Κ. Φίλης στο libre: Ποιος θα συγκρατήσει τον Ερντογάν όταν στείλει γεωτρύπανα στην αν. Μεσόγειο;

«Ποιος θα είναι εκείνος που θα συγκρατούσε τον Ερντογάν» αν επέλεγε να στείλει γεωτρύπανα και ερευνητικά σκάφη στα επίμαχα πεδία, «αφού είχαμε ένα Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τόσο χλιαρό, αφού στις ΗΠΑ έχουμε αυτή τη μεταβατική κατάσταση;»: το ερώτημα αυτό θέτει, μιλώντας στο libre, ο διεθνολόγος Κωνσταντίνος Φίλης. Και, παρότι εκτιμά ότι δεν θα συμβεί κάτι τέτοιο άμεσα, εν τούτοις αργά ή γρήγορα θα συμβεί κι αυτό γιατί είναι ο μόνος τρόπος «να διατηρήσει εν ζωή το τουρκολιβυκό σύμφωνο».

Συνέντευξη στον Νίκο Παπαδημητρίου

«Οι αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου ήταν προβληματικές, έβαλαν τον πήχη πιο κάτω από ό,τι τον είχε βάλει το ίδιο το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τον περασμένο Οκτώβριο», τονίζει σε άλλο σημείο της συνέντευξής του στο libre ο συνομιλητής μας ενώ «και η ελληνική πλευρά θα έπρεπε να ήταν προετοιμασμένη και για το… άδειασμα της Γαλλίας», σημειώνει με έμφαση.

Ταυτόχρονα, ο εκτελεστικός διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων του Πάντειου Πανεπιστημίου και αναλυτής διεθνών θεμάτων του ΑΝΤ1 αναδεικνύει τους τρεις λόγους για τους οποίους η αμερικανική διπλωματία επιβάλλει τώρα κυρώσεις στην Άγκυρα, ενώ θυμίζει ότι η τάση απόσυρσης των Αμερικανών είχε ξεκινήσει επί Ομπάμα για να κορυφωθεί αμέσως μετά στη θητεία Τραμπ. Επιφυλακτικός για τη στάση του νέου Προέδρου των ΗΠΑ επισημαίνει πάντως ότι ο Τζο Μπάιντεν είναι ένας πολιτικός που γνωρίζει καλά την περιοχή.

Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της συνέντευξης του Κωνσταντίνου Φίλη στο libre:

-Πώς θα περιγράφατε, κύριε καθηγητά, την τρέχουσα συγκυρία, λαμβάνοντας υπόψη τρία δεδομένα; Τη σταθερή ρητορική όσο και πρακτική της Τουρκίας, την απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, το γεγονός, τέλος, ότι οι ΗΠΑ διανύουν αυτήν την …ενδιάμεση περίοδο μεταξύ δύο προεδρικών θητειών –κι ας ξεκινήσουμε από το τελευταίο…

Είμαστε έτσι κι αλλιώς σε φάση μετάβασης σε παγκόσμια κλίμακα, η οποία επηρεάζει και την περιοχή μας. Είμαστε σε μια χρονική στιγμή όπου, όπως το περιγράψατε, οι ΗΠΑ βρίσκονται σε μια ενδιάμεση κατάσταση. 

Aλλά ακόμη και πριν από αυτήν ίσως και μετά από αυτήν, εκείνο που διαπιστώνουμε, είναι ότι οι ΗΠΑ έχουν πολύ μικρότερη επιθυμία να εμπλέκονται στην «καθημερινότητα» περιοχών που είναι άμεσου ενδιαφέροντος για εμάς, όπως αυτή της Ανατολικής Μεσογείου ή και της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Η Ελλάδα είναι στραμμένη για προφανείς λόγους προς την Ανατολική Μεσόγειο αλλά η Νοτιοανατολική Ευρώπη, τα Βαλκάνια δηλαδή, είναι ο φυσικός της χώρος, κι από εκεί απουσιάζουμε, ή, τέλος πάντων, δεν είμαστε τόσο ενεργοί όσο θα έπρεπε να είμαστε.

Οι ΗΠΑ έχουν αφήσει με αυτήν τη μερική και μεγαλύτερη αποστασιοποίηση, ένα κενό εξουσίας το οποίο προσπαθούν να καλύψουν δυνάμεις που έχουν μεγαλύτερη αποφασιστικότητα, είναι περισσότερο διεκδικητικές και οι οποίες με τον τρόπο που κινούνται, δεν εξυπηρετούν τα αμερικανικά συμφέροντα.

