Σακχαρώδης Διαβήτης: Η μεταβολική πανδημία του 21ου αιώνα – Μιλά στο libre ο Δρ. Α. Μελιδώνης

Οι εκρηκτικές διαστάσεις που λαμβάνει πλέον η εξάπλωση του Σακχαρώδη Διαβήτη (ΣΔ) οδηγεί τους ειδικούς να μιλούν για μία νόσο που εξελίσσεται (μαζί με την παχυσαρκία) σε παγκόσμια μεταβολική πανδημία, με εξαιρετικά πολλές και επικίνδυνες επιπτώσεις για την υγεία του ασθενή.

Της Ρούλας Σκουρογιάννη

Η εικόνα του ΣΔ σε αριθμούς

Τα παγκόσμια επιδημιολογικά δεδομένα είναι ιδιαίτερα ανησυχητικά:

Ενδεικτικά τα, τη δεκαετία του ’80 έπασχαν από τη νόσο 60 εκατομμύρια άτομα, ενώ σήμερα πάσχουν από διαβήτη 460 εκατομμύρια παγκόσμια!

«Στην Ελλάδα, εκτιμάται ότι το 10-12% του πληθυσμού έχει διαβήτη, ενώ υπάρχει και ένα ποσοστό 3-4% που δε γνωρίζει ότι πάσχει από τη νόσο», επισημαίνει στο libre, o Δρ. Α. Μελιδώνης, Παθολόγος Διαβητολόγος, Πρόεδρος του Ελληνικού Κολεγίου Μεταβολικών Νοσημάτων. «Η προοπτική είμαι ακόμα περισσότερο ζοφερή», προσθέτει, «καθώς ο Π.Ο.Υ (Παγκ. Οργαν. Υγείας) εκτιμά ότι  τα επόμενα 5-10 χρόνια, ο αριθμός των ατόμων με διαβήτη θα υπερβεί τα 600 εκατομμύρια, εάν δεν υπάρξουν συντονισμένες παρεμβάσεις». 

Πού οφείλεται η εκρηκτική και ανεξέλεγκτη εξάπλωση

Ο ΣΔ είναι μία νόσος γνωστή από την αρχαιότητα. Όμως, η εκρηκτική άνοδός του, τις τελευταίες δεκαετίες προκαλεί εύλογα ερωτηματικά.

«Ο σύγχρονος τοξικός τρόπος ζωής: η ανθυγιεινή διατροφή, τα γρήγορα και επεξεργασμένα γεύματα, η υψηλή πρόσληψη λίπους και ζάχαρης, η χαμηλή πρόσληψη φυτικών ινών, το αυξημένο μέγεθος μερίδων τροφής και ποτών, η μειωμένη ανάγκη σωματικής δραστηριότητας, πολύπλευρο καθημερινό stress και άλλοι παρόμοιοι παράγοντες είναι αναμφισβήτητα η αφετηρία όλων των δεινών για τη μεταβολική υγεία», εξηγεί ο Δρ Α. Μελιδώνης.

«Και δυστυχώς ο διαβήτης δεν είναι μια αθώα, πρόσκαιρη, χωρίς συνέπειες νόσος. Είναι μια μόνιμη διαταραχή της μεταβολικής ομοιοστασίας του οργανισμού με αποτέλεσμα την υπεργλυκαιμία, το αυξημένο δηλαδή σάκχαρο, που η μη αντιμετώπισή του, η μη ρύθμιση του θα οδηγήσει στη πορεία του χρόνου σε μία ή περισσότερες χρόνιες επιπλοκές του διαβήτη».

Οι επικίνδυνες επιπλοκές του ΣΔ στην υγεία

Ο διαβήτης είναι ο πρωταγωνιστικός παράγοντας χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας και αιμοκάθαρσης, οφθαλμοπάθειας και απώλειας όρασης των ενηλίκων, ακρωτηριασμού των κάτω άκρων, στυτικής δυσλειτουργίας και το κύριο αίτιο εμφραγμάτων και αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων.

