Δ. Λιάκος στο Libre: Η οικονομία, η Ευρώπη και οι τράπεζες μετά την πανδημία

Τρεις λόγους για να είναι κανείς προβληματισμένος, ανήσυχος, για τις προοπτικές της εθνικής οικονομίας καταθέτει, μέσω της συνέντευξής του στο libre.gr., ο τ. υφυπουργός Δημήτρης Λιάκος. Αυτοί είναι: η πιθανότητα εκδήλωσης μιας νέας κρίσης δημόσιου χρέους σε μεταγενέστερο χρόνο, το ενδεχόμενο βιαστικής επιστροφής στους κανόνες του Συμφώνου Σταθερότητας το 2021 και η προβλεπόμενη αύξηση της ανεργίας, η οποία σε συνδυασμό με την ήδη υψηλή καταγραφόμενη μακροχρόνια ανεργία, «θα προκαλέσει την επιδείνωση του επιπέδου κοινωνικής συνοχής».

Συνέντευξη στον Νίκο Παπαδημητρίου

Πολύ χαρακτηριστική η απάντησή του για το «μαξιλάρι», δηλώνει συγκεκριμένα, ότι «ο πρώην πρωθυπουργός και τα μέλη του οικονομικού επιτελείου μπορούμε να αισθανόμαστε δικαιωμένοι, επιτρέψτε μου έναν πιο προσωπικό τόνο, γνωρίζοντας τις περιορισμένες διαφωνίες ακόμα και στο εσωτερικό της προηγούμενης κυβέρνησης σχετικά με το ύψος και την αξιοποίηση του ‘μαξιλαριού’». Και θεωρεί σωστή τη χρήστη του σήμερα, σε ανελαστικές δαπάνες του προϋπολογισμού και έκτακτες δαπάνες.

Ο Δημήτρης Λιάκος, μετά τις χθεσινές ανακοινώσεις της Συνόδου Κορυφής σημειωτέον, καταθέτει στο δημόσιο διάλογο, μέσω του libre.gr., συμβιβαστική λύση έξι σημείων:

-να αυξηθεί ο ευρωπαϊκός προϋπολογισμός 2021-2027 στο 2%

-να δημιουργηθεί και ταχύτατα να ενεργοποιηθεί το Ταμείο Ανάκαμψης (Recovery Fund)

-η δύναμη πυρός του Ταμείου να ανέλθει στο 1,5 τρισ. ευρώ, με «προίκα» από την έκδοση χρεογράφων από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή

-το ποσό του 1,5 τρισ. ευρώ να διανεμηθεί στις χώρες-μέλη εντός της επόμενης διετίας με την μορφή επιχορηγήσεων, αναλόγως των αναγκών κάθε χώρας λόγω της πανδημίας και του ΑΕΠ της

-η ΕΚΤ να μπορεί να αγοράζει τις συγκεκριμένες εκδόσεις διατηρώντας παράλληλα σε ισχύ τα προγράμματα και,

-να ανασταλεί για μια διετία το Σύμφωνο Σταθερότητας.

«Τώρα είναι η κατάλληλη στιγμή ενεργοποίησης σε παγκόσμιο επίπεδο συντονισμένων πολιτικών και εργαλείων για την αντιμετώπιση της κατάστασης τόσο στο ιατρικό/υγειονομικό όσο και στο οικονομικό σκέλος», λέει επίσης, «τώρα είναι η κατάλληλη στιγμή να αναστοχαστούμε αν η υγεία, η παιδεία κ.α. θα πρέπει να θεωρούνται πλέον δημόσια αγαθά».

Ταυτοχρόνως προτείνει την αναθεώρηση του εθνικού παραγωγικού μοντέλου, επίσης τη δημιουργία και άλλων ισχυρών πυλώνων ανάπτυξης και απασχόλησης. Ενώ ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης η εκτίμησή του για την ύφεση, καθώς δεν συμμερίζεται τις αρνητικές προβλέψεις για διψήφιο ποσοστό.

