Κάν’το όπως ο Μπάϊντεν; Πώς η ατζέντα του νέου προέδρου των ΗΠΑ επηρεάζει τους συσχετισμούς στην ΕΕ και -πιθανώς- και στην Ελλάδα

Σε μια ραδιοφωνική συζήτηση (Real fm) με τον πρώην υπουργό και επικεφαλής της ομάδας εκπόνησης του οικονομικού προγράμματος του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ Γιώργο Σταθάκη μέτρησα πέντε αναφορές στο όνομα και την ατζέντα που υλοποιεί ο νέος πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών Τζο Μπάϊντεν. Την ίδια ώρα ο Νίκος Φίλης κατέθετε μέσω του κυριακάτικου “Βήματος” πρόταση για φορολόγηση των πλουσιοτέρων Ελλήνων, ως μια προσπάθεια εξορθολογισμού και άρσης των ανισοτήτων, κάτι που αναμφίβολα εδράζεται και σε όσα έχει εξαγγείλει τελευταία ο Αμερικανός πρόεδρος.

του ΣΕΡΑΦΕΙΜ ΚΟΤΡΩΤΣΟΥ

Ανακαλύπτει το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης ένα νέο μοντέλο οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής που εμπνέεται από τον Τζο Μπάϊντεν; Η αλήθεια είναι πως το στίγμα του τελευταίου προκαλεί έντονες συζητήσεις παγκοσμίως και προσελκύει ακόμα και την ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία. Την ώρα, μάλιστα, που στη Γερμανία δημιουργούνται συνθήκες πολιτικού μετασχηματισμού με την άνοδο των “Πρασίνων” που με υποψήφια την Ανναλένα Μπέρμποκ φιλοδοξεί να εκλέξει Καγκελάριο και να πρωταγωνιστήσει στις εκλογές του Σεπτεμβρίου.

Μπορεί η Άγκελα Μέρκελ να παρέσυρε την πλειονότητα των Ευρωπαίων ηγετών στην απόρριψη της πρότασης Μπάϊντεν για την άρση των πατεντών των εμβολίων (και υπέρ της δικής της θέσης για αύξηση της παραγωγής, κάτι που συνάδει με όσα πρεσβεύουν οι μεγάλες φαρμακευτικές εταιρείες), ωστόσο η ατζέντα Μπάϊντεν βρίσκει αρκετούς συμμάχους στις ευρωπαϊκές πολιτικές δυνάμεις πέραν της ισχυρής χριστιανοδημοκρατίας.

“Γοητεύει” τον ΣΥΡΙΖΑ ο Αμερικανός πρόεδρος

Όπως σημειώνει η “Αυγή”: “Πριν από περίπου δέκα ημέρες ο Τζο Μπάιντεν παρουσίασε το δικό του σχέδιο για το πώς θα ανορθωθεί η αμερικανική οικονομία στη μετα-πανδημική εποχή. Το μείγμα μέτρων προκάλεσε σοκ στους οπαδούς της μονοκρατορίας των αγορών: Δημόσιες επενδύσεις ύψους 1,8 τρισεκατομμυρίων δολαρίων, εθνικό πρόγραμμα παιδικής μέριμνας, καθολική πρόσβαση στην προσχολική εκπαίδευση, σύσταση δωρεάν δημόσιων κολεγίων, κρατικές επιδοτήσεις για ασφάλιση Υγείας, περικοπές φόρων για εργαζόμενους χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος, βελτίωση των υποδομών υδροδότησης, της πρόσβασης στο Ίντερνετ, της κατασκευής αυτοκινητοδρόμων είναι μερικά από τα όσα ανακοίνωσε ο Πρόεδρος των ΗΠΑ.

Σε μια μάλιστα ιστορική αποστροφή του ανέφερε ότι το «δόγμα» πως οι φτωχότεροι πολίτες κερδίζουν από την αύξηση του πλούτου των ισχυρότερων (“trickle – down”) «δεν λειτούργησε ποτέ. Ήρθε η ώρα να αναπτυχθεί η οικονομία από κάτω προς τα πάνω. Θα μεταρρυθμίσουμε την εταιρική φορολόγηση ώστε οι επιχειρήσεις να καταβάλλουν δίκαιο μερίδιο σε φόρους βοηθώντας στη χρηματοδότηση των δημόσιων επενδύσεων από τις οποίες θα επωφεληθούν στο τέλος οι ίδιες» ανέφερε.