Όπως μας εξηγεί ο Δρ Α. Μελιδώνης, «οι χρόνιες επιπλοκές του ΣΔ αποτελούν πραγματικά τη μεγάλη μάστιγα της νόσου, καθώς ο ΣΔ διπλασιάζει έως τετραπλασιάζει τον κίνδυνο καρδιαγγειακών επεισοδίων, είναι η 1η αιτία αιμοκάθαρσης, η 1η αιτία αμφιβληστροειδοπάθειας που οδηγεί σε τύφλωση, η 1η αιτία μη τραυματικού ακρωτηριασμού των κάτω άκρων.  Όλα αυτά οδηγούν σε μείωση του προσδόκιμου επιβίωσης κατά 10 έτη (όταν ηλικία διάγνωσης είναι τα 40 έτη) και κατά 8 έτη όταν ηλικία διάγνωσης τα 60 έτη (4,2 εκατομμύρια θάνατοι λόγω του διαβήτη συνέβησαν παγκόσμια το 2019)». 

Σε μεγάλη μετα-ανάλυση 27 μελετών, φάνηκε ότι άτομα με ΣΔ2 μέσης ηλικίας 60 ετών και μέσης διάρκειας διαβήτη 10 χρόνια, έχουν επιπολασμό (συχνότητα) καρδιαγγειακής νόσου 40%, διαβητικής αμφιβληστροειδοπάθειας 52% ,διαβητικής νεφροπάθειας 32% και διαβητικής νευροπάθειας 65%.

Διαβήτης και Covid-19

Σχετικά με την πανδημία της εποχής, το COVID 19, στοιχεία από την Παγκόσμια Ομοσπονδία για το Διαβήτη (International Diabetes Federation – IDF) δείχνουν ότι μέχρι και 50% των νοσηλευόμενων για COVID πάσχουν και από διαβήτη, ενώ οι διαβητικοί ασθενείς με COVID έχουν τετραπλάσιο κίνδυνο θνητότητας συγκριτικά με τους μη διαβητικούς με COVID.

Τέλος, οι νοσηλευόμενοι για COVID διαβητικοί ασθενείς που παρουσιάζουν καλή γλυκαιμική ρύθμιση κατά την νοσηλεία τους μειώνουν κατά 80% τον κίνδυνο θνητότητας σε σχέση με τους αρρύθμιστους κατά τη νοσηλεία COVID διαβητικούς.

Οι κατευθύνσεις πρόληψης και παρέμβασης για τη ρύθμιση του ΣΔ

«Η ρύθμιση του διαβήτη είναι η απόλυτη ασπίδα προστασίας έναντι των επιπλοκών», τονίζει ο Δρ Α. Μελιδώνης και προσθέτει: «Η καταιγίδα των επιπλοκών αποτρέπεται με την άριστη ρύθμιση του σακχάρου, όπως έδειξαν πολλές μεγάλες μελέτες, όπως και με τη ρύθμιση των άλλων παραγόντων κινδύνου – συνοδών καταστάσεων (υπέρταση, δυσλιπιδαιμία, παχυσαρκία), καθώς οι διαβητικοί – πολύ συχνά  έως και 40% εξ αυτών- έχουν και τις τρεις αυτές συνοδές καταστάσεις».

Όσον αφορά την πρόληψη του διαβήτη, θα πρέπει να συστηματοποιηθεί και να γενικευθεί η ανίχνευση του διαβήτη ή και του προδιαβήτη (μια κατάσταση που προηγείται του διαβήτη και κατά την οποία τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα βρίσκονται πάνω από τα φυσιολογικά όρια, αλλά κάτω από τα καθορισμένα όρια του ΣΔ).
Είναι απαραίτητο, όλα τα άτομα άνω των 40 ετών, να υποβάλλονται στο check up του διαβήτη (σάκχαρο νηστείας και 2ωρη καμπύλη σακχάρου μετα-φόρτιση) και εάν υπάρχουν επιβαρυντικοί παράγοντες (παχυσαρκία, θετική κληρονομικότητα διαβήτη, υπέρταση, δυσλιπιδαιμία κλπ.) σε πολύ μικρότερη ηλικία θα πρέπει να γίνεται το check up αυτό.