Αναφέρομαι στη Ρωσία, στην Τουρκία και, σε κάποιο βαθμό, και στην Κίνα. Αυτό είναι κάτι που ανησυχεί τον αμερικανικό παράγοντα και είναι προφανές ότι η επόμενη κατάσταση (Μπάιντεν) θα ψάξει τρόπους για να διορθώσει αυτήν την κατάσταση. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι Αμερικανοί θα επανακάμψουν στο 100% της προηγούμενης εμπλοκής τους στη Μέση Ανατολή, την Ανατολική Μεσόγειο και τα Βαλκάνια. Η φάση μερικής απόσυρσης ξεκίνησε επί Ομπάμα  και επιτάθηκε στα χρόνια του Τραμπ. Η διαφορά, βέβαια, μεταξύ Τραμπ και Μπάιντεν είναι ότι ο Μπάιντεν γνωρίζει καλά την περιοχή, γνωρίζει καλά τις χώρες, γνωρίζει καλά τις ανάγκες. Εν αντιθέσει με τον Τραμπ, ο οποίος ήταν «φτερό στον άνεμο» με εξαίρεση τη στρατηγική σχέση που είχε με το Ισραήλ και ειδικότερα με τον Νετανιάχου.

-Ποια η εξήγηση για το γεγονός ότι η Ουάσιγκτον επιβάλλει τώρα κυρώσεις στην Άγκυρα; Μήπως το State Department αισθάνεται απελευθερωμένο από τη σκιά Τραμπ;

 Δεν νομίζω. Ο λόγος που επιβάλλονται τώρα οι κυρώσεις είναι:

• Πρώτον, γιατί η Τουρκία πραγματικά με τη στάση της έχει δημιουργήσει ένα πολύ εχθρικό Κογκρέσο που ενδεχομένως ο ίδιος ο Ερντογάν να υποτίμησε.
• Δεύτερον, είναι μια κίνηση, η οποία ενδεχομένως να προσπαθεί να δείξει ότι η κυβέρνηση Τραμπ προλαβαίνει τις κυρώσεις οι οποίες θα επιβληθούν μέσω του αμυντικού προϋπολογισμού. Άρα δρα προδραστικά.
• Τρίτον, υπάρχει μια διπλή ανάγνωση: διευκολύνει τον Μπάιντεν ή παγιδεύει τον Μπάιντεν; Τον διευκολύνει με την έννοια ότι θα έχει ένα χαρτί στα χέρια του όταν θα καθίσει να διαπραγματευθεί με την Τουρκία και προφανώς στην αρχή τουλάχιστον θα επιχειρήσει την επαναρυμούλκησή της στο αμερικανικό άρμα; Ή, τον δυσκολεύει υπό την έννοια ότι βάζει κάποιες κυρώσεις που είναι σοβαρές, αλλά όχι οι πλέον σοβαρές, και αυτό σημαίνει ότι τον προκαταλαμβάνει για το τι που θα μπορούσε να κάνει αυτός; Εδώ υπάρχει ένα ερώτημα.

-Και, πώς θα περιγράφατε τη συγκυρία μετά και τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου;    

Να μην κρυβόμαστε πίσω από το δάκτυλό μας. Οι αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου ήταν προβληματικές, έβαλαν τον πήχη πιο κάτω από ό,τι τον είχε βάλει το ίδιο το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τον περασμένο Οκτώβριο.

Αν διαβάσει κανείς τις διατυπώσεις του περασμένου Οκτωβρίου, τις προειδοποιήσεις του προς την Τουρκία, θα νομίζει ότι μεταξύ Οκτωβρίου και Δεκεμβρίου δεν έχει μεσολαβήσει τίποτε. Διότι πήγε ένα βήμα πίσω από εκεί που ήταν η Σύνοδος Κορυφής τον Οκτώβριο.

Σαν να μην είχαμε παράνομες πράξεις από πλευράς της Τουρκίας, να μην είχαμε όλα αυτά τα προκλητικά, επιθετικά προς την Ελλάδα και την Κύπρο, όλες αυτές τις δηλώσεις, τη στοχοποίηση της Γαλλίας. Πέρασε πολύ κάτω από τον πήχη και η Ε.Ε. έδειξε ότι τελικά δεν είναι ο φορέας ο οποίος μπορεί να αποτελέσει παράγοντα λύσης για τα ελληνοτουρκικά ζητήματα. Μπορεί να συμβάλει σε κάποιο βαθμό αλλά παράγων λύσης των ελληνοτουρκικών στην κατεύθυνση που εμείς θα θέλαμε, δεν μπορεί να είναι η Ε.Ε., κακά τα ψέματα.