Στην κόντρα κυβέρνησης και αξιωματικής αντιπολίτευσης, ο υφυπουργός παρά τω πρωθυπουργώ της κυβέρνησης Τσίπρα ζητά να παρθούν μέτρα για την στήριξη των εργαζομένων και της απασχόλησης, «αντί να εφευρίσκουμε μέτρα αναστολής της απασχόλησης που οδηγούν σε μεγαλύτερη ύφεση και ανεργία». Προτείνει εξάλλου και εμπροσθοβαρές πρόγραμμα κατά κύριο λόγο, αλλά και με διακράτηση εφοδίων για τη συνέχεια, αναλόγως της πορείας της πανδημίας και της σταδιακής επανενεργοποίησης της οικονομικής δραστηριότητας, όπως αναφέρει.

Αναφορικά, τέλος, με τις δράσεις του τραπεζικού συστήματος, προτείνει «να ακολουθήσουμε το παράδειγμα των υπολοίπων χωρών που φθάνουν σε ύψος εγγυήσεων έως το 80% με 90%», διασφαλίζοντας τη διοχέτευση ρευστότητας προς τις πληττόμενες επιχειρήσεις, υπό την προϋπόθεση ικανοποίησης απλών κριτηρίων, αντί της υιοθέτησης αυστηρότερων κριτηρίων, διευκρινίζει. Και για την προστασία της α’ κατοικίας επισημαίνει ότι «η προτεινόμενη παράταση ισχύος δεν αφορά μόνο κοινωνικούς ή/και πολιτικούς λόγους, αλλά κυρίως γιατί είναι ένα αξιόπιστο εργαλείο αντιμετώπισης του προβλήματος των ‘κόκκινων’ στεγαστικών δανείων».

Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της συνέντευξης του τ. υφυπουργού Δημήτρη Λιάκου στο libre.gr.:

–Πώς βλέπετε να διαμορφώνετε, κύριε υπουργέ, η κατάσταση της παγκόσμιας οικονομίας, δεδομένων των πληγμάτων που έχουν δεχθεί ΗΠΑ και Ευρώπη;

Τα πρώτα δεδομένα των επιπτώσεων της πανδημίας στο οικονομικό επίπεδο είναι ιδιαίτερα αρνητικά. Αναφέρομαι στα στοιχεία ΑΕΠ σε Κίνα και Γαλλία, την αύξηση της ανεργίας σε ΗΠΑ, Ισπανία κ.α. Οι εκτιμήσεις των μακροοικονομικών δεδομένων για το 2020 είναι δυσοίωνες αλλά κανένας σήμερα δεν είναι σε θέση να πει με ακρίβεια το τελικό μέγεθος τους.

Όλοι οι αναλυτές συμφωνούν ότι η οικονομία θα υποστεί μεγάλη πτώση, με την ύφεση να θυμίζει παλαιότερες, δύσκολες εποχές. Θεωρώ ότι τώρα είναι η κατάλληλη στιγμή ενεργοποίησης σε παγκόσμιο επίπεδο συντονισμένων πολιτικών και εργαλείων για την αντιμετώπιση της κατάστασης τόσο στο ιατρικό/υγειονομικό όσο και στο οικονομικό σκέλος.

Επιπρόσθετα θα έλεγα ότι είναι η ώρα του αναστοχασμού και της αναθεώρησης των ιδεών, των προσταγμάτων, των πολιτικών που κυριάρχησαν διεθνώς τα τελευταία 30 χρόνια. Για παράδειγμα το αν η υγεία, η παιδεία κ.α. θα πρέπει να θεωρούνται πλέον δημόσια αγαθά αντί της επικρατούσας θεώρησης τους ως tradable goods and services των προηγούμενων δεκαετιών, είναι ένα από τα πεδία της αναγκαίας αναθεώρησης.

–Και η ελληνική οικονομία, δεδομένης της μεγάλης εξάρτησής της από τον τουρισμό;

Η ελληνική οικονομία θα επηρεαστεί από την κρίση που προκαλεί η πανδημία. Οι περισσότεροι κλάδοι της οικονομίας επηρεάζονται, δεν είναι μόνο ο τουρισμός.

Σίγουρα θα πρέπει να αναθεωρήσουμε το παραγωγικό μοντέλο μας και να δημιουργήσουμε και άλλους ισχυρούς πυλώνες ανάπτυξης και απασχόλησης, ακολουθώντας το επιτυχημένο παράδειγμα του τουριστικού κλάδου των προηγούμενων ετών.