Όταν έχει διαγνωσθεί ΣΔ, θα πρέπει το άτομο με το νεοεμφανισθέντα ΣΔ να αρχίσει αμέσως την προβλεπόμενη αντιδιαβητική αγωγή.
Όταν έχει διαγνωσθεί με προδιαβήτη, θα πρέπει το άτομο να τροποποιήσει τον τρόπο ζωής του, επικεντρώνοντας στην υγιεινή μεσογειακή διατροφή, στην αυξημένη καθημερινή σωματική δραστηριότητα, στην μείωση του σωματικού βάρους επί παχυσαρκίας. Έχει τεκμηριωθεί ότι η αλλαγή των υγιεινοδιαιτητικών όρων ζωής μπορεί να μειώσει έως και 70% τον κίνδυνο εμφάνισης ΣΔ στη φάση του προδιαβήτη.

Όσον αφορά τις παρεμβάσεις για τη μείωση εμφάνισης των επιπλοκών του διαβήτη στα άτομα με ΣΔ υπάρχει σαφής και καταλυτική απάντηση. Η ρύθμιση του διαβήτη, η ευγλυκαιμία, τα εντός στόχων επίπεδα σακχάρου στο αίμα διασφαλίζουν σε πολύ μεγάλο βαθμό την αποτροπή εμφάνισης των τοξικών χρόνιων επιπλοκών του διαβήτη. Και βέβαια η έγκαιρη διενέργεια των προληπτικών εξετάσεων για τις επιπλοκές και η ορθή θεραπευτική παρέμβαση, πέραν της γλυκαιμικής ρύθμισης (αντιμετώπιση παραγόντων κινδύνου αλλά και αγωγές για τις ίδιες τις επιπλοκές) είναι απαραίτητες για την πρόληψη και τη μείωση των επιπλοκών.

Νεότερες και μελλοντικές εξελίξεις στη θεραπεία του διαβήτη

Έναντι της εκρηκτικής και άκρως επικίνδυνης «πανδημίας του ΣΔ», τάσσεται η παγκόσμια ιατρική κοινότητα, καταβάλλοντας έντονες προσπάθειες τα τελευταία χρόνια για την αναχαίτιση της εξάπλωσής της.

«Το θεραπευτικό μας οπλοστάσιο έχει ενισχυθεί πλέον σημαντικά με νέες αγωγές που παρουσιάζουν εξαιρετική αποτελεσματικότητα στην αντιμετώπιση του ΣΔ», επισημαίνει ο Δρ Α. Μελιδώνης.

«Έτσι ενώ στα τέλη της δεκαετίας του 90 υπήρχαν τρείς βασικές φαρμακευτικές αγωγές για τον ΣΔ, σήμερα αισίως διαθέτουμε δώδεκα(!) διαφορετικές εναλλακτικές αγωγές για την αντιμετώπιση και μείωση της υπεργλυκαιμίας. Εξ αυτών ήδη δέκα φαρμακευτικές αντιδιαβητικές κατηγορίες κυκλοφορούν στη χώρα μας».

