Ο Κων.Φίλης αναλύει στο libre το “επεισόδιο” Δένδια – Τσαβούσογλου- Οι λόγοι και τα σενάρια

Τέσσερις είναι οι λόγοι της αντίδρασης Δένδια στις προκλήσεις Τσαβούσογλου στην Άγκυρα, σύμφωνα με τον Εκτελεστικό διευθυντή Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων και  Αναλυτή διεθνών θεμάτων του Ant1 Κωνσταντίνο Φίλη, και τους αποκρυπτογραφεί έναν προς έναν, στη συνέντευξή του στο libre.

Συνέντευξη στον Γιάννη Μανακά

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει ότι, σύμφωνα με τον έγκυρο διεθνή αναλυτή, ένας από αυτούς τους λόγους έχει να κάνει και με τους συσχετισμούς στο εσωτερικό της κυβέρνησης και το ακροατήριο στο οποίο απευθύνεται, αφού όπως λέει ο κ. Φίλης «οι εσωτερικοί συσχετισμοί συνυπολογίζονται, όταν διαμορφώνεις την εξωτερική πολιτική.

Ο κ. Φίλης ακτινογραφεί επίσης την κίνηση Ερντογάν, να συναντηθεί ο ίδιος με τον κ. Δένδια πριν από τον Τσαβούσογλου και επισημαίνει ότι η θετική, όπως τη θεωρεί, κίνηση Δένδια δεν αρκεί, αν δεν αποφασίσουμε ως χώρα, εάν θέλουμε την εξισορρόπηση των σχέσεων με την Τουρκία ή αν θεωρούμε ότι αυτό είναι αδύνατο λόγω της αδιάλλακτης στάσης της και άρα χρειάζεται μια διαφορετική στρατηγική.

ΑΚΟΛΟΥΘΕΙ ΟΛΟΚΛΗΡΗ Η ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ:

–Ποιο είναι το σχόλιό σας για το «θερμό επεισόδιο» Δένδια-Τσαβούσογλου στην κοινή συνέντευξη τύπου των δύο υπουργών;    

-Ξεκινάω απ’ το αυτονόητο, είναι προτιμότερο τα θερμά επεισόδια να λαμβάνουν χώρα μεταξύ των υπουργών εξωτερικών στις συνεντεύξεις τύπου και όχι «επί του πεδίου». Από κει και πέρα θεωρώ ότι η ελληνική πλευρά ήταν  προετοιμασμένη για κάτι τέτοιο, αυτό φάνηκε από την αμηχανία και τον αιφνιδιασμό Τσαβούσογλου, ενώ από την άλλη ο κ. Δένδιας έδειξε να είναι αρκετά αποφασιστικός και προετοιμασμένος να απαντήσει και κυρίως να θέσει όλα τα ζητήματα. 

• Το σύνηθες είναι οι συζητήσεις αυτές, και ακόμα πιο σκληρές, να γίνονται πίσω από τις κλειστές πόρτες ανάμεσα στις αντιπροσωπείες κι ανάμεσα στους υπουργούς  και είναι ασύνηθες να διατυπώνεται η ατζέντα και της μίας και της άλλης πλευράς και να ξεδιπλώνεται σε τέτοια ανάλυση από τους υπουργούς ενώπιον του Τύπου.

Αυτό θα το απέδιδα σε μία προσπάθεια της Ελλάδας, σε μια διττή κατεύθυνση, αφενός να δείξει, και με το βλέμμα στραμμένο στο εσωτερικό ακροατήριο, ότι η κυβέρνηση δεν αφήνει να πέσει τίποτα κάτω από τουρκικής  πλευράς, άλλωστε ο Τσαβούσογλου ναι μεν ήταν ήπιος στην πρωτολογία του αλλά έθεσε το ζήτημα της μουσουλμανικής μειονότητας, την οποία για μια ακόμη φορά τη βάφτισε τουρκική.  Άρα η ελληνική πλευρά πήρε αυτή την πρόκληση Τσαβούσογλου και βέβαια απάντησε εν συνεχεία ο κ. Δένδιας, όχι μόνο σ΄ αυτό το θέμα αλλά σε όλα τα ζητήματα.  Αντιλαμβάνομαι λοιπόν ότι ήθελε να δημιουργήσει μια βαλβίδα εκτόνωσης για την ελληνική κοινωνία, η οποία τους τελευταίους 18 μήνες δηλαδή μετά το τουρκολιβυκό σύμφωνο είδε τον Έβρο, είδε το Όρουτς Ρέις να κάνει σεισμικές έρευνες επί 82 μέρες, ακούει σε καθημερινή βάση προκλητικότατες έως και επιθετικές δηλώσεις από πλευράς τούρκων αξιωματούχων, εκβιασμούς, απειλές, όλα αυτά επειδή συσσωρεύτηκαν, αν καταλαβαίνω σωστά, ο κ. Δένδιας επέλεξε επί τουρκικού εδάφους, που έχει κι έναν συμβολισμό και μια σημειολογία, να πεί αυτά τα οποία είπε και να φέρει ένα αίσθημα περηφάνιας στην ελληνική κοινωνία και κυρίως εκτόνωσης του συσσωρευμένου θυμού έως και οργής που είχαμε για  τη συμπεριφορά της Τουρκίας. Αυτή είναι η μία διάσταση.

