Σπόα Καρπάθου: Σε καραντίνα ο ιστορικός οικισμός με την δυναμική παροικία στις ΗΠΑ- Από το Τέξας έφεραν τον Covid 19

Με 300 τεστ που θα γίνουν στους κατοίκους των Σπόων και πέριξ του οικισμού, κατέφθασε την Παρασκευή (03/07) στην Κάρπαθο κλιμάκιο της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας, προκειμένου άμεσα να γίνει εκτίμηση της κατάστασης, έπειτα από το θετικό δείγμα και της συζύγου του 74χρονου ομογενούς. Τα Σπόα είναι ένα ιστορικό χωριό με μεγάλη ομογενειακή κοινότητα στις ΗΠΑ που επιστρέφει τα καλοκαίρια στο νησί και κρατά ζωντανές τις μνήμες και τον πολιτισμό. Αυτοί οι ισχυροί δεσμοί ήταν που προκαλουν τώρα την καραντίνα καθώς κάποιοι εκ των κατοίκων που ήρθαν από την Αμερική για το καλοκαίρι έφεραν μάζι τους και τον φονικό ιό.

Την Παρασκευή (04/07) επιβεβαιώθηκαν άλλα δύο κρούσματα, τα οποία είχαν υποβληθεί σε τεστ. Πρόκειται για τον αδελφό και τη νύφη του ζευγαριού, που επίσης ήρθαν από το Τέξας.

Σύμφωνα με πληροφορίες της “Δημοκρατικής της Ρόδου”, αναλόγως των ευρημάτων και με την ολοκλήρωση της ιχνηλάτησης, θα αποφασιστεί αν πέρα από την καραντίνα στην οποία έχει τεθεί ήδη ο οικισμός των Σπόων, θα τεθεί σε καραντίνα και ολόκληρο το νησί.

Οι πρώτες εκτιμήσεις, σύμφωνα με τις ίδιες πληροφορίες, και με δεδομένο το γεγονός ότι το ζευγάρι των ομογενών από το Τέξας, πριν διαπιστωθεί ότι έχει προσβληθεί από τον κορονοϊό ήρθε σε επαφή με κατοίκους τόσο των σπόων όσο και άλλων κοινοτήτων, και μάλιστα μετέβη και για εκκλησιασμό την περασμένη Κυριακή, αναφέρουν ότι ο εντοπισμός κι άλλων κρουσμάτων είναι εξαιρετικά πιθανός. Κατά κάποιες άλλες πληροφορίες, γίνεται λόγος για τουλάχιστον επιπλέον τρία κρούσματα που όμως μέχρι στιγμής δεν έχουν επιβεβαιωθεί.

Αρχικά, με βάση τις οδηγίες που έχουν δοθεί θα γίνουν περίπου 150 τεστ, τόσο στους κατοίκους των Σπόων όσο και σε κατοίκους πέριξ του οικισμού, κι αναλόγως της πορείας της ιχνηλάτησης θα ληφθούν αποφάσεις για περαιτέρω ελέγχους.

Η δημοτική αρχή βρίσκεται σε συνεχή επαφή με το υπουργό Προστασίας του Πολίτη Νίκο Χαρδαλιά, ενώ χθες πραγματοποιήθηκε ευρύτατη σύσκεψη στο Δημαρχείο Καρπάθου με τη συμμετοχή εκπροσώπων των σωμάτων ασφαλείας και των υγειονομικών αρχών, για τον καλύτερο συντονισμό των ενεργειών στο νησί, προκειμένου να γίνει σωστή διαχείριση σε όλα τα επίπεδα.

Αξίζει να σημειωθεί ότι με παρέμβαση του δημάρχου Καρπάθου κ. Ι. Νισύριου, έχουν ήδη καθοριστεί ποια καταλύματα θα λειτουργήσουν ως δωμάτια καραντίνας σε περίπτωση που εντοπιστούν ασυμπτωματικά κρούσματα τα οποία δεν χρήζουν νοσηλείας σε νοσοκομείο.