• «Οι πλέον νεότερες  κατηγορίες είναι οι λεγόμενες ινκρετινικές αγωγές(αναστολείς DPP-4 και αγωνιστές GLP-1). Οι ινκρετικές αγωγές βελτιώνουν τα επίπεδα των ορμονών που παράγονται από το έντερο των ασθενών όταν αυτοί τρώνε. Στους διαβητικούς ασθενείς αυτές οι ορμόνες έχουν χαμηλά επίπεδα . Αυτή την θετική ευγλυκαιμική δράση των ορμονών αυτών ενισχύουν και αξιοποιούν οι ινκρετινικές αγωγές».
• «Οι αγωνιστές GLP-1 είναι πλέον προβεβλημένη και πλέον αποτελεσματική εκδοχή των ιγκρετινικών αγωγών. Η αντιδιαβητική τους δράση συνοδεύεται και με σημαντική μείωση του σωματικού βάρους και γι’ αυτό αποτελεί ελκτική θεραπευτική λύση για την αντιμετώπιση των παχύσαρκων διαβητικών. «Από έτους στο θεραπευτικό μας οπλοστάσιο έχει προστεθεί και μια ουσία που χορηγείται μια φορά την βδομάδα με ένεση (ντουλαγλουτίδη) με εξίσου θετικά αποτελέσματα».
• «Οι αναστολείς SGLT-2 αναστέλλουν την αυξημένου επί διαβήτου απορρόφηση της γλυκόζης από τα νεφρικά σωληνάρια και έτσι συμβάλλουν στην γλυκοζουρία άρα και στην μείωση της υπεργλυκαιμίας του αίματος. Οι αναστολείς SGLT-2 έχουν και πολλές άλλες ενδιαφέρουσες παράλληλες δράσεις και ευνοούν την απώλεια σωματικού βάρους ,την μείωση της υπέρτασης, την μείωση του κινδύνου εμφάνισης καρδιαγγειακών προβλημάτων».
• «Με μεγάλο ενδιαφέρον περιμένουμε τις νέες εξελίξεις σε αυτές τις πολλά υποσχόμενες νέες θεραπευτικές αντιδιαβητικές κατηγορίες: τους GLP-1 αγωνιστές κα τους SGLT-2 αναστολείς. Τα νέα φάρμακα αυτής της κατηγορίας που χορηγούνται 1 φορά την εβδομάδα είτε με ένεση είτε σε χάπι».
• «Περιμένουμε επίσης και νέους αναστολείς SGLT-2 (με SGLT-2 και SGLT-1 δράση) που θα ενισχύσουν τις θεραπευτικές μας δυνατότητες».

Οι νέες θεραπευτικές κατηγορίες (αναστολείς SGLT-2,αγωνιστές GLP-1) έχουν τεκμηριωμένη πολυπαραγοντική πλειοτροπική δράση πέραν από την αντιυπεργλυκαιμική (μείωση του σακχάρου).  Φαίνεται ότι συμβάλλουν στην μείωση του σωματικού βάρους, στη βελτίωση της αρτηριακής πίεσης στην καρδιαγγειακή προστασία και στη μείωση του καρδιαγγειακού κινδύνου.

Αυτές οι κατηγορίες φαρμάκων έχουν παράλληλα με τη θεραπεία του διαβήτη πολλές άλλες ευεργετικές δράσεις όπως η μείωση του σωματικού βάρους και της αρτηριακής πίεσης και άρα μείωση του καρδιαγγειακού κινδύνου.

Εξελίξεις στη θεραπεία του ΣΔ1

Εξελίξεις, επίσης, θα έχουμε στη θεραπευτική αντιμετώπιση των ασθενών με ΣΔ1 και ιδιαίτερα στον τομέα των αντλιών έγχυσης ινσουλίνης.
«Ήδη,  μια σειρά νέων αντλιών συνδέονται με τον αισθητήρα συνεχούς μέτρηση γλυκόζης του ατόμου με ΣΔ1 (πολύ μικρή συσκευή στερεωμένη στο δέρμα που μετρά συνεχώς το σάκχαρο στον διάμεσο ιστό που είναι παρόμοιο με το σάκχαρο στο φλεβικό αίμα) και έχοντες ανάλογο λογισμικό μπορούν να χορηγούν την κατάλληλη ποσότητα ινσουλίνης μεταξύ των γευμάτων (στα γεύματα βέβαια υπάρχει ακόμη ανάγκη εντολής από τον φέροντα την αντλία για την ποσότητα ινσουλίνης που θα εγχυθεί). Κάποιες από αυτές τις νέες αντλίες έχουν επίσης την δυνατότητα διακοπής χορήγησης ινσουλίνης εάν η πληροφορία από τον αισθητήρα γλυκόζης δείχνει χαμηλά επίπεδα σακχάρου και έτσι αποφεύγονται οι υπογλυκαιμίες.