Η οικονομία μας την τελευταία διετία είχε μπει στην φάση της ανάκαμψης και η εκδήλωση της πανδημίας διακόπτει απότομα αυτήν τη δυναμική προκαλώντας ισχυρές ανησυχίες για το μέλλον. Ύφεση μεγάλη θα έχουμε ωστόσο θα ήθελα να υπογραμμίσω ότι δεν συμμερίζομαι τις αρνητικές προβλέψεις για διψήφιο ποσοστό.

–Τα ενδεικνυόμενα μέτρα αποτελούν το πεδίο της βασικής πολιτικής σύγκρουσης μεταξύ κυβέρνησης και αξιωματικής αντιπολίτευσης, φερ’ ειπείν για το αν πρέπει να κρατήσουμε δυνάμεις για τη συνέχεια ή αν αντιθέτως απαιτείται εμπροσθοβαρές πρόγραμμα, για το αν πρέπει να επιδοτείται η ανεργία ή η εργασία κ.α. Ποια είναι η δική σας προσέγγιση;

Σε πρωτόγνωρες καταστάσεις δεν υπάρχει μία και μοναδική ιδεατή λύση. Επομένως δεν θα μπω στη διαδικασία να χαρακτηρίσω καμία προτεινόμενη λύση/προσέγγιση ως a priori σωστή ή λάθος.

Η άποψη που καταθέτω λέει ότι αρχικά θα πρέπει να παρθούν μέτρα για την στήριξη των εργαζομένων και της απασχόλησης, αντί να εφευρίσκουμε μέτρα αναστολής της απασχόλησης που οδηγούν σε μεγαλύτερη ύφεση και ανεργία.

Στο σκέλος τη χρηματοδότησης της πραγματικής οικονομίας απαιτείται ο σχεδιασμός και η ταχύτατη εφαρμογή ειδικών προγραμμάτων παροχής ρευστότητας από το κράτος μέσω εγγυήσεων, με απλές διαδικασίες και αντικειμενικά κριτήρια, με το μεγαλύτερο μέρος να έχει εμπροσθοβαρές χαρακτήρα αλλά και με διακράτηση εφοδίων για τη συνέχεια, αναλόγως της πορείας της πανδημίας και της σταδιακής επανενεργοποίησης της οικονομικής δραστηριότητας.

Σε πρώτο χρόνο θα πρότεινα τα προγράμματα να έχουν πιο γενικό χαρακτήρα, με δυο διακριτές κατηγορίες, μεγάλες και μικρομεσαίες επιχειρήσεις.

Σε δεύτερο χρόνο θα πρέπει να σχεδιασθούν ειδικά κλαδικά προγράμματα για τουρισμό, μεταφορές, εφοδιαστική αλυσίδα, μεταποίηση, αγροτικό τομέα κ.α. που βάλλονται περισσότερο από την κρίση και ταυτόχρονα έχουν προοπτικές ανάπτυξης.

-Σας φοβίζει ένα σπιράλ ύφεσης;

Με ανησυχεί, δεν με φοβίζει. Οι επιπτώσεις σίγουρα θα διαχυθούν στο σύνολο της οικονομίας αλλά και της κοινωνίας, επομένως χρειάζεται ενεργοποίηση και συντονισμός όλων των διαθέσιμων εργαλείων. Ένα από τα σημεία προβληματισμού μου είναι η πιθανότητα εκδήλωσης μιας νέας κρίσης δημόσιου χρέους σε μεταγενέστερο χρόνο, καθώς είναι δεδομένο ότι φέτος οι εθνικοί προϋπολογισμοί θα καταγράψουν σημαντικά ελλείμματα λόγω της χρηματοδότησης εργαζομένων, εισφορών, εγγυήσεων κ.α.

Με ανησυχεί επίσης το ενδεχόμενο βιαστικής επιστροφής στους κανόνες του Συμφώνου Σταθερότητας το 2021, καθώς θεωρώ ότι για να βρει η οικονομία ξανά έναν σταθερό ανοδικό βηματισμό θα χρειαστούν τουλάχιστον δύο χρόνια.

