Μαγιορκίνης στο libre: Το εμβόλιο της AstraZeneca, το παράδειγμα της Δανίας και οι κίνδυνοι θρομβώσεων ανά ηλικία και φύλο

Με αφορμή την πρόσφατη απόφαση της Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών, η οποία αφού αξιολόγησε τα διαθέσιμα δεδομένα, συνέστησε τη συνέχιση του προγράμματος εμβολιασμού με κάθε διαθέσιμο εμβόλιο, περιλαμβανομένου και του εμβολίου της AstraZeneca, στα άτομα ηλικίας 30 ετών και άνω, το libre μίλησε με τον Επίκουρο Καθηγητή Επιδημιολογίας και μέλος της Επιτροπής Εμπειρογνώμων, Γκίκα Μαγιορκίνη.

Της Ρούλας Σκουρογιάννη

Αυτό που ζητήσαμε να σχολιάσει ο κ. Μαγιορκίνης ήταν η πρακτική της Δανίας, όταν -μετά από μία ανάλυση που διενεργήθηκε στη χώρα, και αφορούσε την επίπτωση του εμβολίου της AstraZeneca σε συγκεκριμένες ηλικιακές ομάδες- διαπιστώθηκε ότι στις ηλικίες μεταξύ 50 έως 60, κυρίως σε γυναίκες, υπήρχε επταπλάσια πιθανότητα να εκδηλωθεί θρόμβωση από ό,τι στο γενικό πληθυσμό, η κυβέρνηση της χώρας προχώρησε σε προσωρινή παύση της χορήγησης του συγκεκριμένου εμβολίου για να το μελετηθεί για άλλες 3 εβδομάδες.

Έτσι, σύντομα αναμένονται τα τελικά συμπεράσματα αυτής της ανάλυσης. Το σχόλιο που ζητήθηκε από τον Επίκουρο Καθηγητή Επιδημιολογίας είναι εάν θα λάβει υπόψη της η ελληνική επιτροπή τα συμπεράσματα της αντίστοιχης επιτροπής της Δανίας, επικαιροποιώντας τις συστάσεις της σύμφωνα με τυχόν νεότερα δεδομένα, καθώς η ηλικιακή ομάδα από 50 έως 60 έτη περιλαμβάνεται στους άνω των 30 ετών, για τους οποίους η Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών συνέστησε να εμβολιάζονται με το εμβόλιο της AstraZeneca.

• «Ο λόγος που γίνεται αυτή η μελέτη με ηλικιακή διαστρωμάτωση είναι για να εκτιμηθεί στα άτομα που κάνουν το εμβόλιο το όφελος (προστασία από σημαντικό κίνδυνο νόσησης) έναντι του πιθανού ρίσκου (εκδήλωση θρόμβωσης), το οποίο φαίνεται ότι από την ηλικία των 30 και άνω είναι σημαντικό, ενώ από τα 30 και κάτω δεν ενδιαφέρει, καθώς δεν υπάρχει μεγάλο ρίσκο νόσησης από Covid-19 στις ηλικίες αυτές και άρα δε χρειάζεται να μπούμε στη διαδικασία του εμβολιασμού».

-Για την ηλικιακή ομάδα μεταξύ 50 και 60 που το ποσοστό που φάνηκε ιδιαίτερα αυξημένο ιδίως για τις γυναίκες, δεν υπάρχει η επιφύλαξη να επικαιροποιηθούν οι συστάσεις, όταν υπάρξουν τα τελικά συμπεράσματα της ανάλυσης της Δανίας;

«Επειδή βρισκόμαστε εν μέσω μίας πανδημίας, η οποία εξελίσσεται ραγδαία, το να εμποδίσουμε μία συγκεκριμένη ηλικιακή ομάδα να εμβολιαστεί -που αυτό το διάστημα, έτσι κι αλλιώς, δεν εμβολιάζεται στην Ελλάδα με το συγκεκριμένο εμβόλιο- δεν έχει και νόημα σε αυτή τη φάση. Ωστόσο, ακόμα και με αυτό το ρίσκο, φαίνεται ότι υπάρχει τεράστιο όφελος και για αυτή την ηλικιακή ομάδα».