• Η δεύτερη διάσταση έχει να κάνει με τον διεθνή παράγοντα, δηλαδή η Ελλάδα υπέθετε μάλλον σωστά, ότι η Τουρκία ήθελε  να δείξει, εξ ου και η πρόσκληση Ερντογάν στον κ. Δένδια, ότι πάμε σε μια κανονικότητα, ότι δηλαδή η Τουρκία αυτά που λέει τα εννοεί, ότι προσπαθεί να βρεί έναν συμβιβασμό με την Ελλάδα και το κάνει αυτό διαλλακτικά. Επειδή όμως αυτό δεν ισχύει στην πραγματικότητα, νομίζω ότι ο κ. Δένδιας θέλησε με την έκθεση των διαφορών σε δημόσια θέα να στείλει ένα μήνυμα και στους Ευρωπαίους κατά κύριο λόγο, δευτερευόντως στους Αμερικανούς, ότι τελικά «η Τουρκία δεν είναι αυτό το οποίο προσπαθεί να σας πεί ότι είναι, δεν εννοεί αυτά τα οποία λέει στην “επίθεση γοητείας” την οποία σας κάνει, γιατί δείτε εδώ πέρα, αγνοεί το διεθνές δίκαιο,  εξακολουθεί να έχει το casus belli σε βάρος μας,  χρησιμοποιεί τους μετανάστες ως όπλο για άλλους σκοπούς, άρα ποια Τουρκία λέτε ότι έχει αλλάξει;» Νομίζω λοιπόν ότι ο δεύτερος λόγος είναι αυτός, να εκθέσουμε κυρίως προς τους Ευρωπαίους και ειδικότερα προς τους Γερμανούς, συνολικά θα έλεγα προς τη Δύση, ότι η Τουρκία δεν έχει αλλάξει, έχει κάνει έναν τακτικιστικό ελιγμό αλλά η στρατηγική της δεν έχει αλλάξει και όσο η στρατηγική της δεν έχει αλλάξει, εμείς δεν μπορούμε να βρούμε κοινό τόπο μαζί της.
• Το τρίτο είναι ότι νομίζω πως με αυτόν τον τρόπο ο κ. Δένδιας και η κυβέρνηση συνολικά θέλησε να θέσει και δημόσια, άρα και προς τους εταίρους της, τις κόκκινες γραμμές. Ότι υπάρχουν ορισμένες κόκκινες γραμμές και ορισμένες προϋποθέσεις για να ξεκινήσει ο όποιος διάλογος με την Τουρκία και να μην μείνουμε μόνο στις διερευνητικές, οι οποίες γίνονται σε υπηρεσιακό επίπεδο και ξέρουμε όλοι ότι περισσότερο έχει γίνει η ανάγκη φιλοτιμία, γιατί αυτή τη στιγμή όπως έχουν τα πράγματα δεν προσδοκούμε στ΄ αλήθεια κάτι.
• Το τέταρτο, θα μπορούσε να είναι, μια προσπάθεια να εκτονώσουμε την ένταση που υπάρχει ανάμεσα στα δύο μέρη και να το κάνουμε εγκαίρως , ώστε αφενός να μην επηρεαστούν οι συζητήσεις του Κυπριακού, που έτσι κι αλλιώς γίνονται σε επιβαρημένο κλίμα, από τα ελληνοτουρκικά, γιατί φανταστείτε ότι αν δεν είχαμε αυτή την εκτόνωση μπορεί η πενταμερής να ήτανε σε ακόμα πιο δύσκολες συνθήκες από τις ήδη δύσκολες, αφετέρου, μέσα απ΄ αυτή την εκτόνωση, μπορούμε να  μιλάμε τώρα για θετική ατζέντα. Γιατί το υπουργείο εξωτερικών έβγαλε σωστά την Παρασκευή μια ανακοίνωση για τη θετική ατζέντα, ότι ήτανε ο κ. Φραγκογιάννης ο υφυπουργός εξωτερικών, για την οικονομική διπλωματία και πρότεινε μια σειρά δράσεων στην Τουρκία, ότι εμείς θέλουμε την Τουρκία στην Ευρώπη κλπ. Αν αυτά τα έλεγε η κυβέρνηση, χωρίς να έχει προηγηθεί ο καβγάς ο δημόσιος, από τη δεξιά της πτέρυγα, κι όχι μόνο απ΄ τη δεξιά απαραίτητα, την πατριωτική της πτέρυγα, για να μην πω εθνικιστική, θα δεχόταν μία πίεση ότι «τι πήγες κι έκανες εκεί, πήγες  για να επιβεβαιώσεις το αφήγημα των Τούρκων ότι κάνουν κινήσεις εξομάλυνσης και να τους δώσεις και τη θετική ατζέντα χωρίς να πάρεις κάτι;»