Ένα αρχαίο χωριό

Τα αρχαιότερα ίχνη οικισμού στην ευρύτερη περιοχή των Σπόων συναντώνται στη θέση Μάραθος, όπως ήδη αναφέρθηκε, η πρώτη κατοίκησή του οποίου πρέπει να συντελέστηκε στα αρχαία ακόμη χρόνια, έχοντας τη μορφή δευτερεύοντος οικισμού αγροτών και ψαράδων και προφανή τη χρήση του ως εμπορικού σταθμού από τα ιστοφόρα της αρχαιότητας. Ο οικισμός αυτός θα πρέπει να συνέχισε να κατοικείται μέχρι το τέλος της όψιμης αρχαιότητας (7ος μ.Χ. αι.) φτάνοντας στο αποκορύφωμα της ακμής του στην περίοδο των ρωμαϊκών χρόνων με την επιβολή της Pax Romana Κυριότερο σωζόμενο μνημείο της περιοχής είναι τα ερείπια της παλαιοχριστιανικής βασιλικής της Εφταμπατούσα

Οικισμός	1947	1951	1961	1971	1981	1991	2001	2011
Σπόα	339	340	380	293	171	197	282	162
Άγιος Νικόλαος	–	–	–	–	80	57	59	7
Σύνολο	339	340	380	293	251	254	341	169

Το χωριό με την μεγάλη ομογενειακή κοινότητα στις ΗΠΑ

Από πολύ νωρίς οι κάτοικοι των Σπόων ξεκίνησαν -λόγω του άγονου του εδάφους της ιδιαίτερης πατρίδας τους- να μεταναστεύουν προς ποικίλους προορισμούς με σκοπό τη βελτίωση της οικονομικής τους κατάστασης. Έτσι βρέθηκαν, ως οικοδόμοι ή λατόμοι κυρίως, στην παλιά Ελλάδα, στην Κρήτη, στη Δυτική Μ. Ασία, στο Μαρόκο, στην Αιθιοπία, στη Γαλλική Ινδοκίνα κ.α.

Σημαντική παροικία Σποϊτών υπήρχε από τα τέλη ήδη του 19ου αι. στην Αττική, τα μέλη της οποίας απασχολήθηκαν ως εργαζόμενοι κυρίως στα νταμάρια της Πεντέλης. Η παροικία αυτή συσπειρώθηκε από το έτος 1955 γύρω από τον πατριωτικό της σύλλογο με την επωνυμία Σύλλογος των Απανταχού Σποϊτών Καρπάθου Αμαρουσίου “Ο Άγιος Γεώργιος” ο οποίος εδρεύει στο Μαρούσι, όπου κατοικεί και η μεγαλύτερη μερίδα των Σποϊτών παροίκων.
Με την πάροδο του χρόνου και από τις αρχές του 20ου αι. (1905 και εντεύθεν)[26] συγκροτήθηκαν επίσης τέσσερις παροικίες Σποϊτών στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής (Η.Π.Α.). Σε κάθε μια από τις παροικίες αυτές δημιουργήθηκαν σταδιακά και λειτουργούν έως σήμερα ανά ένας πατριωτικός σύλλογος.

Πιο συγκεκριμένα στην Νέα Υόρκη πρωτοδημιουργήθηκε σύλλογος το 1965 ο οποίος εξακολουθεί να λειτουργεί σήμερα με ελαφρώς παραλλαγμένη επωνυμία ως Ένωση Σποϊτών Καρπάθου Αμερικής “Ο Άγιος Γεώργιος”.
Στην πολιτεία Οχάιο και ακριβέστερα στην πόλη Κλίβελαντ ιδρύθηκε το έτος 1969 αντίστοιχος πατριωτικός φορέας που εξακολουθεί τη λειτουργία του ως σήμερα με την επωνυμία Σύλλογος Σποϊτών Καρπάθου Οχάϊο “Ο Άγιος Γεώργιος”.
Στην πολιτεία Τέξας ιδρύθηκε το έτος 1972 ο τοπικός Σύλλογος Σποϊτών. Ο Σύλλογος αυτός εδρεύει στην πόλη Κόρπους Κρίστι του Τέξας και συνεχίζει εκεί τη λειτουργία του με το σημερινό όνομα Σύλλογος Σποϊτών Καρπάθου Τέξας “Ο Άγιος Γεώργιος”.
Μια τέταρτη, η νεότερη και πιο ακμαία σήμερα παροικία Σποϊτών στην Αμερική, συγκροτήθηκε τις τελευταίες δεκαετίες στις πολιτείες Βόρεια και Νότια Καρολίνα στα πλαίσια της οποίας ιδρύθηκε και λειτουργεί από το έτος 2007 ανάλογο συλλογικό σχήμα με την ονομασία Σύλλογος Σποϊτών Καρπάθου Βόρειας και Νότιας Καρολίνας “Ο Άγιος Γεώργιος”. Ο συγκεκριμένος σύλλογος εδρεύει στην πόλη Γουέλφορντ της Νότιας Καρολίνας.
Μικροί πυρήνες Σποϊτών τέλος βρίσκονται εγκατεστημένοι στα Πηγάδια της Καρπάθου, πρωτεύουσα του Δήμου Καρπάθου, και στη Ρόδο πρωτεύουσα της Δωδεκανήσου. Αξιόπιστες πρόσφατες (2015) εκτιμήσεις ανεβάζουν τον ανά τον κόσμο αριθμό των Σποϊτών στα 800 κατ’ ανώτατον όριο πρόσωπα (480 στις Η.Π.Α., 120 στην Αττική, 170 στην Κάρπαθο κ.λπ.). Παρά τις νέες αυτές συνθήκες και παρά τη δυσκολία της διαχείρισής τους, οι Σποΐτες όλων των παροικιών διατηρούν ισχυρούς δεσμούς με τον τόπο της καταγωγής τους και εξακολουθούν να εκδηλώνουν έντονο ενδιαφέρον για τα ζητήματα του τόπου τους.