Είναι άλλες δυνάμεις, εν προκειμένω οι ΗΠΑ, που θα μπορούσαν να παίξουν αυτό το ρόλο στο βαθμό, βέβαια, που θα επιθυμούσαν. Και η ελληνική πλευρά θα έπρεπε να ήταν προετοιμασμένη και για το… άδειασμα της Γαλλίας.

Διότι ήταν τόσο πολυθεματική και σημαντική η ατζέντα (σ.σ. του Ευρ. Συμβουλίου) – Brexit, Ταμείο Ανάκαμψης, προϋπολογισμός 2021-2027 – ώστε οι Γάλλοι θα αναζητούσαν συμβιβασμό με τη Γερμανία. Ήταν περίπου βέβαιο ότι θα είχαμε αυτήν την κατάληξη.

-Κλείνοντας, πώς, συνεπώς, προδιαγράφεται η συνέχεια στα νερά του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου, δεδομένης και της απαράλλακτης τουρκικής στάσης;  

Σε ό,τι αφορά την Τουρκία τα πράγματα είναι θολά, γιατί θολά είναι και τα μηνύματα που λαμβάνει, και προφανώς ο Ερντογάν μπορεί να τα διαβάζει ως πράσινο φως  ή, τέλος πάντως, ως μια λευκή επιταγή ή μια ενεργός ανοχή απέναντι στις κινήσεις του.

Δεν πιστεύω ότι ο Ερντογάν τις αμέσως επόμενες εβδομάδες, δηλαδή ως την ορκωμοσία Μπάιντεν, θα θελήσει να κάνει κάτι το οποίο θα ισχυροποιήσει τους όποιους σκληροπυρηνικούς στο επιτελείο Μπάιντεν που λένε ότι τελικά μπορεί η Τουρκία να είναι χαμένη υπόθεση, ότι δεν έχει νόημα να προσπαθήσουμε να την επαναφέρουμε.

Αν και κανένας Πρόεδρος δεν ξεκινά συγκρουσιακά με μια χώρα με τη σημασία της Τουρκίας. Ο Μπάιντεν, ακόμη και αν έχει στο πίσω μέρος του μυαλού του ότι η Τουρκία είναι μια χαμένη υπόθεση, δεν θα ξεκινήσει συγκρουόμενος μαζί της. Θα προσπαθήσει πιέζοντάς την να την επαναφέρει στο δυτικό και αμερικανικό στρατόπεδο. Και για να το κάνει, θα το κάνει με προϋποθέσεις, όχι όπως ο Τραμπ.

Ο Ερντογάν δεν έχει λόγο να ξαναπροκαλέσει Ευρωπαίους και Αμερικανούς με το να στείλει το «Ορούτς Ρέις» δυτικότερα του 28^ου μεσημβρινού ή κάποιο πλωτό γεωτρύπανο εκεί που ήταν το «Ορούτς Ρέις» τις προηγούμενες εβδομάδες. Διευκρινίζω: αυτή τη στιγμή. Γιατί ότι κάποια στιγμή θα επιχειρήσει να το κάνει, θα το κάνει γιατί πρέπει να διατηρήσει εν ζωή το τουρκολιβυκό σύμφωνο.

Το οποίο θα διατηρηθεί  εν ζωή μόνο με ένα τέτοιο τρόπο. Το τουρκολιβυκό σύμφωνο βρίσκεται στον πυρήνα της «γαλάζιας πατρίδας» γιατί είναι η μόνη συμφωνία που έχει κάνει η Τουρκία στην περιοχή. Παράνομη, ξεπαράνομη, προφανώς κατάφορα παράνομη, είναι εν ισχύι πάντως. Άρα, κάποια στιγμή αυτό θα γίνει, πιστεύω ότι δεν θα γίνει άμεσα. Από την άλλη, αναρωτιέται κανείς ποιος θα είναι εκείνος που θα συγκρατούσε τον Ερντογάν αν επέλεγε να κάνει μια τέτοια ενέργεια, αφού είχαμε ένα Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τόσο χλιαρό, αφού στις ΗΠΑ έχουμε αυτή τη μεταβατική κατάσταση;