Είναι προφανές πως οι πολιτικές του για την παραγωγή απαιτούν και νέες αγορές, αλλά και νέους πόρους. Η επέκταση της επιρροής των ΗΠΑ μοιάζει μονόδρομος”.

Στο άρθρο του, άλλωστε, στην κυριακάτικη “Καθημερινή” ο ίδιος ο Αλέξης Τσίπρας υιοθετεί την προσέγγιση Μπάϊντεν. Κάνει αναφορά στον πρόεδρο των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν σημειώνοντας ότι «έφερε τη συζήτηση στο έδαφος της κοινής λογικής. Και είναι σχεδόν βέβαιο ότι όσα προοικονομεί η στάση Μπάιντεν, αργά ή γρήγορα θα επηρεάσουν και την Ευρώπη».

Υπέρ Μπάϊντεν για τις πατέντες ο Μητσοτάκης αλλά…νίκησαν οι Γερμανοί

Αλλά και ο Κυριάκος Μητσοτάκης εμφανίστηκε στην άτυπη Σύνοδο Κορυφής του Πόρτο να υιοθετεί τις απόψεις Μπάϊντεν για τις πατέντες των εμβολίων, για να συνταχθεί, ωστόσο, στη συνέχεια με την γερμανική θέση, όπως, άλλωστε, και οι περισσότεροι ηγέτες.

Η ανάγνωση των πολιτικών εξελίξεων διεθνώς οδηγεί πολλούς στο να παρακολουθούν με μεγάλο ενδιαφέρον την διαμορφούμενη πρωτοπορία του Τζο Μπάϊντεν, απέναντι, μάλιστα, σε μια αμήχανη ή και διχασμένη Ευρώπη. Ιδιαίτερα, δε, η δεξιά στην ΕΕ εμφανίζεται ακόμα προσηλωμένη σε δόγματα του παρελθόντος που μπορεί να αμφισβητήθηκαν λόγω της πανδημίας επιστρέφουν, όμως, ισχυρά. Μόλις πρόσφατα, άλλωστε, αναδυόμενος από το βαρύ παρελθόν της οικονομικής κρίσης ο Βόλφγκανγκ Σόϊμπλε επέμεινε στην επιστροφή στις σκληρές δημοσιονομικές πολιτικές. Ως αντίβαρο επικαλούνται πολλοί -κυρίως στον χώρο της φιλελεύθερης δεξιάς και του κέντρου- το πολιτικό αφήγημα που φαίνεται να ξεδιπλώνει ο Ιταλός πρωθυπουργός Μάριο Ντράγκι. Έχοντας την -για αρκετούς- καλή φήμη στους χειρισμούς της κρίσης της ευρωζώνης και των χωρών του νότου από τη θέση του κεντρικού Ευρωπαίου τραπεζίτη, ο Ιταλός πρωθυπουργός δείχνει έτοιμος να συγκρουστεί ακόμα και για την αμοιβαιοποίηση του χρέους.

Στην Ελλάδα, η κυβέρνηση εντείνει τις προσπάθειές της για ενίσχυση της ελληνοαμερικανικής συνεργασίας στον αμυντικό τομέα και στην προσέλκυση επενδύσεων (βοηθούσης και της στάσης Μπάϊντεν έναντι της Τουρκίας), δεν φαίνεται να συμμερίζεται, ωστόσο, τις βασικές αρχές της ατζέντας του νέου Αμερικανού προέδρου.

Το κλίμα στην ΕΕ, άλλωστε, εξαιτίας της γερμανικής στάσης δεν είναι γενικά φιλικό προς τις απόψεις Μπάϊντεν.

Η δήλωση της Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν, με την οποία εμφανίστηκε ανοιχτή να συζητήσει το θέμα των πατεντών, προκρίνοντας όμως άλλες εναλλακτικές της άρσης τους, μας οδηγεί σε δύο συμπεράσματα: ότι η Γερμανία -σχεδόν αβίαστα- επηρεάζει τις τύχες ολόκληρου του ευρωπαϊκού οικοδομήματος (το επιβεβαίωσε η Μέρκελ με την αρνητική της θέση) και ότι οι ευρωπαϊκές θέσεις εξαρτώνται απολύτως από τις στενόμυαλες και βραχυπρόθεσμες οικονομικές επιδιώξεις των ισχυρών.