Η μακρά ιστορία

Από τα χρόνια των Αραβικών εισβολών στο Αιγαίο και μετά οι κάτοικοι του Μαράθου αποσύρθηκαν στο εσωτερικό του νησιού και μέχρι το 1000μ.Χ. συνίδρυσαν μαζί με τους κατοίκους του παλαιότερου παραθαλάσιου οικισμού του Λευκού το μεσαιωνικό καστροχώρι του Μεσοχωρίου. Με την επιβολή της Οθωμανικής κυριαρχίας στην Κάρπαθο (1538μ.Χ.) και κυρίως μετά την οριστική κατάληψη της Κρήτης από τους Τούρκους (1669μ.Χ.) αποκαθίσταται μια σχετική ηρεμία στο Αιγαίο (Pax Ottomana) που επιτρέπει την ανάπτυξη κάποιων μικρών οικισμών και στην Καρπαθιακή ύπαιθρο. Ανάμεσά τους τα σύγχρονα Σπόα.

Οι ρημαγμένοι ανεμόμυλοι των Σπόων.

Σταδιακά τμήμα του πληθυσμού του Μεσοχωρίου, κυρίως οι κάτοχοι κτημάτων που βρίσκονταν στην ευρύτερη περιοχή του χωριού, εγκαθίσταται οικογενειακώς στο μικρό οικισμό αυξάνοντας αργά αλλά σταθερά το μόνιμο πληθυσμό του. Το χωριό αναφέρεται για πρώτη φορά ονομαστικά σε επίσημο κείμενο στο πλαίσιο της έκθεσης που συνέταξε για την Κάρπαθο το έτος 1843 ο καθηγητής αρχαιολογίας Ludwig Ross

Το έτος 1912 η Κάρπαθος καταλαμβάνεται από τους Ιταλούς και μαζί με τ’ άλλα χωριά περνούν στην ιταλική κυριαρχία και τα Σπόα. Με κάθε ευκαιρία οι Σποΐτες εκδηλώνουν σε όλη τη διάρκεια της ιταλοκρατίας το εθνικό τους φρόνιμα. Το έτος 1917 με αφετηρία τη διαφοροποίηση των δεδομένων του δικαιώματος περισυλλογής του πευκοφλοιού των δασών σημειώνονται στα Σπόα έντονες λαϊκές αντιδράσεις και αποστέλλεται έγγραφη διαμαρτυρία των δημοτών στον τότε στρατιωτικό διοικητή της Δωδεκανήσου Αντιστράτηγο Jovani Croce. Μπροστά στην προοπτική πραγματοποίησης της Ιταλικής απογραφής του 1922 ο Δήμαρχος Σπόων Ιωάννης Κ. Δήμαρχος κωλυσιεργεί.

Άξιο μνείας εξάλλου -δείγμα ανυπόκριτου πατριωτισμού- είναι και το επεισόδιο της βίαιης υποστολής της Ιταλικής αποικιοκρατικής σημαίας από τον ιστό του Βενετοκλείου Γυμνασίου Ρόδου και της ύψωσης στη θέση της αυτοσχέδιας Ελληνικής που συντελέστηκε το έτος 1926 στη Ρόδο, σε ένδειξη διαμαρτυρίας στα μέτρα χειραγώγησης της Ελληνικής παιδείας των Δωδεκανήσων, από τρεις μαθητές μεταξύ των οποίων και ο Σποΐτης, μετέπειτα δάσκαλος, Γεώργιος Β. Χαλκιάς. Σημαντική εξάλλου στην αναπτέρωση του πατριωτικού φρονήματος των κατοίκων στάθηκε και η επίσκεψη στα Σπόα το έτος 1937 -μεσούσης της ιταλικής κατοχής- του Καρπάθιου πατριώτη, αγωνιστή και εκδότη της εφημερίδας “Δωδεκανησιακή Αυγή” Μιλτιάδη Παπαμανώλη

Οι πατριωτικοί αγώνες των Σποϊτών για ελευθερία θα συνεχιστούν με την κατάταξη στο Σύνταγμα Δωδεκανησίων Εθελοντών (1940-41) είκοσι νέων Σποϊτών και με τη μετέπειτα συμμετοχή πολλών άλλων στην Εθνική Αντίσταση, στις Ελληνικές στρατιωτικές δυνάμεις της Μέσης Ανατολής και στις Αμερικανικές ένοπλες δυνάμεις.