–Άρα μέχρι στιγμής, με τα μέχρι στιγμής δεδομένα, συνάγεται κατά τη γνώμη σας ότι είναι θετική η αποτίμηση αυτού του επεισοδίου; Θα επηρεάσει θετικά το μέλλον των ελληνοτουρκικών σχέσεων; 

-Να σας πω, για μένα είναι θετικό το πρόσημο, αδιαμφισβήτητα. Είναι θετικό γιατί ο Δένδιας, ο υπουργός εξωτερικών της Ελλάδας, έβαλε όλα τα ζητήματα στη σωστή τους βάση, είναι οι θέσεις αυτές οι οποίες είναι πάγιες και διαχρονικές, δεν είναι δηλαδή κάτι καινούριο, αλλά τα έβαλε μετ΄ επιτάσως , τα έβαλε μέσα σε τουρκικό έδαφος, στο Προεδρικό Παλάτι, δηλαδή έδειξε ότι είχε την παρρησία να τα πει και να τους τα πει «στην έδρα τους». Το πρόσημο λοιπόν είναι θετικό.

Από την άλλη όμως, αυτό που έγινε την περασμένη Πέμπτη δεν αλλάζει την ουσία των προβλημάτων με την Τουρκία. Και κυρίως, πρέπει να απαντήσει και η κυβέρνηση ως κυβέρνηση και τα πολιτικά κόμματα, και μακάρι να υπάρξει απάντηση, στο εξής ερώτημα:

• Θέλουμε με την Τουρκία μια εξισορρόπησή της, μέσω της Ευρωπαϊκής Ένωσης, των Ηνωμένων Πολιτειών, των περιφερειακών συμπράξεων που έχουμε κάνει, της αμυντικής μας θωράκισης και δεν επιθυμούμε να εξαντλήσουμε τα περιθώρια για λύση μαζί της, διότι θεωρούμε ότι είναι τόσο μεγάλες οι διαφορές, τόσο χαώδεις, που είναι χάσιμο χρόνου και τελικά εξυπηρετούμε την Τουρκία με αυτό; 

• Ή είμαστε στη σχολή που λέει εξισορρόπηση με ό,τι σας προανέφερα αλλά πρέπει να βρούμε επιτέλους μία λύση, προφανώς με τους καλύτερους όρους για εμάς, γιατί γι αυτό εργαζόμαστε, αυτό σημαίνει εξισορρόπηση, ότι θέλουμε να έχουμε τους καλύτερους όρους, έτσι ώστε να διαπραγματευτούμε από θέση ισχύος και όχι από θέση αδυναμίας, αλλά να διαπραγματευτούμε, διότι η διαιώνιση της κατάστασης λειτουργεί σε βάρος μας και όχι υπέρ μας.

Αυτό λοιπόν για μένα είναι το κεντρικό ερώτημα, το οποίο δεν το απαντά, γιατί θα μπορούσε να το απαντήσει η παρουσία Δένδια στην Άγκυρα είτε τα έλεγε αυτά που είπε είτε δεν τα έλεγε. Αυτό είναι κάτι όμως, το οποίο πρέπει να το απαντήσουμε για να ξέρουμε προς ποια κατεύθυνση πηγαίνουμε. Διότι είναι άλλο το ένα κι άλλο το άλλο.

