Μετάλλαξη Nelly: Πόσο απειλεί την αποτελεσματικότητα των εμβολίων; Μιλάει στο Libre η Καθηγήτρια Βιολογίας – Νανοϊατρικής, Μαρία Γαζούλη

Παράλληλα, με τη φρενήρη κούρσα των εμβολίων, που έφτασαν στην αγορά και στον πληθυσμό σε χρόνο ρεκόρ και με μία συγχρονισμένη παγκόσμια προσπάθεια εμβολιασμού οδηγούν σε ανοσία κατά του SARS-COV-2, εξελίσσεται και μία άλλη … κούρσα του ίδιου του ιού, που «μας κλείνει το μάτι», και με μία σειρά μεταλλάξεων, μας αποδεικνύει ότι είναι έξυπνος και αποφασισμένος να επιβιώσει παρά τον παγκόσμιο πόλεμο εναντίον του!

Tης Ρούλας Σκουρογιάννη

Οι διάφορες μεταλλάξεις του νέου κοροναϊού που εντοπίζονται σε διάφορες χώρες, προβληματίζουν αλλά προς το παρόν φαίνεται να αντιμετωπίζονται από τα εμβόλια που υπάρχουν. Τι θα γίνει εάν πληθύνουν επικίνδυνα; Θα χρειαστούμε νέα εμβόλια;

Ας δούμε τι απαντά στο Libre η Καθηγήτρια Βιολογίας – Νανοϊατρικής στην Ιατρική Σχολή του ΕΚΠΑ, Μαρία Γαζούλη.

·         Η συζήτηση για τις μεταλλάξεις του νέου κοροναϊού αφορά το κατά πόσον αυτές επηρεάζουν τη μεταδοτικότητα, αν αποδεικνύεται αυξημένη θνητότητα λόγω της μετάδοσής τους αλλά το κυριότερο ερώτημα είναι εάν εξακολουθούν να είναι αποτελεσματικά τα εμβόλια για την Covid-19;

“Σήμα” Σαμαρά στο Μαξίμου μέσω “Καθημερινής”: Όχι στο δόγμα του κατευνασμού και στις διερευνητικές με την Τουρκία – Αιχμές για την κυβερνητική υπαναχώρηση στο Μακεδονικό

«Οι μεταλλάξεις του SARS-COV-2 θα εξακολουθούν να γίνονται. Είναι θέμα εξέλιξης του ιού, καθώς και ο ιός θέλει να επιβιώσει όπως και εμείς θέλουμε να επιβιώσουμε. Κάθε μετάλλαξη που γίνεται δίνει ένα εξελικτικό πλεονέκτημα στον ιό ώστε να μπορεί να επιβιώσει. Αυτή τη στιγμή, είναι 3 οι κύριες μεταλλάξεις που μας ανησυχούν είναι η βρετανική (B.1.1.7), η νοτιοαφρικανική (501Y.V2) και η βραζιλιάνικη(P.1).

Ένα κοινό χαρακτηριστικό τους είναι ότι έχουν μία μετάλλαξη που βρίσκεται στο γονίδιο της ακίδας (στη θέση 501 του γονιδίου της Spike – γνωστή ως Ν501Υ), δηλαδή στο γονίδιο πάνω στο οποίο έχουν αναπτυχθεί και τα διάφορα εμβόλια. Πρόκειται για την πρωτεΐνη που χρησιμοποιεί ο ιός προκειμένου να μπει μέσα στα κύτταρα. Αυτή τη μετάλλαξη η επιστημονική κοινότητα την ονόμασε Nelly.

Από εργαστηριακές μελέτες, έχει δειχτεί ότι αυτή η μετάλλαξη διευκολύνει την είσοδο του ιού στα κύτταρα. Αν και αυτό δεν είναι απόλυτα ξεκάθαρο ακόμα, φαίνεται, ωστόσο, ότι υπάρχει αύξηση της μεταδοτικότητας με αυτή τη μετάλλαξη. Αυτό, όμως, που κυρίως θα ανησυχούσε είναι αν υπάρξουν περισσότερες μεταλλάξεις πάνω σε αυτή την πρωτεΐνη, οπότε αλλοιώσουν  την πρωτεΐνη και τότε τα εμβόλια θα πάψουν να είναι αποτελεσματικά.