Το «κλειδί» αναφορικά με τη θέση της Γερμανίας βρίσκεται στην τεχνολογία των πρωτοποριακών εμβολίων mRNA και τη γεωγραφική θέση παραγωγής τους. Χαρακτηριστικά, η Pfizer έχει εγκαταστήσει μεγάλο μέρος των εργοστασίων της στην Ευρώπη. Απαιτήθηκαν, δε, δέκα χρόνια -λέει η εταιρεία- για να αναπτυχθεί η σχετική τεχνολογία, που μπορεί να έχει ευρύτερες εφαρμογές και σε άλλες νόσους. Η άρση της πατέντας λοιπόν δεν θα ισοδυναμεί απλώς με τη μεταφορά τεχνογνωσίας, αλλά με άνοιγμα στον υπόλοιπο κόσμο φαρμακευτικών δυνατοτήτων για τις οποίες δαπανήθηκαν δισεκατομμύρια.

Η απασχόληση στο επίκεντρο, αλλά ποια απασχόληση;

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης, όπως είπαμε, κινήθηκε αρχικώς σε άλλη γραμμή -υπέρ της άποψης Μπάϊντεν για τις πατέντες-, στα θέματα της απασχόλησης, όμως, μάλλον κινείται στο ίδιο μήκος κύματος με την κρατούσα αντίληψη του γερμανικού λόμπι.

Τόνισε, για παράδειγμα, πως «η έμφαση της Ευρώπης θα δίνεται λιγότερο στην προστασία των θέσεων απασχόλησης και περισσότερο στη δημιουργία καλών νέων δουλειών». Εξήγησε, μάλιστα, πως για την Ελλάδα αυτό σημαίνει τρία πράγματα: «Πρώτον, ουσιαστική επιτάχυνση των επενδύσεων με μείωση της φορολογίας, των ασφαλιστικών εισφορών και δημιουργία ενός καλύτερου επενδυτικού κλίματος. Δεύτερον, έμφαση στην εκπαίδευση και την κατάρτιση έτσι ώστε οι νέοι μας να έχουν εκείνες τις γνώσεις και τις δεξιότητες που θα τους βοηθήσουν να βρουν καλές δουλειές. Και τρίτον, μια νέα εργατική νομοθεσία που θα δίνει δύναμη στον εργαζόμενο. Δύναμη να επιλέξει ο ίδιος την ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής. Δύναμη να λέει στον εργοδότη του ότι δεν μπορεί να τον ενοχλεί εκτός ωραρίου, όταν εργάζεται με τηλεργασία. Δύναμη να λέει όχι σε οποιαδήποτε κατάχρηση της εργατικής νομοθεσίας και σε απλήρωτες υπερωρίες μέσα από την ψηφιακή κάρτα εργαζομένου».

Απέναντι σε αυτή την αντίληψη που διαπερνά το νομοσχέδιο του Κωστή Χατζηδάκη για τα εργασιακά, η αξιωματική αντιπολίτευση θα επιδιώξει να οικοδομήσει πολιτικές και κοινωνικές συμμαχίες σε μια μάχη που θα αποδειχθεί “μητέρα” της πολιτικής αντιπαράθεσης. Επισημαίνοντας ήδη πως εφόσον ψηφιστεί -κι αυτό θα συμβεί άλλωστε- στη Βουλή θα το ακυρώσει όταν και εφόσον επιστρέψει στην εξουσία.

Είναι σαφές πως το δίπολο ατζέντα Μπάϊντεν- καλβινιστική Γερμανία/αμήχανη Ευρώπη θα μεταφερθεί έως ένα βαθμό και στην εγχώρια πολιτική αντιπαράθεση. Ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ αναζητεί στις τολμηρές πρωτοβουλίες του Αμερικανού προέδρου την ενίσχυση του δικού του αφηγήματος. Ίσως και το ίδιο το αφήγημα. Οι συσχετισμοί στην Ευρώπη ευνοούν, άλλωστε, την τοποθέτηση απέναντι στις εξελίξεις καθώς το πολιτικό τοπίο είναι ρευστό.