Κι αν είναι κεντρική πολιτική, αν είναι κυβερνητική πολιτική, αν υπάρχει κοινός παρονομαστής μεταξύ των πολιτικών κομμάτων, τουλάχιστον των τριών που έχουν κυβερνήσει, ή αν υπάρχει μια διχογνωμία, η οποία διχογνωμία αυτή βέβαια μπορεί να είναι και μέσα στους κόλπους της ίδιας της κυβέρνησης, γιατί πιθανολογώ ότι άλλες αντιλήψεις έχει ο πρωθυπουργός και άλλες αντιλήψεις έχουν στελέχη της Νέας Δημοκρατίας, ενδεχομένως και πρώην πρωθυπουργοί, είναι διαφορετική η προσέγγιση. Και βέβαια αυτό επηρεάζει, γιατί προφανώς εξωτερική πολιτική δεν κάνεις με το βλέμμα στραμμένο στο εσωτερικό αλλά με το βλέμμα στραμμένο στο μέλλον. Όμως οι εσωτερικοί συσχετισμοί συνυπολογίζονται, όταν διαμορφώνεις την εξωτερική πολιτική, το οποίο είναι θέμα ηγεσίας, αλλά ας μην πιάσουμε τώρα αυτό το θέμα..         

–Και μια τελευταία ερώτηση, πώς αποτιμάτε τη συνάντηση Δένδια-Ερντογάν, η οποία είναι σημαντική ούτως ή άλλως ως γεγονός, δεν ήταν μάλιστα και προγραμματισμένη εξαρχής, και πέρασε λίγο σε δεύτερη μοίρα, λόγω της εξέλιξης στη συνέντευξη τύπου με τον Τσαβούσογλου. Τι επιδίωκε με αυτή τη συνάντηση ο Ερντογάν;

-Θεωρώ ότι αυτό έγινε για τους εξής λόγους:

• Πρώτον ο Ερντογάν ήθελε να δείξει προς τη Δύση ότι είναι τόσο αποφασισμένος να βρει κοινούς παρονομαστές με την Ελλάδα, που δέχεται τον φιλοξενούμενο, τον υπουργό εξωτερικών της Ελλάδας, ο ίδιος.

• Το δεύτερο είναι ότι ο Ερντογάν για μία φορά ακόμα «καπελώνει» τον Τσαβούσογλου. Είναι σαφές ότι ο ρόλος του υπουργείου εξωτερικών της Τουρκίας είναι υποβαθμισμένος εδώ και αρκετό καιρό δεν ασκεί ουσιαστικά την εξωτερική πολιτική. Η εξωτερική πολιτική ασκείται είτε από το προεδρικό παλάτι είτε από τον Ακάρ ή από τον διοικητή των μυστικών υπηρεσιών. Έτσι ο Ερντογάν επέλεξε μάλλον να δει ο ίδιος πρώτος τον Δένδια, μάλλον καπελώνοντας για μια ακόμα φορά τον Τσαβούσογλου, γι αυτό και πολλές φορές ο Τσαβούσογλου υποχρεώνεται να το παίζει βασιλικότερος του βασιλέως και πιο πατριώτης απ΄ όλους, ακριβώς επειδή αισθάνεται αυτή την πίεση και το καπέλωμα

• Ένας άλλος λόγος πιθανόν να είναι ότι ο Ερντογάν ήθελε να στείλει κάποιο μήνυμα στον πρωθυπουργό, και άμεσο, το οποίο θα του μετέφερε ο κ. Δένδιας, και έμμεσο, ότι δηλαδή «ήρθε ο υπουργός εξωτερικών σου εδώ πέρα, εγώ τον δέχθηκα, μπορείς να ανταποδώσεις, εφόσον θα έρθει ο Τσαβούσογλου να τον δείς κι εσύ».

Αυτό δείχνει μια διάθεση του Ερντογάν να γίνει συνάντηση με τον Μητσοτάκη. Μιλάμε για τον Πρόεδρο, για να δούμε και τις κυβιστήσεις που έχει κάνει και ο Ερντογάν κατά καιρούς, που πριν από δεκατρείς μήνες, τον Μάρτιο του 2020, με αφορμή τα γεγονότα του Έβρου, έλεγε ότι «εγώ δεν θέλω να βρεθώ ούτε στο ίδιο δωμάτιο με τον Μητσοτάκη». Είναι προφανές ότι η οικονομία που τον πιέζει πολιτικά, τον υποχρεώνει να κάνει κάποιες αναδιπλώσεις, απλώς αυτό που πρέπει εμείς να δούμε είναι κατά πόσο αυτές οι αναδιπλώσεις είναι ουσιαστικές ή είναι τύποις, για να αλλάξει την εικόνα της Τουρκίας. Αν είναι ουσιαστικές πρέπει να αξιοποιήσουμε το παράθυρο ευκαιρίας. Αν είναι τύποις, πρέπει να αναδείξουμε προς τον διεθνή παράγοντα ότι ο Ερντογάν υποκρίνεται, ενώ στην πραγματικότητα δεν είναι  διατεθειμένος να κάνει τον παραμικρό συμβιβασμό, προκειμένου να βρεθεί μια οριστική διευθέτηση με την Ελλάδα.