Θα πρέπει να πούμε ότι τα εμβόλια έχουν αναπτυχθεί έναντι της ακίδας αυτής της πρωτεΐνης και παράγουν αντισώματα έναντι πολλών επιτόπων. Οπότε, η μία μετάλλαξη δεν επηρεάζει την αποτελεσματικότητα του εμβολίου. Άρα, φαίνεται ότι τα εμβόλια είναι αποτελεσματικά παρά τις μεταλλάξεις που υπάρχουν μέχρι σήμερα.

Από αυτά τα στελέχη, αυτό που προκαλεί τη μεγαλύτερη ανησυχία είναι αυτό που εντοπίστηκε στη μετάλλαξη της Βραζιλίας, καθώς υπάρχει ένα ενδεχόμενο να δίνει μία δυνατότητα στον ιό να ξεπερνά την ανοσιακή απόκριση αυτών που έχουν νοσήσει. Αυτό παρακολουθείται ακόμα, δεν είναι τελείως ξεκάθαρο.

Στη χώρα μας, με τα μέχρι σήμερα δεδομένα, υπάρχει μόνο το μεταλλαγμένο στέλεχος της Βρετανίας.

Αυτό που προκαλεί εντύπωση είναι ότι το βραζιλιάνικο στέλεχος όπως και το στέλεχος της Ν. Αφρικής παρουσιάζουν κάποιες κοινές μεταλλάξεις που φαίνονται ότι έχουν κάποια εξελικτική σύγκλιση μεταξύ τους. Έτσι φαίνεται πως ο ιός προσπαθεί να αποκτήσει ένα εξελικτικό πλεονέκτημα για να διαφεύγει από τις ανοσιακές αποκρίσεις των ατόμων που έχουν νοσήσει. Αν και κατά πόσο αυτό θα επηρεάσει τον εμβολιασμό  ακόμα είναι δύσκολο να το εκτιμήσουμε, αν και μέχρι τώρα δε φαίνεται να τον επηρεάζει».

Η διαδικασία παράδοσης των εμβολίων παρουσιάζει πολλές καθυστερήσεις, εντωμεταξύ η κινητικότητα του ιού, οι μεταλλάξεις του προκαλούν μεγαλύτερη μεταδοτικότητα, άρα η προσοχή μας, πιθανόν και τα περιοριστικά μέτρα, θα παραμείνουν για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα…

«Ναι, ισχύει αυτό! Θα πρέπει, επίσης, όλοι όσοι έχουμε εμβολιαστεί με την πρώτη δόση να μην επαναπαυόμαστε, επειδή δεν αναπτύσσουμε ακόμα πλήρη ανοσία, κι έτσι μπορεί να νοσήσουμε και να μεταδώσουμε τον ιό.

Τα ενθαρρυντικά νέα, ωστόσο, έρχονται από το Ισραήλ, όπου σύμφωνα με στοιχεία μελετών, ο εμβολιασμός φαίνεται να περιορίζει τη μεταδοτικότητα του ιού έως και 50% μετά από 14 ημέρες. Φαίνεται, δηλαδή ότι ο εμβολιασμός καθυστερεί τη μετάδοση. Τα θετικά αυτά προκαταρκτικά αποτελέσματα πρέπει να αποδειχτούν σε μεγαλύτερους πληθυσμούς.

Γενικά, ωστόσο, για να πούμε ότι έχουμε φτάσει σε ένα ασφαλές επίπεδο ανοσίας, πρέπει να εμβολιαστεί πολύ μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού, παγκοσμίως. Και συγκεκριμένα, εκτιμάται ότι πρέπει να εμβολιαστούν περίπου 5,6 δισεκατομμύρια άνθρωποι, για να επιτύχουμε ασφαλή επίπεδα ανοσίας. Άρα καταλαβαίνετε ότι για μεγάλο ακόμα χρονικό διάστημα θα πρέπει να τηρούμε τα μέτρα και να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί.