Εξίσου με ανησυχεί ότι η προβλεπόμενη αύξηση της ανεργίας, σε συνδυασμό με την ήδη υψηλή καταγραφόμενη μακροχρόνια ανεργία, θα προκαλέσει την επιδείνωση του επιπέδου κοινωνικής συνοχής. Αυτό είναι κάτι που θα πρέπει να μας απασχολήσει και να λάβουμε τα κατάλληλα μέτρα ενίσχυσης ενός κοινωνικού διχτύου κοινωνικής προστασίας, ιδιαίτερα για τα πιο ευάλωτα μέρη της κοινωνίας μας.

-Στην κρίση αυτή ποιος ο ρόλος του τραπεζικού συστήματος; Πώς θα διαχειριστεί το πρόβλημα με τα κόκκινα δάνεια, παλαιά και νέα;

Ο τραπεζικός κλάδος έχει αυξημένο ρόλο στη διαχείριση των οικονομικών επιπτώσεων της πανδημίας, μέσω των προγραμμάτων ρευστότητας. Απαιτείται η συνεργασία με την κυβέρνηση και τους επαγγελματικούς φορείς στο σχεδιασμό αυτών των προγραμμάτων προκειμένου να στηριχθούν οι επιχειρήσεις και οι εργαζόμενοι.

Στο σκέλος των νέων έκτακτων χρηματοδοτήσεων ρευστότητας λόγω του Covid-19 θα πρότεινα να ακολουθήσουμε το παράδειγμα των υπολοίπων χωρών που φθάνουν σε ύψος εγγυήσεων έως το 80% με 90%. Αυτό θα διασφαλίσει τη διοχέτευση ρευστότητας προς τις πληττόμενες επιχειρήσεις, υπό την προϋπόθεση ικανοποίησης απλών κριτηρίων, αντί της υιοθέτησης αυστηρότερων κριτηρίων, που θα προκαλέσει τον αποκλεισμό πολλών περιπτώσεων, λόγω της οριοθέτησης του επιπέδου εγγυήσεων στα σημερινά επίπεδα των NPEs (σ.σ. μη εξυπηρετούμενες εκθέσεις) του εγχώριου τραπεζικού συστήματος.

Όσον αφορά τις παλαιότερες δανειοδοτήσεις ισχύουν τα οριζόντια μέτρα αναστολής πληρωμής των υποχρεώσεων που έχουν ορθώς ανακοινωθεί, ενώ ήδη μελετάται  και προχωράει η ad hoc διαχείριση των δανειακών σχέσεων. Ταυτόχρονα οι τράπεζες προχωρούν στην περαιτέρω ψηφιοποίηση των λειτουργιών τους που θα συμβάλει στην καλύτερη και πιο ασφαλή εξυπηρέτηση της πελατειακής βάσης τους.

Δοθείσης της ευκαιρίας θα ήθελα να εκφράσω την ικανοποίησή μου για την επαναφορά στο προσκήνιο μιας ιδέας που είχαμε δουλέψει στον ΣΥΡΙΖΑ μια ομάδα εργασίας από το 2013-2014 και αφορούσε τη δημιουργία μιας asset management εταιρείας διαχείρισης των επισφαλών δανείων. Σαφώς πολλά έχουν αλλάξει από τότε, αλλά με τις κατάλληλες τροποποιήσεις συνδυασμένες με τα εργαλεία και τις λύσεις που έχουν δρομολογηθεί από τις τράπεζες και τις κυβερνήσεις, μπορούμε να ξαναδούμε αυτήν την λύση. Μια τέτοια λύση είναι επίσης η πλατφόρμα για την πρώτη κατοικία, και η προτεινόμενη παράταση ισχύος δεν αφορά μόνο κοινωνικούς ή/και πολιτικούς λόγους, αλλά κυρίως γιατί είναι ένα αξιόπιστο εργαλείο αντιμετώπισης του προβλήματος των «κόκκινων» στεγαστικών δανείων και ταυτόχρονης ουσιαστικής υποστήριξης των νοικοκυριών που επιθυμούν, με την υποστήριξη του κράτους, να διατηρήσουν ένα βασικό περιουσιακό στοιχείο τους, όντας συνεπείς στις τροποποιημένες και μειωμένες υποχρεώσεις τους.

