ποσότητες νέων δανείων (βλέπε πίνακα). Η Πορτογαλία ζήτησε 2,7 δισ. έναντι 14 δισ. που κατ’ ανώτατο δικαιούνταν και η Πολωνία 12 δισ., από 35 που θεωρητικά μπορούσε να διεκδικήσει. Οι υπόλοιπες 11 χώρες έχουν πει διά των σχεδίων τους το «παρελθέτω απ’ εμού το ποτήριον τούτο» και η τάση δεν αναμένεται να ανατραπεί από τα υπόλοιπα εννιά εθνικά σχέδια που εκκρεμούν.

• Ποια είναι η εξήγηση της απροθυμίας για τα φτηνά – έως και μηδενικού κόστους – δάνεια του Ταμείου Ανάκαμψης; Το κρατικό χρέος. Στην ευρωζώνη ήδη έχει πιάσει το 100% του ΑΕΠ κατά μέσο όρο, οι περισσότερες χώρες έχουν προσθέσει 10 ποσοστιαίες μονάδες στη διάρκεια της πανδημίας και καμιά χώρα δεν θέλει να το «φορτώσει» τόσο, ώστε να το βρεί μπροστά της σε 2 ή 3 χρόνια. Και γιατί οι υπερχρεωμένες Ελλάδα και Ιταλία τολμούν; Ισως εδώ ισχύει το ρητό «ο βρεγμένος τη βροχή δεν τη φοβάται».

ΕΝΑ: Πράσινη μετάβαση ή «πράσινο πλυντήριο»;

Ο άξονας του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης σχετικά με την ενεργειακή μετάβαση όχι μόνο δεν συμβάλλει στον στόχο της κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050, αλλά απεναντίας μας απομακρύνει από αυτόν, καθώς εντάσσεται στο -ακόμη- κυρίαρχο ρεύμα της συνεχιζόμενης και εντεινόμενης χρήσης ορυκτών καυσίμων και της συνακόλουθης αύξησης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.

Αυτό είναι ένα από τα βασικά στοιχεία κριτικής στο ελληνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, το περίφημο «Ελλάδα 2.0» που έχει υποβληθεί στην Κομισιόν, σύμφωνα με ανάλυση του αναπληρωτή καθηγητή στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο Γιώργου Μπάλια, που δημοσιεύεται σήμερα στον ιστότοπο του Ινστιτούτου Εναλλακτικών Μελετών ΕΝΑ (στη διεύθυνση www.enainstitute.org).

Η εκτενής ανάλυση, που εστιάζει στα θέματα της «πράσινης μετάβασης», αναφέρει μεταξύ άλλων:

• Ο άξονας του σχεδίου για την ενεργειακή μετάβαση είναι ελάχιστα συμβατός με τον κανονισμό για την ταξινόμηση των έργων, που χρηματοδοτούνται από το Ταμείο Ανάκαμψης. Ο εκτελεστικός κανονισμός εξαιρεί τον άνθρακα και το φυσικό αέριο από τον χαρακτηρισμό τους ως «βιώσιμων» επενδύσεων, ακόμη και αν εφαρμόζουν την τεχνική της δέσμευσης και αποθήκευσης άνθρακα.
• Η όποια ενεργειακή μετάβαση απαιτεί και ένα πλήρες νομικό πλαίσιο που θα καθορίζει τους κανόνες υλοποίησής της, δεδομένου ότι είναι αναγκαία η στήριξη των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας. Είναι αναγκαίο να μεταφερθεί ολοκληρωμένα στο εσωτερικό Δίκαιο η νέα οδηγία για τις ΑΠΕ (2018/2001), ώστε να διασφαλιστεί η σταθερότητα της χρηματοδοτικής στήριξης, να καθοριστούν οι όροι για τους αυτοκαταναλωτές ενέργειας από ΑΠΕ και για τις ενεργειακές κοινότητες.
• Θα πρέπει να θεσπιστεί επειγόντως ο εθνικός κλιματικός νόμος στον οποίο θα περιλαμβάνονται οι νομικά δεσμευτικοί στόχοι αντιμετώπισης της κλιματικής κρίσης σε συνάρτηση με τον ευρωπαϊκό κλιματικό νόμο που πρόκειται να ολοκληρωθεί τον ερχόμενο Ιούνιο.
• Ο άξονας του σχεδίου για την αειφόρο χρήση των πόρων, την ανθεκτικότητα στην κλιματική αλλαγή και τη διατήρηση της βιοποικιλότητας αποτελεί ένα σύμφυρμα δράσεων χωρίς εσωτερική συνοχή, η οποία επιβάλλεται από τον σχετικό κανονισμό (2021/241, άρθρο 17). Προβλέπονται επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις πλήρως ασύνδετες μεταξύ τους, όπως η αναβάθμιση της ύδρευσης με τα έργα ανάπτυξης στον τομέα της πολιτικής προστασίας ή η ανάπτυξη αρδευτικών έργων με την ανάπτυξη εξοπλισμού πολιτικής προστασίας.
• Υπάρχει ο κίνδυνος η πράσινη μετάβαση να καταλήξει υπόθεση των μεγάλων εταιρειών, οι οποίες με τα τεράστιας κλίμακας έργα θα επιτελέσουν μια μετάβαση τύποις πράσινη (greenwash).

Πηγή: efsyn