Αυτή η τιτάνια προσπάθεια εμβολιασμού του πληθυσμού πόσο εφικτό είναι να επαναλαμβάνεται κάθε χρόνο;

«Αν πρέπει να επαναλαμβάνεται κάθε χρόνο δεν το γνωρίζουμε ακόμα. Λογικά, λέμε ότι χρειάζεται επανάληψη του εμβολιασμού όπως και κατά του ιού της γρίπης. Όμως, ακόμα δε γνωρίζουμε τη μέγιστη ανοσία που μπορεί να επιτευχθεί με τον εμβολιασμό. Από τις μέχρι στιγμής ενδείξεις, άλλοι υποστηρίζουν ότι για ένα χρόνο μπορεί να είμαστε καλυμμένοι ενώ άλλοι μιλούν για διάρκεια κάλυψης από το εμβόλια δύο ετών. Αυτό μένει να μελετηθεί ακόμα. Πρόσφατα, άρχισαν στη χώρα μας οι πρώτοι εμβολιασμοί και τώρα, μελετώνται οι ασθενείς κατά πόσο αναπτύσσουν αντισώματα».

Υπάρχει το ενδεχόμενο, στα επόμενα χρόνια, να συνδυαστεί το εμβόλιο κατά του SARS–COV-2 με το εμβόλιο κατά του ιού της γρίπης (το οποίο ούτως ή άλλως, προσφέρει προστασία κατά κάποιων κοινών κοροναϊών);

«Δε γνωρίζουμε ακόμα εάν αυτό μπορεί να επιτευχθεί καθώς αυτός ο κοροναϊός έχει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Δεν είμαστε βέβαιοι κατά πόσον είναι εφικτό κάτι τέτοιο. Αν γινόταν, θα ήταν πάρα πολύ χρήσιμο από πολλές πλευρές και πρακτικά και από πλευράς logistics αλλά επειδή τα εμβόλια αυτά, όπως έχουν αναπτυχθεί έχουν κάποιες ιδιαιτερότητες, προς το παρόν δε φαίνεται να μπορεί να γίνει κάτι τέτοιο. Αν αναπτυχθούν με την ίδια λογική που αναπτύσσεται και το εμβόλιο της γρίπης, πιθανόν να είναι εφικτό. 

Το σημαντικό είναι ότι τα mRNA εμβόλια μπορούν πάρα πολύ εύκολα και γρήγορα να τροποποιηθούν σε περίπτωση που διαπιστωθεί ότι οι μεταλλάξεις έχουν προχωρήσει σε τέτοιο βαθμό που χρειάζονται νέα εμβόλια. Η mRNA πλατφόρμα μπορεί να βοηθήσει να έχουμε, άμεσα (σε περίπου 6 εβδομάδες), νέα αποτελεσματικά εμβόλια. Ήδη η τεχνολογία είναι έτοιμη, οπότε το μόνο που χρειάζεται είναι να προσαρμοστεί το mRNA.

Είναι χρήσιμο να συνειδητοποιήσουμε ότι παρά την έναρξη του εμβολιασμού, ο κίνδυνος είναι ακόμα υπαρκτός και πρέπει να προσέχουμε. Ταυτόχρονα, ο εμβολιασμός είναι το δυνατό μας όπλο κατά του SARS-COV-2 και πρέπει να λείψουν οι θεωρίες συνωμοσία και η καχυποψία. Τα εμβόλια είναι ασφαλή και είναι το όχημα που μας δίνει ελπίδα ανάκτησης της κανονικότητας».

Οι προδιαγραφές της σωστής μάσκας, που συζητήθηκαν στις αρχές της πανδημίας, επανέρχονται στο δημόσιο διάλογο και προκαλούν σύγχυση στον πληθυσμό. Τι μπορούμε να πούμε στον κόσμο, με απλά λόγια, συμβουλεύοντάς τον για τη σωστή επιλογή μάσκας;

«Το πρόβλημα, όντως υπήρχε στην αρχή της πανδημίας, ήταν και μικρή η διαθεσιμότητα μασκών και ο μόνος τρόπος άμεσης προφύλαξης τότε ήταν να καλύπτουμε τη μύτη και το στόμα με όσο το δυνατόν πιο προστατευτικά υλικά. Αυτό που εξαρχής είχε τονιστεί είναι ότι μία καλή υφασμάτινη μάσκα (με πυκνό ύφασμα και δύο στρώσεις υφάσματος) είναι αποτελεσματική. Φυσικά, οι χειρουργικές, ιατρικές μάσκες είναι πιο αποτελεσματικές, αλλά όπου αυτό δεν είναι εφικτό, μπορεί να είναι προστατευτική μία σωστή πάνινη μάσκα όπως την περιγράψαμε ήδη»._