–Την περίοδο διακυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ ήσασταν πολύ κοντά στον Αλέξη Τσίπρα, από τους πρωταγωνιστές του οικονομικού επιτελείου. Μπορείτε να μας πείτε τι ταμειακά διαθέσιμα παραλάβατε και ποια η εκτίμησή σας για το βαθμό αξιοποίησης του μαξιλαριού σήμερα;

Η απόφαση δημιουργίας του αποθέματος ασφαλείας αποτέλεσε κεντρική πολιτική επιλογή μας προκειμένου  το κράτος να είναι εις θέση να καλύψει τυχόν έκτακτες δαπάνες π.χ. ενδεχόμενες δικαστικές αποφάσεις για συντάξεις, καταπτώσεις δανείων κ.α., και κυρίως για να μπορούμε να καλύπτουμε τις συνολικές ανάγκες εξυπηρέτησης του χρέους απρόσκοπτα, με τις δικές μας δυνάμεις, για διάστημα μεγαλύτερο των 20 μηνών.

Το δεύτερο, βοηθούσε επίσης στην επιχειρηματολογία, στο αφήγημα προς τους δυνητικούς αγοραστές ελληνικών χρεογράφων για την υγιή κατάσταση των δημοσιονομικών μεγεθών, την ετοιμότητα της χώρας απέναντι σε γνωστούς και έκτακτους κινδύνους, αποσκοπώντας ότι το κόστος αναχρηματοδότησης του χρέους να περιορίζεται σε επίπεδα  που θα επέφερε την περαιτέρω μείωση του ετήσιου μεσοσταθμικού επιτοκίου εξυπηρέτησης του.

Η απόφαση αυτή σε συνδυασμό με το τέλος των μνημονίων αύξησε σημαντικά τους βαθμούς ελευθερίας στην άσκηση της οικονομικής και κατ’ επέκταση της συνολικής εθνικής πολιτικής. Η εναλλακτική πρόταση, η προληπτική γραμμή, είχε ως προϋπόθεση την υπογραφή ενός νέου μνημονίου επομένως και τη διαιώνιση μιας προβληματικής κατάστασης. Βλέποντας το σήμερα, θεωρώ ότι ο πρώην πρωθυπουργός και τα μέλη του οικονομικού επιτελείου μπορούμε να αισθανόμαστε δικαιωμένοι, επιτρέψτε μου έναν πιο προσωπικό τόνο, γνωρίζοντας τις περιορισμένες διαφωνίες ακόμα και στο εσωτερικό της προηγούμενης κυβέρνησης σχετικά με το ύψος και την αξιοποίηση του «μαξιλαριού».

Όσον αφορά την τωρινή αξιοποίησή του, θεωρώ σωστή τη χρήση του ως πηγή εξυπηρέτησης των ανελαστικών δαπανών του προϋπολογισμού (μισθοί, συντάξεις, επιδόματα, πληρωμές χρέους) και των έκτακτων δαπανών (επιδόματα, ενισχύσεις κ.α.) που ανακοίνωσε η κυβέρνηση, λαμβάνοντας υπόψη την πίεση που ασκούνται στα ταμειακά διαθέσιμα λόγω των αναστολών πληρωμών και του lock down  της οικονομίας.

Για το έως σήμερα ποσό χρήσης, δεν θα ήθελα να κάνω εικασίες. Ας αναμένουμε την επίσημη ενημέρωση του Κοινοβουλίου από την κυβέρνηση, την οποία θεωρώ δεδομένη, το προσεχές διάστημα.

–Χθες συνεδρίασε η Σύνοδος Κορυφής της Ε.Ε. και επί τάπητος τέθηκαν ιδέες και προτάσεις για τις ευρωπαϊκές οικονομίες, κατ’ επέκταση τη βιωσιμότητα του κοινού οικοδομήματος. Για εσάς που ζήσατε από κοντά τις διαπραγματεύσεις με τους Θεσμούς, ήταν έκπληξη η σκληρή στάση κάποιων κρατών-μελών απέναντι στο ανθρωπιστικό και οικονομικό πρόβλημα που αντιμετωπίζουν κάποιες χώρες;

Πρέπει να ομολογήσω ότι η στάση ορισμένων χωρών δεν μου προκαλεί εντύπωση. Ωστόσο είμαι της άποψης ότι πάντα υπάρχουν περιθώρια εξεύρεσης κοινής και αξιόπιστης λύσης. Για αυτόν το λόγο ίσως να παρατηρήσατε ότι η αρθρογραφία μου το τελευταίο διάστημα αφορούσε μονοθεματικά το ζήτημα της κοινής ευρωπαϊκής απάντησης στην κρίση της πανδημίας προτείνοντας εναλλακτικές λύσεις.