Νέα εξαιρετικά εξελιγμένα νέα συστήματα συνεχούς καταγραφής γλυκόζης επίσης θα διασυνδέονται στο μέλλον με τις αντλίες έγχυσης και θα βελτιώνουν τις θεραπευτικές προσπάθειες στον ΣΔ1. Ήδη έχει εγκριθεί από τον FDA η κυκλοφορία υποδόρια τιθέμενης για 3 ή 6 μήνες ιδιαίτερα μικρής συσκευής καταγραφής που δε θα χρειάζεται ρύθμιση και αξιολόγηση και θα προβάλλει συνεχώς τις τιμές του σακχάρου (ή θα τροφοδοτεί με αυτές) στην αντλία ινσουλίνης.

Βαδίζουμε έτσι προς το βιοτεχνητό πάγκρεας, με το οποίο -μέσω του αισθητήρα- καταγραφέα γλυκόζης και της προηγμένης με εξαιρετικά σύγχρονο λογισμικό αντλίας- θα έχουμε πλήρη και αυτόματη 24ωρη κάλυψη των αναγκών σε ινσουλίνη του ασθενούς.  Μία προοπτική ιδιαίτερα ελπιδοφόρα για όλα τα νέα παιδιά με σακχάρωδη διαβήτη τύπου 1».

Το σημαντικό κόστος του ΣΔ για τον ασθενή και το σύστημα Υγείας

Ο ΣΔ είναι νόσος με ιδιαίτερα σημαντικό κόστος ατομικό, οικογενειακό, κοινωνικό, οικονομικό.

Ευρωπαϊκές οικονομικές μελέτες έχουν δείξει ότι το ετήσιο κόστος διαβητικού ασθενή με μικροαγγειοπαθητικές (νεφροπάθεια, οφθαλμοπάθεια) και μακροαγγειοπαθητικές (καρδιαγγειακές) επιπλοκές είναι πενταπλάσιο σε σχέση με αντίστοιχης ηλικίας άτομο χωρίς διαβήτη και χωρίς επιπλοκές και υπερβαίνει τις 6.000 ευρώ ετησίως (μελέτη CODE-2). Εκτιμάται δε ότι το 12% του προϋπολογισμού για την υγεία αναλώνεται για την αντιμετώπιση των ασθενών με ΣΔ και κυρίως των επιπλοκών τους.

Για όλους τους παραπάνω λόγους, παγκόσμια αλλά και στη χώρα μας συντονισμένες προσπάθειες πολιτείας, κοινωνικών θεσμών και επιστημονικών ιατρικών εταιριών συγκλίνουν και επικεντρώνουν στην πρόληψη και έγκαιρη διάγνωση του διαβήτη και στην αναγκαιότητα παρεμβάσεων για τη μείωση εμφάνισης των χρόνιων επιπλοκών του διαβήτη στα άτομα που ήδη έχουν ΣΔ.

«Πρέπει να τονίσουμε ότι ο συνδυασμός εξατομίκευσης στην αγωγή και ασθενοκεντρικής προσέγγισης θα είναι πάντα ο πυρήνας της επιτυχούς εφαρμογής της θεραπευτικής αγωγής σύμφωνα με την κεντρική κατευθυντήρια πρόταση των μεγάλων επιστημονικών εταιριών για την αγωγή του διαβήτη τα τελευταία χρόνια», καταλήγει ο Δρ Ανδρέας Μελιδώνης.

 *Δρ. Α. Μελιδώνης Παθολόγος Διαβητολόγος

Συντονιστής Διευθυντής Διαβητολογικού κέντρου Metropolitan Hospital

Πρόεδρος Ελλην. Κολεγ. Μεταβ. Νοσημάτων (ΕΚΟΜΕΝ)

Γεν. Γραμ. Ελληνικής Διαβητολογικής Εταιρείας