–Αν κάποια άτομα σε αυτή την ηλικιακή ομάδα διαπιστωθεί ότι έχουν αυξημένο ρίσκο εκδήλωσης θρόμβωσης, εξετάζεται να υπάρξει η σύσταση να δουν το γιατρό τους για να χορηγηθεί εξατομικευμένα κάποια προφυλακτική αγωγή πριν ή μετά τον εμβολιασμό;

«Σχετικά με τη χορήγηση προφυλακτικής αγωγής θα πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί, επειδή δε φαίνεται ότι μπορεί να βοηθήσει σε αυτό το σύνδρομο, καθώς είναι αυτοάνοσης αιτιολογίας. Συγκεκριμένα, έχουν καταγραφεί πολύ σπάνιες περιπτώσεις θρόμβωσης των αγγείων με θρομβοπενία, χαμηλά δηλαδή αιμοπετάλια, μετά από εμβολιασμό έναντι της νόσου Covid-19. Η αιτία αυτού του πάρα πολύ σπάνιου συνδρόμου βρέθηκε πολύ πρόσφατα: Είναι αυτοάνοσο, παράγονται αντισώματα κατά των κυττάρων τα οποία παράγουν τα αιμοπετάλια και έτσι επηρεάζεται η πήξη του αίματος και προκαλείται θρόμβωση. Δεν υπάρχει, λοιπόν, προφυλακτική αγωγή που θα μπορούσαμε να δώσουμε, ακριβώς επειδή είναι αυτοάνοσης αιτιολογίας».

–Είδαμε να καταγράφονται σχετικά περιστατικά θρομβώσεων και από το εμβόλιο της Johnson & Johnson. Προφανώς, δε σχετίζεται η εκδήλωση του αυτοάνοσου συνδρόμου μόνο με το εμβόλιο της AstraZeneca αλλά πιθανότατα αφορά σε όλα τα παρόμοιας τεχνολογίας εμβόλια;

«Πράγματι, δεν είναι θέμα εταιρείας. Υπάρχουν δύο εναλλακτικές υποθέσεις: Η πρώτη αφορά την πρωτεΐνη ακίδα, επειδή ο κορονοϊός ο ίδιος φαίνεται ότι αυξάνει την πιθανότητα θρόμβωσης αλλά δεν έχουμε δει κάτι τέτοιο σε εμβόλια mRNA. Η δεύτερη αφορά τον ιικό φορέα, δηλαδή τον αδενοϊό. Ίσως, οι αδενοϊοί σαν φορείς να αυξάνουν αυτή την πιθανότητα. Οπότε, η ανοσολογική αντίδραση έναντι των αδενοειδών είναι αυτή η οποία μάλλον θα σχετίζεται με την ανάπτυξη αυτών των αντισωμάτων. Θεωρητικά, όλα τα εμβόλια (όπως της AstraZeneca, της Johnson & Johnson***, το Sputnik V της Ρωσίας) που χρησιμοποιούν έναν αδενοϊό ως τεχνολογία παράδοσής τους μπορούν να προκαλέσουν το αυτοάνοσο σύνδρομο».

–Υπήρξαν επεισόδια θρόμβωσης και σε περιπτώσεις εμβολιασμού με εμβόλια mRNA. Σωστά;

«Υπήρξαν κάποια θρομβωτικά επεισόδια, όχι όμως τα συγκεκριμένα, της αυτοάνοσης αιτιολογίας. Τον κίνδυνο τον περιέγραψε πολύ καλά ο υπουργός Υγείας της Βρετανίας Ματ Χάνκοκ, ο οποίος ανέφερε ότι ο κίνδυνος θρόμβωσης από το εμβόλιο ισοδυναμεί με τον κίνδυνο θρόμβωσης που έχει κάποιος όταν κάνει ένα μεγάλο ταξίδι με αεροπλάνο. Είναι, επίσης, αρκετά μικρότερος από τον κίνδυνο από τη χρήση αντισυλληπτικών δισκίων και μικρότερος από τον κίνδυνο χρήσης ηπαρίνης. Επειδή το εμβόλιο θα χορηγηθεί σε εκατομμύρια άτομα συγχρόνως, ο κίνδυνος αυτός από μηδαμινός που είναι θα δώσει έναν αριθμό που αριθμητικά θα δίνει εντύπωση μεγαλύτερου κινδύνου.