Δεξιά, για παράδειγμα, είναι και η νέα ηγερία του ισπανικού Λαϊκού Κόμματος Αγιούζο που κατήγαγε θρίαμβο στη Μαδρίτη με ακραία συνθηματολογία κατά των περιοριστικών μέτρων της πανδημίας (“θηλυκό Βελόπουλο”, την αποκάλεσε η στήλη Νεόκοπος των “Νέων”), δεξιά είναι και οι κυβερνήσεις της Πολωνίας και της Ουγγαρίας που έθεσαν ατύπως βέτο στις προτάσεις της ευρωπαϊκής κοινωνικής ατζέντας για “ισοτιμία των φύλων”, συνεχίζοντας τους διωγμούς κατά της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας και επιβάλλοντας αντιδημοκρατικό έλεγχο των μέσων ενημέρωσης.

Εάν οι “Πράσινοι” επικρατήσουν στη Γερμανία και με τον Μακρόν να αναζητεί το δικό του αφήγημα απέναντι στην Γαλλική ακροδεξιά της Λεπέν (αλλά πάντως πολιτικά αδύναμο σε σύγκριση με την προηγούμενη περίοδο), οι συσχετισμοί στην ΕΕ αλλοιώνονται και διαφαίνεται η πιθανότητα μιας γενικότερης αναδιάταξης των πολιτικών δυνάμεων που θα επηρεάσει και τα καθ’ ημάς.

Η πολιτική ηγεμονία της κυβέρνησης και προσωπικά του Κυριάκου Μητσοτάκη δεν κινδυνεύουν (ακόμα), όμως η οικονομία και η απασχόληση θα γίνουν τα δύο σοβαρότερα διακυβεύματα στην εποχή μετά την πανδημία.

Η διάσκεψη για το μέλλον της Ευρώπης

Μια νέα διάσκεψη που θα ασχοληθεί με το μέλλον της Ευρώπης αρχίζει σήμερα στο Στρασβούργο έπειτα από μήνες προετοιμασίας.

Ο γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν, ο οποίος έχει ζητήσει να διεξαχθεί μια συζήτηση για τη μεταρρύθμιση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, πρόκειται να εκφωνήσει ομιλία κατά την έναρξή της.

Η διάσκεψη πρόκειται να συνεχιστεί μέχρι την άνοιξη του 2022, οπότε και θα ανακοινωθούν τα συμπεράματά της, ενώ θα περιλάβει και διάλογο με τους πολίτες, με τη βοήθεια μιας πλατφόρμας στο Ίντερνετ.
Γύρω στους 20 ηγέτες απ’ όλη την Ευρώπη, περιλαμβανομένου του γερμανού προέδρου Φρανκ-Βάλτερ Σταϊνμάιερ, κάλεσαν τους Ευρωπαίους να συμμετάσχουν στη διάσκεψη αυτή.

Η πανδημία έχει υπογραμμίσει «τα δυνατά σημεία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, αλλά και τις αδυναμίες της», ανέφερε ο Σταϊνμάιερ στην έκκλησή του. «Πρέπει να μιλήσουμε για όλα αυτά».

Η έναρξη της διάσκεψης συμπίπτει με την Ημέρα της Ευρώπης, που τιμάται στις 9 Μαΐου. Η διάσκεψη επρόκειτο αρχικά να αρχίσει πριν από ένα χρόνο, όμως αναβλήθηκε λόγω της πανδημίας του κορονοϊού. Οι θεσμοί της ΕΕ έχουν επίσης περάσει μήνες συζητώντας τους στόχους της διάσκεψης.

Στο ημικύκλιο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στο Στρασβούργο θα εκφωνηθούν σήμερα από τις 14:00 (τοπική ώρα, 15:00 ώρα Ελλάδας) διαδοχικά οι ομιλίες του αρχηγού του γαλλικού κράτους και των επικεφαλής των τριών ευρωπαϊκών θεσμών: του προέδρου του Ευρωκοινοβουλίου Νταβίντ Σασόλι, της προέδρου της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και του πρωθυπουργού της Πορτογαλίας Αντόνιο Κόστα εκ μέρους του Συμβουλίου.

Εξαιτίας της Covid-19, οι ευρωπαίοι πολίτες θα παρεμβαίνουν μόνο μέσω βίντεο ενώ οι βουλευτές θα είναι λίγοι μέσα στο ημικύκλιο του Στρασβούργου.