Με βάση και τις χθεσινές εξελίξεις ως  συμβιβαστική λύση θα πρότεινα τα εξής:

α) θα πρέπει να αυξηθεί ο ευρωπαϊκός προϋπολογισμός της περιόδου 2021-2027 στο 2% του GNI (σ.σ. ακαθάριστο εθνικό εισόδημα) της Ε.Ε. μέσω της υιοθέτησης νέων πηγών (φορολογία σε εκπομπές ρύπων, χρήσης πλαστικού, αύξηση συνεισφοράς κρατών-μελών πχ. από τα εθνικά έσοδα ΦΠΑ κ.α.)

β) να δημιουργηθεί και να ενεργοποιηθεί ταχύτατα το Ταμείο Ανάκαμψης (Recovery Fund) που θα έχει ως εγγύηση μέρος του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού

γ) το συνολικό ύψος του Ταμείου να ανέλθει στο 1,5 τρισ. ευρώ (1,5% του GNI της Ε.Ε.) και η χρηματοδότηση του να γίνει μέσω της έκδοσης χρεογράφων από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με rating AAA, μακροχρόνιας διάρκειας π.χ. 30 ετών

δ) το ποσό του 1,5 τρισ. ευρώ να διανεμηθεί στις χώρες-μέλη εντός της επόμενης διετίας με την μορφή επιχορηγήσεων (επομένως χωρίς επίπτωση στο δημοσιονομικό έλλειμμα και το δημόσιο χρέος), αναλόγως των αναγκών κάθε χώρας λόγω της πανδημίας και του ΑΕΠ της, εναλλακτικά, το 70%-80% μπορεί να έχει την μορφή επιχορήγησης και το υπόλοιπο 20%-30% την μορφή δανείων

ε) η ΕΚΤ να μπορεί να αγοράζει τις συγκεκριμένες εκδόσεις διατηρώντας παράλληλα σε ισχύ τα προγράμματα που έχει ενεργοποιήσει τουλάχιστον για μια διετία και,

στ) αναστολή για μια διετία του Συμφώνου Σταθερότητας.

–Ποιες, εν τέλει, οι εκτιμήσεις σας για το μέλλον της Ε.Ε.; Τα δομικά προβλήματα της ιταλικής οικονομίας αλλά και το μέγεθός της -μέλος των G7 θυμίζω – ποια κατάσταση προδιαγράφουν;

Η εικόνα της Ευρώπης που έχουμε ζήσει την τελευταία δεκαετία σίγουρα δεν ικανοποιεί, ειδικά τους πιο φεντεραλιστές και δεν αφήνει πολλά περιθώρια αισιοδοξίας.

Παρόλα αυτά θεωρώ, ή καλύτερα ευελπιστώ, ότι η πρωτόγνωρη «φύση» αυτής της κρίσης, που επηρεάζει ταυτόχρονα όλες τις χώρες στον μέγιστο βαθμό, θα προκαλέσει την αλλαγή στάσης και την εύρεση ικανοποιητικών λύσεων. Λύσεων που δεν θα έχουν ως κύριο στόχο την ικανοποίηση των αγορών, αλλά τις πραγματικές ανάγκες των κοινωνιών, των πολιτών της Ευρώπης.

Αυτό που διακυβεύεται στην Ιταλία και αλλού είναι η επικράτηση λαϊκίστικων, ακροδεξιών και αντιευρωπαϊκών δυνάμεων στο ενδεχόμενο οικονομικής κατάρρευσης και διάλυσης της κοινωνικής συνοχής. Ελπίζω ότι οι ευρωπαϊκές ηγεσίες θα το λάβουν υπόψη τους στις μελλοντικές αποφάσεις τους και θα κινηθούν με γνώμονα την ενίσχυση του κοινού ευρωπαϊκού οικοδομήματος.