Αξίζει να τονίσουμε ότι υπάρχει τρόπος πρόληψης, εάν δούμε τα συμπτώματα και υπάρχει θεραπεία. Οπότε, τα άτομα που θα εκδηλώσουν αυτό το σπάνιο αυτοάνοσο σύνδρομο, δε θα καταλήξουν αν γίνει διάγνωση έγκαιρα. Θα πρέπει, κατευθείαν, να πάνε στο νοσοκομείο, όπου υπάρχει τρόπος να αντιμετωπιστεί σωστά το σύνδρομο με χορήγηση γ-σφαιρίνης. Οπότε υπάρχει και θεραπεία. Σε αντιδιαστολή, η πιθανότητα θανάτου από την ίδια τη νόσο Covid είναι συντριπτικά μεγαλύτερη».

Σύμφωνα με την Ελληνική Αιματολογική Εταιρεία και τους εμπειρογνώμονες στα θέματα της πήξης, δεν συνιστάται προληπτικά ούτε κάποιος ειδικός εργαστηριακός έλεγχος, ούτε η χορήγηση αντιπηκτικών φαρμάκων σε άτομα που πρόκειται να εμβολιαστούν.

• Οι περιπτώσεις αυτές έχουν αναφερθεί ως προθρομβωτική θρομβοπενία ανοσολογικής αιτιολογίας μετά από εμβολιασμό και ο παθολογικός μηχανισμός πρόκλησής τους θεωρείται ανάλογος της θρομβοπενίας μετά από χορήγηση ηπαρίνης.
• Δεν υπάρχει, μέχρι τώρα, τεκμηριωμένη συσχέτιση των εκδηλώσεων αυτών με προηγούμενο ιστορικό θρόμβωσης, θρομβοπενίας ή κληρονομικής θρομβοφιλίας.
• Επίσης, προς το παρόν δεν υπάρχει τεκμηρίωση συσχέτισης με άλλους προδιαθεσικούς παράγοντες και η σπάνια αυτή κατάσταση φαίνεται να είναι μία ιδιοσυγκρασιακή αντίσταση κατά την πρώτη έκθεση στο εμβόλιο της AstraZeneca.
• Ο EMA έδωσε δεδομένα για το εμβόλιο J&J, υποδεικνύοντας τρεις περιπτώσεις σπάνιων θρόμβων στον εγκέφαλο μετά από 4,5 εκατομμύρια δόσεις, αλλά δεν είναι σαφές εάν αυτά τα περιστατικά ήταν ο ίδιος τύπος θρομβώσεων που παρατηρήθηκε μετά την χορήγηση του εμβολίου της AstraZeneca, δηλαδή με εμφάνιση χαμηλών αιμοπεταλίων.
• Η διάγνωση απαιτεί από τα άτομα που εμβολιάστηκαν να γνωρίζουν τα ύποπτα συμπτώματα που σχετίζονται με το πρόβλημα των θρομβώσεων, συμπεριλαμβανομένων των επίμονων πονοκεφάλων, ασυνήθιστων μικροσκοπικών κηλίδων αίματος κάτω από το δέρμα και του κοιλιακού άλγους. Στην ιστοσελίδα emvolio.gov.gr, υπάρχουν οδηγίες για την έγκαιρη αναγνώριση αυτών των ύποπτων συμπτωμάτων, όπως και τη θεραπευτική αντιμετώπιση.
• Η συχνότητα των εκδηλώσεων θρόμβωσης με θρομβοπενία εκτιμάται ότι είναι 1 προς 100.000 δόσεις του εμβολίου AstraZeneca και η συχνότητα των αντίστοιχων θανάτων σε 2 στο 1.000.000. Στη χώρα μας, σύμφωνα με τα στοιχεία του ΕΟΔΥ, έως τις 31/12/2020 η συχνότητα θανάτου είναι 23 έως 35 ανά 1.000.000 πληθυσμού σε άτομα ηλικίας 30-39 ετών και 46 έως 94 ανά 1.000.000 πληθυσμού σε άτομα ηλικίας 40-49 ετών και πολύ μεγαλύτερη όσο αυξάνεται η ηλικία. Τέλος, η νόσος Covid αυξάνει 30 έως 80 φορές τον κίνδυνο εμφάνισης θρόμβωσης των φλεβωδών κόλπων του εγκεφάλου.