Πολλά ήταν τα βάσανα που υπέμεινε ο τοπικός πληθυσμός στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου με πλέον επώδυνο το γεγονός της εκτέλεσης από τους Γερμανούς κατακτητές στα Πηγάδια τριών νέων του χωριούστις 2 Νοεμβρίου 1943. Στις 13 Οκτωβρίου του έτους 1944 και στο πλαίσιο της Επανάστασης της Καρπάθου οι κάτοικοι των Σπόων, αν και άοπλοι, συμμετείχαν στα γεγονότα ένθερμα με τη συγκρότηση δύο παράλληλων Επαναστατικών Επιτροπώνμε επικεφαλής τους Κωνσταντίνο Διακολιό και Γεώργιο Χαλκιά οι οποίες απηχούσαν στην ουσία τις δύο, οικογενειοκρατικής κατα βάσιν συγκρότησης, δημοτικές παρατάξεις του χωριού(Διακολιο-Πιπέρηδες και Χαλκιαο-Δημάρχοι).

Το 1948 τέλος, με την Ενσωμάτωση της Δωδεκανήσου στην Ελλάδα, τα Σπόα εντάσσονται στην επικράτεια του Ελληνικού κράτους.

Η κοινωνική ζωή

Μέχρι και τα μέσα του 20ου αι. ο πρωτογενής οικονομικός τομέας στα Σπόα, όπως και στο μεγαλύτερο τμήμα της Βόρειας Καρπάθου, βρισκόταν σε ακμή, εξασφαλίζοντας στον ντόπιο π ληθυσμό μια ζωή δύσκολη, γεμάτη μόχθο πλην οικονομικά αυτάρκη. Στο πλαίσιο της γεωργίας μεγάλες εκτάσεις γης αφιερώνονταν στην εξασφάλιση της παραγωγής κριθαριού, σιταριού και οσπρίων. Εξαιρετικό όνομα είχε η Σποΐτικη φάβα, ενώ παράγονταν συστηματικά μεγάλες ποσότητες εξαιρετικής ποιότητας κρεμμυδιώ αλλά και μικρών κρεμμυδιών για φύτευση (“κοκκάρι”) τα οποία διατίθεντο εν συνεχεία στους κατοίκους των γειτονικών χωριών (Όλυμπος, Μεσοχώρι κ.λπ.). Πολύ διαδεδομένη ήταν η ελαιοκαλλιέργεια η οποία εξακολουθεί να είναι η μόνη συνεχιζόμενη σε ικανοποιητική κλίμακα αγροτική καλλιέργεια στην περιοχή. Διαδεδομένη ήταν επίσης κατά το παρελθόν κι η καλλιέργεια αχλαδιών (ποικιλία “κοντούλα”, τοπικά “αχλάες”), οι καρποί των οποίων αποξηραίνονταν για τους μήνες του χειμώνα (οι γνωστοί μυρωδάτοι “αχλαοκόποι”). Αρκετή όμως ήταν και η έκτασηπου καταλάμβανε η αμπελοκαλλιέργεια η οποία εδώ και δεκαετίες έχει περιπέσει σε παρακμή.

Αξίζει να σημειωθεί ότι το έτος 1962 ιδρύθηκε ο Γεωργικός Πιστωτικός Συνεταιρισμός Σπόων Καρπάθου “Ο Άγιος Νικόλαος” ο οποίος βρίσκεται σήμερα σε αδράνεια ακολουθώντας παράλληλη πορεία με την παρακμή της γεωργίας στον τόπο. Σε παλαιότερες δεκαετίες λειτούργησε στα Σπόα και το Εκκλησιαστικό Ελαιοτριβείο Σπόων Καρπάθου που εδώ και πολύ καιρό δεν λειτουργεί πλέον. Έτσι την εποχή της ελαιοσυγκομιδής οι ελαιοπαραγωγοί των Σπόων εξυπηρετούνται από τα άλλα λειτουργούντα ελαιοτριβεία του νησιού και κυρίως από το Εκκλησιαστικό Ελαιοτριβείο του Μεσοχωρίου.

Με πληροφορίες από την wikipedia και το news247.gr